برقراری روابط میان ایران و فرانسه در سطوح عالی ضروری است

اوبر ودرین، وزیر امور خارجه اسبق فرانسه*

 دیپلماسی ایرانی: برنامه جامع اقدام مشترک (برجام) فصل جدیدی در روابط ایران با جهان به ویژه اروپاست، با این حال آمریکایی ها می خواهند این توافق را زیر سوال ببرند، اما تلاش های آنها بیهوده است. در حال حاضر مشکل اصلی در آمریکا این است که جریان های زیادی در این کشور وجود دارند که می خواهند مانع تقویت و اجرای برجام شوند و این تلاش ها هنوز هم ادامه دارد، همچنان که امروز ترامپ، رئیس جمهور این کشور که کاملا هم غیرقابل پیش بینی است، مخالف اصلی این توافق محسوب می شود.

امروز ما در یک لحظه استراتژیک قرار داریم و از همین رو به نفع همه است که این توافق اجرایی شود. در اوضاع حساسی به سر می بریم و امیدواریم در آینده نزدیک امضاءکنندگان برجام بتوانند مانع شوند که آمریکا روند منفی در این توافق ایجاد کند. امضاءکنندگان باید بنشینند و ببینند که چطور می شود همه کشورها توافق را اجرایی کنند.

برای ما جالب است و نگاه می کنیم که ایران چگونه در منطقه موضع می گیرد. برای مثال در مورد یمن، سوریه و عراق همچنین سناریوهای آینده افغانستان، سیاست ترکیه و روسیه. بنابراین بسیار خوب است که مذاکرات در سطح عالی بین مقامات ایران و فرانسه در خصوص مسائل مختلف صورت گیرد.

  کشورهای امضاءکننده برجام در زمان مذاکرات، گفتگوها را حول محور تمام نکات قرار دادند، بر خلاف الآن آمریکا در آن زمان رئیس جمهور آمریکا تنها بود و البته سیاست خوبی را در مقابل کنگره که اکثریت آنها مخالف توافق هسته ای بودند، نشان داد. هر چند در فرانسه و برخی کشورهای اروپایی برخی رسانه ها موافق خط آمریکا بودند، اما سیاست های اصلی این کشورها موافقت با برجام بود و هم اکنون هم بعد از برجام، کشورهای امضاءکننده غیر از آمریکا منسجم هستند و در این زمینه با هم هماهنگ خواهند بود.

در کشورهای اروپایی برخلاف آمریکا اختلافی دراین باره نه در سطح دولت ها، نه در مجالس ملی و نه در سطح افکار عمومی وجود نداشت، البته برخی رسانه ها موافق خط آمریکا بودند و می گفتند نمی شود به ایران اعتماد کرد، هر چند اینها در اقلیت بودند. در زمان مذاکرات و بعد از آن امضاءکنندگان برجام مستقل از آمریکا بین خودشان هماهنگ و منسجم هستند. 

آمریکایی ها به دنبال بهانه و خواهان بازگشت به سیاست های قبل از برجام خود هستند. روابط ایران و فرانسه روابطی قدیمی است، البته لحظات دشواری هم در این مسیر وجود داشته، اما ما امروز امیدوار به چشم انداز مثبت هستیم. فرانسه در قبال سیاست آمریکا تنها نیست. فرانسه می تواند به ارائه پاسخ منسجم اروپا و سایر امضاءکنندگان برجام به آمریکا نقش تعیین کننده ای ایفا کند، در عین حال سطح روابط بین ایران و فرانسه خوب نیست و دو طرف می توانند روابط استراتژیک داشته باشند. فرانسه عضو دائم شورای امنیت است و مسائل زیادی وجود دارد که می تواند نقشی در مسائل داشته باشد و متن هایی را (در شورای امنیت) پیشنهاد کند. روابط استراتژیک بین دو کشور فقط بحث حرف و خطابه نیست، دوره مهمی در حیات روابط دوجانبه ایران و فرانسه ایجاد شده است، البته از نظر نتایج اقتصادی برجام، نتایج کافی نیست. علاوه بر این می دانیم که نتانیاهو مخالف این توافق بود و می خواست تحریم ها دوباره اعمال شود. او هنوز هم در حزب جمهوریخواه نفوذ دارد. شرایط دشوار است و حضور ترامپ هم وضعیت را بدتر کرده است. ایران هم از یکجانبه گرایی حقوقی آمریکا انتقاد می کند که این موضوع، بحثی قدیمی است. ما به لحظه ای رسیده ایم که چین و اروپایی ها با یکجانبه گرایی آمریکا مخالف هستند، زیرا ما به دنبال روابط اقتصادی خوب هستیم؛ در عین حال نباید فراموش کرد که آمریکا شرایط و موقعیت گذشته را ندارد. من در دهه 90 اصطلاح قدرت برتر را مطرح کردم، این تحلیل نبود، بلکه مشاهده شرایط سال های 90 بود که آمریکا بزرگترین قدرت اقتصادی است، ولی امروز دنیا تغییر کرده است. آمریکا با سوءاستفاده از تحریم ها به دنبال حفظ محدودیت ها علیه ایران است.

