تلاش عربستان برای دیده شدن

دیپلماسی ایرانی: سایمن هندروس، کارشناس امریکایی در امور کشورهای خلیج فارس نخستین سفر خارجی دونالد ترامپ، رئیس جمهوری امریکا را سفری جاه طلبانه در حد اعلا در تمامی سطوح جغرافیایی (با سفر به ریاض، بیت المقدس، بیت لحم، رم، بروکسل و واتیکان) و سیاسی (با پرداختن به موضوعات تروریسم، ایران، صلح در خاورمیانه، پیمان ناتو و اقتصاد جهانی) توصیف می کند.

فارغ از اهمیت این سفر و چرایی اهمیت آن، رابرت ساتلوف، کارشناس امریکایی و مدیر اجرایی مرکز مطالعات خاور نزدیک واشنگتن می گوید که دولت امریکا فقط به فکر جنبه سمبلیک این سفر نیست، امروز برای ترامپ فرصتی استثنائی در سفر به عربستان سعودی و اسرائیل و بعد از آن بروکسل فراهم شده است. او قرار است در نشست پیمان ناتو شرکت کند تا برای تقویت پیمانی که ایالات متحده و همه کشورهایی که به دنبال ثبات هستند و در آن عضویت دارند، پیشنهادهایی ارائه دهد تا راه های تقویت مصالح مشترک میان کشورهای عضو ناتو فراهم شود.  

کریس مورفی، سناتور دموکرات نیز درباره سفر ترامپ به عربستان سعودی و دیدارش با رهبران کشورهای اسلامی می گوید: «قطعا این سفر مهم است، اما انتظار ندارم که به نتایج مهمی برسد.»

گویا عربستان و رهبران کشورهایی که قرار است ریاض میزبان آنها برای دیدار با ترامپ باشد نیز انتظار وقوع تغییرات بزرگ و ریشه ای نیستند، آنها به خوبی از سال هایی که اوباما در راس قدرت بود، درس گرفته اند، با این حال تلاش می کنند به صراحت خواسته خود را با رئیس جمهوری امریکا در میان بگذارند حتی اگر برخی قواعد دیپلماتیک زیر پا گذاشته شود. با این وجود پیشنهادها و توافقاتی که برای دو طرف مفید باشد و باعث شود تا منطقه وارد مسیر ثبات شود، مطرح می شود.

سفر ترامپ قرار است 9 روز به طول انجامد و دیدار از عربستان سعودی، اسرائیل، واتیکان و شرکت در نشست پیمان آتلانتیک شمالی (ناتو) را شامل می شود. ترامپ که این روزها بیش از همیشه در گیر و دار مشکلات داخلی است و پرونده استعفای جیمز کومی از ریاست اف بی آی و اتهام ارتباط مخفیانه او با روسیه به ستوهش آورده، به نظر می رسد که در این سفر به دنبال دریچه تنفسی ای برای فرار از این بحران باشد.

رکس تیلرسون، وزیر امور خارجه امریکا این ادعا که سفر ترامپ تحت تاثیر پرونده ارتباط او با روسیه قرار گرفته است و می تواند او را با چالشی جدی مواجه کند، رد کرد. وی گفت: «کشورهای مقصد بی صبرانه منتظر سفر دونالد ترامپ هستند.»

وی درباره این که مشکلات داخلی امریکا می تواند به وجهه رئیس جمهور در سفرهای بین المللی اش ضربه وارد کند و جایگاه امریکا را تضعیف کند، واکنش نشان داد و گفت: «نفس انجام این سفر به معنای بازگشت نقش رهبری حیاتی ایالات متحده در عرصه جهانی است. کشورهای خاورمیانه و آسیا و آفریقا از کوتاهی ها و خودداری کامل دولت سابق از انجام مسئولیتش آسیب های بسیاری دیده اند.»

وی در گفت وگو با خبرنگاران گفت: «دولت های میزبان آمادگی دارند که گفت و گو با امریکا را از سر بگیرند، این هدف رئیس جمهور از انجام این سفر است، پیامش این است که "امریکا برگشت."»

شاید معنای سفر ترامپ به خاورمیانه و اروپا معنای مورد نظر تیلرسون را بدهد اما بی شک ترامپ در حالی قدم به خاورمیانه می گذارد که این منطقه هیچ شباهتی با گذشته ندارد. تیلرسون خود به این واقعیت اعتراف می کند و می گوید: «منطقه تغییر کرده است. امریکا در حالی به منطقه بر می گردد که با منطقه ای کاملا متفاوت روبه رو است. متحدان ما عقیده خود را در مسائل دفاعی تغییر داده اند و تبدیل به مبتکران تهاجمی شده اند. آنها برای این کار میلیاردها دلار می پردازند تا بتوانند سلاح های مورد نیازشان را تامین کنند.»

شکی نیست که رئیس جمهوری جدید امریکا اطلاع چندانی از تحولات منطقه ندارد و اطلاعات سیاسی او درباره پرونده های منطقه و عموما سیاست خارجی ناچیز است، اما مواضع اخیرش که بعد از آغاز به کار در کاخ سفید تغییرات بسیاری را شاهد بوده حاکی از آن است که وی شنونده خوبی است.

