آتش بس سوریه به اقدام بعدی پوتین و ترامپ بستگی دارد

ری مک گاورن

دیپلماسی ایرانی:چشم انداز فوری بهبود قابل ملاحظه در روابط ایالات متحده و روسیه در حال حاضر به مسائلی ملموس بستگی دارد: آیا نیروهایی که توافقنامه آتش بس قبلی را در سوریه نابود کردند، موفق به انجام دوباره این کار می شوند؟ یا مطابق با آنچه آمریکایی ها بیشتر می پسندند، رویای تغییر رژیم در میان نومحافظه کاران و لیبرال ها زنده می ماند؟ آیا رئیس جمهور ترامپ در جمع کردن نیروهای نظامی ایالات متحده و بروکراسی اطلاعاتی این کشور پشت یک توافقنامه آتش بس به جای ناتوانی در گرفتن نتیجه ای از جنگ، موفق خواهد شد؟ باید توجه کرد که رئیس جمهور اوباما در ایجاد این اجماع شکست خورده بود. اینها پرسش هایی عمیق است که حکم مرگ و زندگی مردم سوریه را صادر می کنند و پیامدهای عمیقی را در سراسر اروپا خواهند داشت؛ اروپایی که با سیل پناهندگان جنگ شش ساله، خشونت ها و هراس های ناشی از آن مواجه شده است.

اما از تمام این اولویت های مهم در روزنامه ها و رسانه های جریان اصلی ایالات متحده خبری نیست. آنها مدتی طولانی است که در این وسواس گرفتار شده اند که آیا رئیس جمهور روسیه ولادیمیر پوتین در گناه دخالت در انتخابات سال 2016 ریاست جمهوری ایالات متحده شرکت داشته و وعده توبه ای در کار خواهد بود یا نه؟

با این حال کلید ارزیابی پوتین از دونالد ترامپ این است که آیا رئیس جمهور ایالات متحده به اندازه کافی قوی است تا به توافقنامه ای بر سر آتش بس برسند. همانطور که پوتین به خوبی می داند ترامپ برای انجام این کار به نیروهایی نیاز دارد که پیش از این توانایی ایجاد هماهنگی در شرایطی مشابه را داشته باشند. به عبارت دیگر عناصر بازی روی میز آتش بس به اندازه کافی قوی نیستند و زنده ماندن توافق به مدتی طولانی چیزی کمتر از یک معجزه نخواهد بود.

وزیر امور خارجه امریکا، رکس تیلرسون مجبور است تا با عناصری سرسخت در پنتاگون و سازمان سیا روبرو شود. تیلرسون احتمالا انتظار دارد که جمیز ماتیس، وزیر دفاع و مایک پومپئو، رئیس سازمان سیا با دستورهای خود به نیروها و عواملشان در داخل خاک سوریه از طرح «میانه روی شورشیان» پشتیبانی کنند. اما باید دید که آیا این دو می توانند در کنترل نیروهای خود در سوریه موفق شوند. اگر تاریخ معاصر را نگاه کنیم دیگر بمباران تصادفی یا حمله شیمیایی یا استفاده از عبارت جنایت جنگی احمقانه خواهد بود چرا که رسانه های اجتماعی، مردم و رسانه های جریان اصلی به سرعت بشار اسد را برای این اعمال مورد سرزنش قرار خواهند داد.

تجربیات تلخ

پاییز گذشته تلاش 11ماهه وزیر امور خارجه ایالات متحده، جان کری و همتای روسی اش، سرگئی لاوروف و تاییدهای شخصی اوباما و پوتین برای برقراری آتش بس به زحمت 5 روز دوام آورد. حمله نیروهای ائتلاف به ارتش سوریه پس از آن بین 64 تا 84 نیروی نظامی سوریه را به کشتن داد و حدود 100نفر نیز زخمی شدند.

در اظهارات عمومی مقامات ارشد پنتاگون چند روز قبل از این حمله هوایی در 17سپتامبر، شک و تردیدهای غیرمنتظره ای در رابطه با جنبه های کلیدی توافق کری و لاوروف دیده می شد از جمله در باره اشتراک گذاری اطلاعات با روس ها. مقاومت های مقامات پنتاگون و اصرار بر روی بمباران تصادفی، باعث شد لاوروف سخنرانی عجیبی را در تلویزیون روسیه در تاریخ 26سپتامبر انجام دهد: «دوست خوب من جان کری تحت انتقاد شدید دستگاه نظامی ایالات متحده است. علی رغم این واقعیت که آنها همیشه به ما اطمینان داده اند که جان کری مورد حمایت فرمانده کل قوای ایالات متحده، باراک اوباما قرار دارد و او نیز در تماس با روسیه روی این مساله تاکید داشت. اما ظاهرا ارتش به معنای واقعی کلمه به فرمانده کل قوا توجه ندارد.»