در عین حال من فکر می کنم نیاز است نظام بانکی ایران مدرن شود و این موضوع مستقل از موضوع تحریم ها است. فرانسه تنها کشور اروپایی است که نسبت به دولت فلسطین متعهد بوده و آخرین کشوری است که باید از آن انتقاد کنید. البته اگر نخواهیم به تاریخ برگردیم و دوره مارشال دوگول را مدنظر قرار دهیم، ژیسکار دستن اولین کسی بود که از اروپایی ها تحت عنوان اعلامیه ونیز خواستار تشکیل دولت مستقل برای فلسطینی ها شد و این در حالی است که در آمریکا مشکلات زیادی در این باره وجود داشت و شاهد حملات بی رحمانه ای از طرف اسرائیل بودیم. فرانسه به سیاست خود و دفاع از ایده دولت فلسطینی ادامه می دهد؛ این امر با مخالفت بسیاری از اروپایی ها روبه رو شده است که خواهان ریسک نیستند. با وجود اینکه سیاست های اسراییل و حزب لیکود را دوست ندارند در عین حال مایل نیستند با آن درگیر شوند و مشکل کماکان باقی است. چند ماه قبل از انتخاب رئیس جمهور جدید فرانسه، لوران فابیوس، وزیر امور خارجه پیشین فرانسه سعی کرد فرایند صلح را از سر بگیرد، اما این تلاش ها کافی نیست. 

فرانسه تنها کشور غربی است که موضع متفاوتی در قبال مسائل مختلف دارد؛ البته نه آن قدر که شما می خواهید. فرانسه به تنهایی می خواهد عدالت را در دنیا اجرا کند، اما جهان واقعیاتی هم دارد؛ هر چند ما بعضا سیاست یک بام و دو هوا را مشاهده می کنیم. شما می توانید به یک کشور کوچک و شکننده ایراد بگیرید، اما چرا به کشورهای دیگر انتقاد نمی کنید.

در هر صورت فرانسه از دیرباز سیاست خاص خود را داشته و دو رو نبوده است؛ ضمن اینکه در فرانسه مباحث داخلی وجود دارد، مبنی بر اینکه باید موضع مستقلی داشته باشد و منافع فرانسه به چه نحو تامین شود. اگر بخواهیم واقعیت را بگوییم، جهان چندقطبی نیست، ولی اگر این امر به عنوان هدف باشد، چرا نه؟ ما در وضعیت میانه قرار داریم، برخی می گویند آمریکا همانند سابق نیست و قطبی هم وجود ندارد، به طوری که فردی به نام هاس در آمریکا از دنیای بدون قطب سخن می گوید و فابیوس هم از این تعبیر استفاده می کند. نباید فراموش کرد که ما دنیای چندجانبه ای داریم، البته مفاهیم ساده نیستند. ما در دنیای به هم ریخته ای به سر می بریم؛ در واقع شرایط آرام نیست.

در شرایط حساس فعلی، توافق برجام موضوع بسیار مهمی است که با اختلاف های نظری بسیار زیاد و شرایط بسیار پیچیده ای حاصل شد و این خیلی با ارزش است و باید به هر قیمتی شده رهیافت وسیع تری داشته باشیم و این توافق را حفظ کنیم. اینکه هر لحظه بگویم ما در قبال روابط منافع کافی نداشته ایم، در تعاملات اقتصادی نباید این گونه استدلال کرد. در حال حاضر ایرانی ها می توانند ایرباس بخرند، البته این خریدها مخالفانی هم دارد، اما باید از دو طرف به مساله نگاه کرد. وقتی توتال به ایران می آید، شجاعت به خرج می دهد. باید شرایط آمریکا را هم در نظر گرفت. البته روشن است که متقابلا دو کشور از قرارداد نفتی منتفع می شوند. ایران کشوری است که محکم از منافع خود دفاع می کند، من مثالی نمی شناسم که ایران به طرف خود کادو داده باشد، اما در مذاکرات اقتصادی شما باید توسعه روابط را مدنظر قرار دهید، به طوری که آمریکا نتواند این روابط را از بین ببرد و در عین حال توسعه کشور خود را مدنظر داشته باشید. باید شرایط را در نظر گرفت که واشنگتن می تواند از این اقدامات سوءاستفاده کند؛ در حالی که این فعالیت ها قانونی هستند، آنها بهانه هایی مطرح می کنند. در واقع اینها بستگی دارد که ما در تهران چه ایده ای داشته باشیم و نسبت به توازن قوا در واشنگتن چه نظری داریم.  وضعیت دنیا پیچیده است و هر کشوری از منافع خود دفاع می کند، اما باید به شکل هوشمندانه ای این کار را انجام دهد.

*متن سخنرانی در نشست بررسی چشم انداز راهبردی روابط ایران و فرانسه در شورای راهبردی روابط خارجی 

انتشار اولیه: چهارشنبه 22 شهریور 1396 / انتشار مجدد: دوشنبه 27 شهریور 1396