آینده ای داغ برای جهان پرتلاطم

دیپلماسی ایرانی: بسیاری سه ماه آینده را برای خاورمیانه و جهان حیاتی می دانند. در این سه ماه از یک سو دونالد ترامپ، رئیس جمهوری ایالات متحده دستورات تازه ای را اتخاذ می کند که می تواند تاثیراتی مستقیم بر عرصه جهانی بگذارد که بارزترین آن تصمیم گیری نهایی اش درباره وضعیت برجام است، و از سوی دیگر اتفاقات جهانی در عرصه اروپا و امریکا رنگ و بوی تازه ای به خود می گیرد. در امریکا، جنجال دخالت روسیه در انتخابات ریاست جمهوری امریکا همچنان ادامه دارد و هر روز ابعاد تازه ای از آن فاش می شود. این مساله سبب می شود تا دردسرهای ترامپ روز به روز بیشتر شود. برای همین بسیاری بر این اعتقادند که ترامپ یا از طریق یک جنجال سازی بسیار بزرگ بتواند از این مهلکه نجات پیدا کند یا مجبور است به فشارها تن دهد و تا آخر راه با تحقیقات کمیته ویژه بررسی دخالت روسیه در انتخابات ریاست جمهوری امریکا همراه شود. در اروپا تنش این قاره سبز با امریکا روز به روز عیان تر می شود. اعمال تحریم های جدید علیه روسیه بیش از همه منافع اروپا را تحت تاثیر قرار می دهد، این چیزی است که اروپایی ها رسما به آن معترف هستند و دائما می گویند برای این که نگذارند از تحریم های یک جانبه امریکا تاثیر ببینند، اقداماتی را علیه امریکا انجام خواهند داد. این مساله نه تنها اروپا را از امریکا دور خواهد کرد بلکه تنش های تازه ای را در روابط دو قاره به وجود خواهد آورد. در خاورمیانه اوضاع ملتهب است و معلوم نیست آینده منطقه بعد از پاکسازی عراق از لوث داعش و شکست گروه های مخالف سوری از حکومت بشار اسد و متحدان او به کدام سمت و سو خواهد رفت. به خصوص که تنش های عربستان با قطر و ایران نیز همچنان به قوت خود باقی است. در آسیا بحران کره شمالی با آزمایش های مکرر موشکی پیونگ یانگ و تحریم های امریکا علیه آن روزبه روز شدیدتر و لحظه به لحظه به زمان انفجار نزدیک تر می شود.

این موضوعات را اندیشکده استراتفور به خوبی بررسی کرده است. استراتفور در گزارشی در این زمینه بحران های سه ماه آینده را تقسیم بندی کرده و با اولویت بندی نوشته است:

تضعیف سیاست ترامپ

تحقیقات فدرال در حال انجام و تشدید جنگ های بودجه با کنگره در سه ماه آینده برای دونالد ترامپ رئیس جمهور ایالات متحده مشکلات بیشتری ایجاد خواهند کرد. اما این اختلالات نمی تواند مانع لفاظی ها و جنگ کلامی کاخ سفید شود. به خصوص که این جنگ کلامی بیش از پیش به سمتی می رود که رنگ ایدئولوژی نامانوسی به خود بگیرد. این مساله سبب شده است که جنگ های داخلی ای در درون خود دولت امریکا نیز شکل بگیرد. راست گرایان افراطی تحمل سیاست های سیاستمداران کارکشته و کاربلد محافظه کاران سنتی را ندارند. در گمانه زنی های بیشتر، ایالات متحده ممکن است در مرحله جهانی عقب نشینی هایی انجام دهد. البته در واقعیت ایفای نقش ابرقدرت در حاکمیت جهانی بسیار پیچیده است. در عین حال ابتکارات افراطی در سیاست های دولت، به خصوص در زمینه تجارت و آب وهوا در سطوح مختلف از جمله فدرال، دولت، شرکت ها و منطقه تاثیرگذار خواهد بود. دولت امریکا اخیرا رسما از معاهده آب و هوای پاریس خارج شد. این مساله تبعات سنگین حقوقی برای امریکا به بار خواهد آورد و متحدان واشنگتن به خصوص اروپایی ها را دلسرد و از آن دور خواهد کرد. هرچند پیش بینی می شود که ایالات متحده اتحادیه های امنیتی خود را در خارج از کشور همچنان حفظ کند اما این اقدامات به اندازه لازم برای مدیریت اقدامات متحدان در قبال منطقه و همسایگان شان کافی نخواهد بود.