لاوروف به طور ویژه به ژنرال جوزف دانفورد، رئیس ستاد ارتش امریکا اشاره و از او انتقاد می کرد. کسی که به خاطر سخنرانی در کنگره و مخالفت با اشتراک گذاری اطلاعات با روسیه مورد هدف انتقادات بود. دانفورد مخالفت خود را در شرایطی بیان می کرد که به گفته لاوروف «توافق های میان دو کشور به دستور مستقیم رئیس جمهور روسیه ولادیمیر پوتین و باراک اوباما رئیس جمهور ایالات متحده انجام شده است و آنها تصریح کرده اند اطلاعات به اشتراک گذاشته شود.» لاوروف اضافه کرد که «با توجه به این مساله نباید چیزی برای مقاومت در داخل بروکراسی نظامی ایالات متحده وجود داشته باشد. کار کردن با چنین شریکی بسیار سخت است.»

پوتین در سخنرانی 27 اکتبر خود به طور واضح از این مساله شکایت کرد: «توافق شخصی من با رئیس جمهور آمریکا هیچ دستاوردی در برنداشت...افرادی در واشنگتن هر اقدام عملی ممکنی را برای جلوگیری از اجرای این موافقتنامه انجام می دهند.» پوتین درباره سوریه «عدم مشارکت علیه تروریسم و دشواری سازش را پس از مذاکراتی طولانی به باد انتقاد گرفت.» سخنگوی وزیر امور خارجه روسیه، دلسوزی خود را درباره عدم موفقیت کری با وجود تلاش هایش نشان داد و گفت که به او باید نمره ای عالی برای تلاش هایش داد درحالی که اعزام جنگنده های ایالات متحده به دستور اشتون کارتر، وزیر دفاع وقت امریکا مرگ زودرس آتش بسی را رقم زدند که کری و لاوروف تقریبا یک سال برای آن کار کرده بودند.

اینجا بود که کری نیز به نوبه خود ابراز تاسف کرد آن هم با زبانی که منعکس کننده خودبینی و نگاه ناسیونالیستی او بود و گفت «متاسف است از اینکه او قادر به چیدن بازی به گونه ای که همکاری ها شکل بگیرد نیست درحالی که این صلح تنها ضرورت جهان است.»

با از میان رفتن آتش بس در تاریخ 29سپتامبر 2016، جان کری گفت: «سوریه پیچیده ترین مساله ای است که من در زندگی ام در منظر عمومی دیده ام. جنگی که شش است ادامه دارد و مسائلی همچون کردها علیه ترکیه، عربستان سعودی علیه ایران و رقابت شیعه و سنی پیچیده ترش کرده است درحالی که همه علیه داعش هستند. اینجا مجموعه ای از جنگ های فرقه ای و نیابتی در جریان است و ایجاد یک تراز میان نیروها بسیار دشوار است.»

تنها پس از پایان دوران حضور جان کری در وزارت امور خارجه بود که او در مصاحبه با بوستون گلوب اعتراف کرد که تلاش های او برای رسیدن به معامله ای با روس ها با حرکت اشتون کارتر نابود شد: «متاسفانه ما در صفوف خودمان دچار تفرقه هایی بودیم که این شرایط پیاده سازی توافق آتش بس را بسیار مشکل می کرد. اما حقیقت این است که ما تلاش کردیم و به توافقی رسیدیم که می توانست کارگشا باشد و تلاش های مشترکی صورت دادیم. حالا ما افرادی را در دولت خود داریم که کاملا مخالف انجام چنین کارها و تلاش های مشترکی هستند. من تاسف می خورم. فکر می کنم که اشتباه کردیم.»

حالا پس از ملاقات روز جمعه پوتین و ترامپ، کرملین به وزیر امور خارجه، رکس تیلرسون چشم دوخته است. کرملین منتظر است ببیند که آیا تیلرسون می تواند تعامل بهتری با جیمز ماتیس و مارک پامپئو داشته باشد تا همگی پشت سر آن چیزی قرار بگیرند که رئیس جمهور می خواهد. حالا همه چیز به این بستگی دارد که در هفته های آینده چه اتفاقاتی خواهد افتاد.

منبع: راشا اینسایدر/ مترجم: روزبه آرش