بین فیشمن، مدیر سابق دفتر شمال آفریقا در شورای امنیت ملی در دوران ریاست جمهوری باراک اوباما (بین 2009 تا 2013) در این باره می گوید: «رهبران خارجی می توانند به خوبی به دونالد ترامپ، رئیس جمهوری ایالات متحده درس سیاست خارجی بدهند.»

وی برای اثبات ادعای خود پرونده فلسطین و اسرائیل را مثال می زند و می گوید: «وی در ابتدا درباره تغییر جای سفارت امریکا از تل آویو به بیت المقدس صحبت می کرد اما وقتی که وارد کارزار شد و وضعیتی را دید به سرعت از این تصمیم خود صرف نظر کرد و الآن حتی دیگر حرفش را هم به میان نمی آورد.»

وی در ادامه می افزاید: «او درباره ناتو نیز در گذشته چیزی گفته بود که در حقیقت به ضرر ناتو بود. گفته بود که تاریخ مصرف ناتو به پایان رسیده است. اما آن طور که کاخ سفید اعلام کرد، وی بعد از دیدار با ینس استولتنبرگ، دبیر کل ناتو در واشنگتن تاکید کرد که در جریان دیدارش با رهبران ناتو بر پایبندی امریکا نسبت به حفظ ناتو و حمایت از آن تاکید خواهد کرد. به خصوص درباره چگونگی تقسیم مسئولیت و نقش آفرینی ناتو در مبارزه با تروریسم بحث و تبادل نظر خواهد کرد.»

فیشمن می گوید: «روشن است که ملک عبدالله دوم، پادشاه اردن و شی جین پینگ، رئیس جمهوری چین و ینس استولتنبرگ، دبیل کل ناتو بر مواضع ترامپ نسبت به منازعات اسرائیل و فلسطین و پرونده سوریه و کره شمالی و ناتو تاثیر گذاشته اند. همه آنها نسبت به تحولات ریشه ای در سیاست خارجی امریکا هشدار داده اند و گفته اند که امریکا نباید مواضعی اتخاذ کند که به ضرر منافع جامعه جهانی باشد.»

رابرت سالتوف سفر ترامپ را با سفر باراک اوباما، رئیس جمهوری امریکا به قاهره در سال 2009 مقایسه می کند و می گوید: «این که ترامپ نخستین سفر خارجی اش را به ریاض و بیت المقدس اختصاص می دهد می خواهد به کشورهای خاورمیانه و جهان بگوید که دوران باراک اوباما و سیاست خارجی ای که او در پیش گرفته بود، سپری شده و دوران جدیدی آغاز شده که با آن دوران بسیار متفاوت است.»

در این میان عربستان سعودی نیز با دعوتی که از رهبران عرب و مسلمان به عمل آورده که از برونئی در جنوب شرق آسیا گرفته تا نیجر در آفریقا و ترکیه را شامل می شود، تلاش می کند تا جایگاه منطقه ای خود را مستحکم کند و امریکا را وادار سازد تا برای حمایت قاطعش از عربستان ارزشی بالا قائل شود.

رابرت سالتوف می گوید: «اوباما در قاهره برای میلیاردها مسلمان سخنرانی کرد، حالا ترامپ هم می خواهد از ریاض چنین سخنرانی ای را داشته باشد آن هم در حالی که رهبران کشورهای اسلامی در مقابلش نشسته اند. انتظار می رود که سخنرانی او واقع گرایانه و علمی باشد. انتظار می رود ترامپ در این سخنرانی از کشورهای اسلامی بخواهد که در مبارزه با تروریسم نقش آفرینی کنند. انتظار می رود کشورهای حاضر در این نشست نیز به ترامپ بگویند که آمادگی انجام این کار را دارند به شرطی که توازنی در سیاست ها و تعاملات امریکا با بی ثباتی و ناآرامی های موجود در منطقه وجود داشته باشد.»

جابر الحرمی، نویسنده قطری در پاسخ به این سوال که از رهبران عرب و کشورهای اسلامی حاضر در این نشست چه چیزی انتظار می رود، می گوید: «مهم است که رهبران کشورهای عربی و اسلامی در جریان دیدارشان با ترامپ موضع و کلامی واحد داشته باشند تا به ترامپ تاکید کنند که مواضع آنها در برابر قضایای جهان عرب و جهان اسلام یکسان است.»

سالتوف در این باره می گوید: «انتظار می رود که ترامپ از فرصت جلسه اش با رهبران مسلمان در ریاض استفاده کند و پیشنهاد تشکیل شراکتی دو جانبه را بدهد که بتواند با افراطی گری که صلح و امنیت جهانی را تهدید می کند، مقابله کند. گروه های جهادی سنی سازمان یافته نظیر القاعده و شاخه های فعال فرعی آن و جنبش ها و گروه های هم فکر با آن تهدیدی برای جامعه جهانی محسوب می شوند که باید برای رویارویی با آنها موضعی واحد داشت.»

منبع: العرب / ترجمه: علی موسوی خلخالی