جایگاه طنز در سیاست آلمان

روزبه آرش: آنها مرز جنگ سرد بودند؛ قیمتی که یک کشور برای دو تفکر و دو دنیای کاملا متضاد پرداخته بود. در روزهایی که آلمان به دو تکه غربی و شرقی تقسیم شده بود، شاید جوک می توانست آخرین عنصر مهمی باشد که به ذهن شما برسد. اما سازمان امنیت آلمان غربی برای پی بردن به ذهیت و افکار عمومی در آلمان شرقی نسبت به حکومتشان سی سال تمام با هزینه ای گزاف به طور محرمانه جوک های رایج در این کشور را گرد آوری می کرد. این بخش از فعالیت سازمان امنیت آلمان غربی تا همین یک سال پیش محرمانه مانده بود. حالا کتابی تحقیقی دراین باره با مقدمه ای روشنگر منتشر شده که شماری از جوک ها درآن گردآوری شده است. در مقدمه کتاب آمده که سازمان امنیت آلمان غربی برای جمع آوری جوک ها دو روش داشته است. راه اول آنها استفاده جاسوسان خود در آلمان شرقی بود و راه دوم پرسش از کسانی که از آلمان شرقی فرار می کردند یا اخراج می شدند. پرسش خیلی ساده بود، درست مثل یک گفت وگوی روزمره: «جوک تازه چی شنیدی؟» بعد درباره این جوک ها صحبت می شد تا بازتاب آنها در میان مردم سنجیده شود. پس بار دیگر که با این سؤال ساده روبه رو شدید به قدرت جوک ها بیشتر فکر کنید. در نظام های ایدئولوژیک، بسته و دیکتاتوری یا در نظام هایی که اندیشه و اقدام حاکمان تناسبی با خواست و گرایش عمومی جامعه ندارد و انتقاد و اعتراض هم بی عواقب نیست، جوک سازی و جوک گویی به ابزار مقاومت در دست مردم بدل می شود. این جوک ها ابهت و اقتدار کاذب زمامداران و پر سر و صداترین تبلیغات و عوام فریبی های رسمی را به سخره می گیرند و پایه های مشروعیت حاکمان را متزلزل می کنند. کم نیستند محققانی در آلمان که خصلت صلح آمیز اعتراضات و تظاهرات در کشورهای اروپای شرقی و به ویژه در آلمان شرقی را با رواج پدیده شوخ طبعی و جوک گویی در این نظام ها مرتبط می دانند. آنها از جمله به شعارهای طنز آمیزی اشاره می کنند که با الهام گیری از محتویات همین جوک ها در جریان تظاهرات های وسیع منتهی به فروپاشی دیوار برلین روی پارچه نوشته ها نقش بست یا به سخنرانی های عمومی مخالفان راه یافت. برخی جوک ها اینها بودند: «همه آزمایش ها را اول روی حیوانات انجام می دهند ولی معلوم نیست که چرا برای آزمایش سوسیالیسم یک راست سراغ ما آمده اند»، «به زودی کارت های ملی بزرگ تر می شود تا عکس های چهره آویزان مردم در آن ،جا بشود.»

اما توانمندی جوک ها به دوران جنگ و محیط های بسته محدود نمی شود بلکه جوک و طنز می تواند در هر محیطی کارکرد و تأثیر خود را داشته باشد، هرچقدر هم که جدی گرفته نشود. حالا آلمان دیگر دوپاره نیست. جمهوری فدرال آلمان مدت هاست که کشوری پیشرو در هر زمینه ای در اروپا در نظر گرفته می شود. آنگلا مرکل قدرتمندترین زن جهان به مدت 12 سال است که صدراعظم بوده و سکان سیاسی کشور را در دست دارد. احساسی که برخی جوانان آلمانی دارند نوعی حکومت دائمی است که با انتخابات به دست آمده است. در آلمان هیچ حزبی توان مقابله با مرکل را ندارد و کارشناسان با اطمینان از پیروزی مرکل در انتخابات بعدی صحبت می کنند. اما حالا حزبی جدید به راه افتاده است، حزبی که با شوخی سیستم قدیمی کشور را به سخره گرفته و روزبه روز بر محبوبیتش اضافه می شود حتی اگر جدی گرفته نشود. این حزب خیلی ساده «جوک پارتی» نامیده می شود. اعضایش گروهی هستند که در لباس عروسکی خاکستری ظاهر می شوند «نخبگانی مردمی» که «کار و حکومت قانون» را ترویج می کنند، «مراکز افراطی» را به سخره می گیرند و همه چیز را با شوخی پیش می برند. شعار آنها ساده است «بله به سیاست، نه به سیاست» و هدف آنها انتقاد از وضعیت موجود در آلمان است که در آن مرکل همه چیز را در اختیار دارد و تنها رقیبش افراطی های راست گرا و نئونازی ها هستند. آنها تنها می خواهند وضعیت ابزورد موجود را نشان دهند که هیچ انتخابی وجود ندارد و رقیب تنها یک اشتباه است. آیا می خواهید بدانید که شوخی ها و جوک های آنها از وضعیت ابزورد موجود جواب می دهد؟ آنها در چندماه گذشته 25هزار نفر عضو پذیرفته اند. تعدادی که از 26هزارنفر عضو حزب راست افراطی (AFD) تنها اندکی پایین تر است. اگر وضع همین طور ادامه پیدا کند و شوخی های آنها جواب بدهد، می توانیم شاهد باشیم که آنها در سال جاری حداقل یک کرسی را در پارلمان آلمان به دست بیاورند. نیکو سمیروت، یکی از کاندیداهای محلی شوخ این حزب با ایندیپندنت درباره اهدافشان صحبت می کند. او 31سال دارد. شاعر و یک استندآپ کمدین است و درباره حزب می گوید: «میانگین سنی اعضای حزب ما 34سال است و ما درواقع آینده سیاسی آلمان را تشکیل می دهیم. اگر بچه های 16ساله بتوانند رأی بدهند ما تقریبا 20درصد از آرای آلمان را در اختیار خواهیم داشت. AFD بر اساس نفرت بنا شده است اما ما این طور نیستیم. نفرت و خنده در دو قطب متفاوت حضور دارند. ما بچه های خوبی هستیم. نئونازی ها صدای احمق ها هستند. من دوست دارم صدای آدم های باهوش باشم. صدای آدم هایی که حماقت موجود را درک کرده اند و از وضعیت فعلی حوصله شان سررفته است. بیشتر احزاب رسمی ما زیادی قدیمی و خسته کننده هستند و هیچ کدام آنها حاوی پیامی مشخص نیستند. درواقع بسیاری از آنها کاملا با هم موافق هستند و واقعیت وجودی آنها معنایی ندارد و من نمی دانم برای چه هنوز حضور دارند.» جوک پارتی برای انگلیسی ها جذاب است، خوانندگان بریتانیایی ایندیپندنت درباره جوک پارتی نوشته اند: ما جوک پارتی نداریم زیرا احزاب رسمی ما خودشان تبدیل به یک جوک و شوخی تلخ شده اند.» سیاستمداران عصا قورت داده اروپایی باید این شوخی ها را جدی بگیرند زیرا ممکن است به زودی شوخی شوخی جایگاه خود را از دست بدهند.