شعله های آتش در خاورمیانه

مخالفت قطر با عربستان سعودی و امارات متحده در طول سه ماهه آینده تشدید خواهد شد و جنگ نیابتی قدرت ها در منطقه همچنان در سراسر منطقه ادامه خواهد داشت. رقابت قابل توجه در شورای همکاری خلیج فارس و بی اعتمادی روبه رشد میان ترکیه و همسایگان خلیج فارس، نقاط ضعف استراتژی کاخ سفید را برای تطابق با اوضاع روز و ناتوانی ریاض در تلاش برای مدیریت منطقه را نشان خواهد داد. از هم اکنون امارات و بحرین پذیرفته اند که حلقه محاصره قطر را شل تر کنند. ترکیه نیز به دلیل مخالفت با سیاست امریکا در حمایت از کردهای سوریه بیش از پیش از واشنگتن فاصله گرفته است. این مساله سبب می شود تا ترکیه به سمت تک محوری بدون در نظر گرفتن نظر امریکا و متحدان منطقه ای اش پیش رود. آن چه در حال حاضر شدیم دور شدن ترکیه از امریکا و در مقابل نزدیک شدنش به روسیه است. این روند می تواند طی ماه های آینده تشدید شود. خطر درگیری میان قدرت های بزرگ از هم اکنون در شرق سوریه افزایش یافته است: در ادامه تلاش ایران برای ایجاد کریدوری زمینی از تهران به دمشق و رسیدن به ساحل مدیترانه، نیروهای وفادار به اسد و شورشیان مورد حمایت ایالات متحده به سمت مرز عراق حرکت می کنند در حالی که روسیه از میدان جنگ سوریه برای گرفتن امتیاز از ایالات متحده استفاده می کند. این مساله بر شدت رقابت ها می افزاید و احتمالا تنش ها را تشدید خواهد کرد.

بازار پریشان اما پایدار نفت

همان طور که شاهزاده جوان عربستان، محمدبن سلمان، برای رسیدن به قدرت در عربستان سعودی تلاش می کند، بیشترِ تمرکز خود را برای آماده کردن پیشنهاد عمومی عربستان سعودی در مجمع عمومی آرامکو در سال 2018 معطوف خواد کرد. بخشی از این طرح مستلزم حفظ معامله کاهش تولید در میان تولیدکنندگان عمده نفت با امید حفظ قیمت پایدار خواهد بود درحالی که احتمال خروج ایالات متحده، لیبی، نیجریه و قزاقستان از این معادله وجود دارد. رعایت این موافقتنامه در طول سه ماه جاری ادامه خواهد داشت اما احتمال شکست آن در پایان سال نیز وجود دارد زیرا استراتژی امضا کنندگان نشان می دهد نگاه خوبی به این توافقنامه ندارند. در این میان ایران و عراق اصرار دارند که تولید نفت خود را افزایش دهند که این مساله چندان باب میل عربستانی ها نیست. روسیه نیز تمایلی ندارد مطابق با نظریه عربستان به تولید نفت بپردازد. برای همین از یک سو انتظار می رود بازار نفت پریشان باشد و از سوی دیگر ثبات خود را تا اندازه ای حفظ کند، چون به هر صورت کشورهای تولید کننده نفت به دلارهای نفتی نیاز دارند.

بازی در میانه بحران کره شمالی

محدودیت شرکت های چینی در تحریم های علیه کره شمالی واضح تر خواهد شد زیرا مذاکرات تجاری بین پکن و واشنگتن برای رفع تحریم ها به بن بست رسیده است. آزمایش های هسته ای و موشکی پیونگ یانگ ادامه خواهد یافت تا سوخت بحران این منطقه تامین شود، هرچند شانس اقدام نظامی نظامی آمریکا در این سه ماهه افزایش نخواهد یافت مگر اینکه کره شمالی بتواند قابلیت استفاده از موشک های دوربرد را نشان دهد. دستاوردی که به نظر می رسد کره شمالی حداقل یک سال با آن فاصله داشته باشد. اعمال تحریم های جدید علیه کره شمالی و افزایش تهدیدهای پیونگ یانگ علیه همسایگانش و همچنین منافع امریکا در منطقه آسیای دور سبب می شود تا بحران کره پیچیده تر شود و بیش از هر زمانی از آن بوی باروت استشمام شود.

تعارض اروپا و روسیه

احتمال پیروزی نیروهای میانه رو در آلمان و موفقیت های به دست آمده در فرانسه در برابر پوپولیست های دست راستی، آرامشی موقت در قاره اروپا به نفع تجدید حیات این اتحادیه ایجاد کرده است. با این وجود خط و خطوط بسیاری در اروپا وجود دارد، این اتحادیه هنوز در معرض خطر است و هر اتفاقی ممکن است بیفتد چرا که هنوز یک کمپین متحد برای یکپارچگی وجود ندارد و چشم اندازها متفاوت است. به ویژه که ترامپ نیز از ایده اروپا واحد حمایت نمی کند. این گوناگونی آرا در غرب و مبارزات تبلیغاتی روسیه، فضایی اندک برای مذاکرات میان واشنگتن و مسکو در این باره باقی خواهد گذاشت. از سوی دیگر اعمال تحریم های امریکا علیه روسیه سبب می شود تا بخشی از اروپا در تلافی سیاست های ضداروپایی به سمت روسیه متمایل شود.