هفت خطر تلاش‌های ترامپ برای انزوای ایران

نویسنده: سید حسین موسویان، پژوهشگر ارشد دانشگاه پرینستون آمریکا
دیپلماسی ایرانی: سخنان دونالد ترامپ، رئیس جمهوری آمریکا، که آخر هفتهٔ گذشته در عربستان سعودی ابراز شد، نشانگر بازگشت از سیاست های دولت اوباماست که تنش ها با ایران را افزایش خواهد داد. یک روز پس از آنکه ۴۲ میلیون ایرانی با بر جای گذاشتن رکورد مشارکت در انتخاباتی که منجر به پیروزی حسن روحانی شد، از تمایل خود برای تعامل با جهان خبر دادند، ترامپ در یک حکومت پادشاهی و دیکتاتوری مطلقه ظاهر شد تا «کشورهای مسلمان» را به «منزوی کردن» ایران دعوت کند.
اتهام اصلی دولت ترامپ این است که تهران منطقه را بی ثبات می کند؛ اما چنین چیزی با واقعیات ملموس، منطبق نیست. ایران از همان دولت هایی در افغانستان و عراق پشتیبانی می کند که مورد حمایت آمریکا نیز هستند. در عین حال، کابل و بغداد به ترتیب پاکستان و عربستان سعودی را برای حمایت از تروریسم در کشورشان ملامت می کنند. جو بایدن، معاون پیشین ریاست جمهوری آمریکا، در سال ۲۰۱۴ نقش متحدان این کشور ازجمله عربستان و ترکیه و امارات را در ایجاد بی ثباتی، این گونه برشمرد: «آن ها صدها میلیون دلار و ده ها هزار تُن سلاح را به سوی هر کسی که می خواست با اسد بجنگد روانه کردند؛ بدون در نظر گرفتن اینکه النصره، القاعده و عوامل افراط گرای جهادی که از دیگر بخش های جهان آمده بودند، از این کمک ها استفاده می کردند.»
علاوه بر این، هزینه های نظامی ایران بسیار کمتر از عربستان سعودی، اسرائیل و سایر کشورهای عرب خلیج فارس است؛ با آنکه جمعیتش از مجموع تمامی آن ها بیشتر است. به همین خاطر، ادعای آن که ایران اهداف نظامی در منطقه دارد، بی اساس است. ضمن اینکه توافق اتمی تاریخی جولای ۲۰۱۵ نیز تمامی راه های احتمالی را برای دسترسی ایران به سلاح اتمی مسدود کرده، در حالی که اسرائیل کماکان تنها مانع دستیابی به خاورمیانه ای عاری از سلاح های هسته ای است.
با توجه به استراتژی مشهود ترامپ، دست کم هفت خطر است که ایالات متحده باید از دست یازیدن بدان ها پرهیز کند.
نخست: توافق اتمی -که تضمین کننده عدم انحراف برنامه هسته ای به سمت بمب ایران شده است در خطر جدی قرار دارد. اسرائیل و عربستان سعودی تمام تلاش خود را به کار بستند تا از توفیق مذاکرات میان ایران و شش قدرت جهانی جلوگیری کنند. آن گونه که چندین منبع غربی در گفت وگو با من تایید کردند، آن ها اکنون بر روی استراتژی پیچیده تری متمرکز شده اند تا در راه اجرای توافق کارشکنی کنند. به جای خروج آمریکا از توافق که موجب نقض آن شده و می تواند این کشور را در عرصهٔ جهانی منزوی کند، دولت های سعودی و اسرائیل از تحریم های گسترده ای حمایت می کنند که مرتبط با برنامهٔ هسته ای نباشد اما در عمل تمامی مزایای اقتصادی توافق اتمی را برای ایران از بین ببرد.
دوم: در حالی که اوباما معتقد بود آمریکا دیگر منافع استراتژیکی در ذخائر نفتی خاورمیانه ندارد، ترامپ می گوید که آمریکا برای حمایت از هم پیمانانش در منطقه هزینهٔ بالایی متحمل شده و باید آن را پس بگیرد. او اظهار کرده است که متحدان عرب آمریکا «هیچ چیز جز پول ندارند.» بنابراین، ترامپ می خواهد سیاستی در پیش گیرد تا در ازای رویکرد خصمانه مقابل ایران، دلارهای نفتی شیوخ عرب را عاید کشورش کند. چنین معاوضه ای، با در نظر گرفتن لایه های زیرین عوامل بی ثباتی منطقه، تضمینی بر ادامهٔ بحران و فراتر رفتن آن از منطقه است.
سوم: ترامپ می خواهد که فروش تسلیحات آمریکایی را به سعودی ها گسترش دهد و در این راستا، طی سفرش به عربستان، قراردادی به ارزش ۱۱۰ میلیارد دلار با این کشور به امضاء رساند. لیکن سرازیر کردن سلاح به منطقه ای که در حال حاضر هم بی ثبات است، مدت هاست که باعث منازعات مخربی چون جنگ یمن شده است. از سوی دیگر، این کار دورنمای حل بحران های منطقه ای از راه دیپلماسی، را تیره و تار می کند.
چهارم: تمجید ترامپ از عربستان سعودی، بیشتر باعث شیوع تروریسم می شود تا جلوگیری از آن. او در جریان فعالیت های انتخاباتی اش، ریاض را «بزرگترین حامی مالی تروریسم در جهان» خوانده بود. حال ترامپ روابط عربستان و آمریکا را «روابطی استراتژیک» نامیده است و در عوض، ایران را متهم می کند که در «صدر کشورهای حامی تروریسم» قرار دارد. این تغییر مشی، اثری معکوس بر جای خواهد گذاشت. افزایش فشار بر ایران باعث خواهد شد تا توانایی این کشور در مقابله با گروه های تروریستی در عراق، سوریه و سایر بخش های منطقه، کاهش یابد. گروه هایی چون دولت اسلامی [داعش]، القاعده و جبهه النصره در ایدئولوژی وهابی گری با سعودی ها شریکند. حمایت از عربستان سعودی باعث گسترش چنین عقایدی خواهد شد.
پنجم: اوباما به لزوم بالانس قدرت تاکید کرد و گفت که عربستان و ایران باید قدرت در منطقه را «تقسیم» کنند، اما ترامپ در ریاض سخنانی گفته که عربستان و ایران را به سمت رویارویی تشویق میکند. چنین کاری تنها دمیدن بر آتش فرقه گرایی و افزایش تنش ها میان شیعیان و اهل سنت در منطقه است و باعث شیوع بیشتر بی ثباتی خواهد شد.
ششم: ایالات متحده و اسرائیل مدت هاست که در صدر کشورهای مورد تنفر در جهان عرب و در میان ملت های مسلمان قرار دارند. به همین خاطر بود که شعارهای ستیزه جویانهٔ محمود احمدی نژاد بر ضد آمریکا و اسرائیل، محبوبیت فراوانی را برای او در خیابان های کشورهای عرب و اسلامی ایجاد کرد. امروزه، عربستان سعودی و اسرائیل در حال تشکیل ائتلافی علیه ایران هستند که ترامپ از آن حمایت می کند. بنیامین نتانیاهو، نخست وزیر اسرائیل نیز به نوبهٔ خود معتقد است که با بزرگ نمایی اتهام تهدید ایران علیه اسرائیل، می تواند اذهان را از مسئلهٔ فلسطین دور کند. ائتلاف جدید اعراب با آمریکا و اسرائیل در زمانی حادث می شود که بخش عظیمی از جهان عرب فرو ریخته و امید برای دستیابی به یک کشور فلسطینی دور از انتظار شده است. ائتلاف مذکور باعث می شود که رهبران عرب در انظار مردم شان شریک توسعه طلبی اسرائیل دیده شوند و به همین خاطر، احتمال عضوگیری گروه های افراطی -از جمله داعش- از مردم این کشورها افزایش یابد.
در نهایت، سیاست ترامپ در خاورمیانه، به جای آنکه مشکلات ریشه ای کشورهای عرب، مانند فقر، فساد، دولت های خودکامه و شیوع وهابیسم را حل کند، آن را گسترش خواهد داد. نتایج دخالت های نظامی آمریکا و ناتو نیز در کشورهای افغانستان، عراق و لیبی، عیان است. کشورهای باثبات و ثروتمند عرب مقادیر هنگفتی برای خرید سلاح های آمریکایی پرداخته و در یمن، لیبی و سوریه دخالت نظامی کرده اند تا با آنچه نفوذ ایران می نامند، مقابله کنند. آنان به جای استفاده از ثروتشان برای حل مشکلات ساختاری سیستم اقتصادی و سیاسی خود، این ثروت را برای بی ثبات کردن سایر کشورهای عربی خرج کرده اند. ذخایر ارزی عربستان سعودی، از ۸۰۰ میلیارد دلار به ۵۰۰ میلیارد دلار کاهش یافته که بخش مهمی از آن به دلیل خرید سلاح و ماجراجویی های فرامرزی است. این روند مداخله جویی در جانب کشورهای عرب، احتمالاً در دولت ترامپ ادامه خواهد یافت و بر نابرابری ها در اقتصاد متزلزل کشورهای عربی خواهد افزود.
هیچ کدام از موارد بالا در فهرست منافع غرب قرار ندارند. اگر بخواهیم منطقه به ثبات و رونق دست یابد، پرزیدنت ترامپ باید در سیاست هایش در خاورمیانه تجدیدنظر کند. در صدر آن، باید به گونه ای که حقوق فلسطینیان محترم شمرده شود، راه حلی برای بحران اسرائیل و فلسطین بیابد و به اقداماتی دست بزند که همکاری میان قدرت های بزرگ منطقه ای مانند ایران، عربستان، ترکیه و مصر را شکل دهد.
 منبع: المانیتور