انتخابات ایران؛ اشک‌ها و لبخندهای کشورهای رقیب

نویسنده: محمدمهدی مظاهری، استاد دانشگاه

دیپلماسی ایرانی: جمهوری اسلامی ایران در حالی در هفته های اخیر فضای انتخاباتی را تجربه می کند، که مردم ایران فقط بیننده برنامه تبلیغاتی نامزدها نیستند؛ بلکه کشورهای منطقه و قدرت های فرا منطقه ای نیز چشم به این فرایندهای تبلیغاتی انتخابات دوخته اند تا بتوانند درک بهتری از مواضع نامزدهای ریاست جمهوری ایران پیدا کرده و به تحلیلی دقیقتر از سیاست خارجی ایران در چهار سال آینده برسند.

بدین ترتیب به نظر می رسد رقبا و دشمنان ایران در عرصه منطقه ای و بین المللی، هر یک رویکرد خاص خود را به انتخابات ایران دارند و از آنجا که بر خلاف سایر کشورهای منطقه، توانی برای مداخله و اثرگذاری بر نتایج آن ندارند، فقط مضطرب و نگران به تماشای فرایندهای مردمسالارانه انتخاباتی در کشورمان می نشینند.

برای ایالات متحده آمریکا و اتحادیه اروپایی، آنچه بیش از همه در انتخابات ایران اهمیت دارد، رویکرد دولت جدید ایران به برجام است. در حالی که ترامپ بیشتر علاقه مند است تا رئیس جمهور جدید ایران برجام را نقض کند تا راهی مشروع برای مداخله و سختگیری بیشتر علیه کشورمان بیابد، اتحادیه اروپا خواهان پایبندی دولت آینده ایران به این توافق بین المللی است تا آرامش خاورمیانه بیش از این بهم نخورد و راه های جدیدی برای تعاملات تجاری با ایران برایش باز شود. رویکرد منطقه ای ایران از دیگر مسائلی است که به طور مشترک برای آمریکا و اروپا اهمیت دارد. آمریکا به دلیل روابط تنگاتنگش با رژیم صهیونیستی و اتحادیه اروپا به دلیل روابط نزدیک و دوستانه اش با کشورهای عرب خلیج فارس خواهان ایرانی هستند که نقش فعالی در بحران های منطقه نداشته باشد و کمتر به دنبال برتری های منطقه ای و نقش آفرینی در این حوزه باشد.

در طرف دیگر قدرت های فرامنطقه ای، روسیه قرار دارد که دغدغه هایش در انتخابات ایران تا حد زیادی متفاوت با آمریکا و اروپا است؛ چرا که طی سال های اخیر، سیاست خارجی دو کشور بیش از گذشته به هم گره خورده است. روسیه کمتر از سایر قدرت ها از انتخابات ایران نگران است؛ زیرا این کشور تقریبا اطمینان دارد انتخابات هر نتیجه ای که داشته باشد، به دلیل اهداف و اصول پایدار سیاست خارجی جمهوری اسلامی ایران و نیز متغیرهای ساختاری یعنی شرایط سیاسی منطقه ای و بین المللی کنونی و منافع مشترک همکاری، به احتمال زیاد «مشارکت هوشیارانه» ایران و روسیه حفظ خواهد شد.

به جز قدرت های فرامنطقه ای، ناظر فعال دیگر انتخابات ایران، کشورهای منطقه هستند که با پیگیری سیاست ها و مواضع نامزدها، منتظرند تا ببینند انتخابات روز جمعه 29 اردیبهشت سکان سیاست خارجی ایران را به دست کدامی ک از این نامزدها می سپارد. در این میان عربستان سعودی که همزمان با انتخابات ایران میزبان دونالد ترامپ رئیس جمهور آمریکا نیز هست و سایر کشورهای عرب خلیج فارس را هم به این نشست احتمالا ضد ایرانی دعوت کرده، بسیار علاقه مند است تا ایران پس از انتخابات، سیاست های تنش آمیزی در سطح منطقه ای و بین المللی در نظر بگیرد تا ادعاهای ایران هراسانه این کشور مهر تایید بخورند و مجوزی برای ادامه آتش افروزی های منطقه ای، خریدهای تسلیحاتی و حمایت آن از گروه های تروریستی فراهم شود.

با این وجود سیاست های منطقه ای ایران پس از انتخابات فقط نگرانی کشورهای عرب منطقه نیست. سیر مردمسالارانه تبلیغات ریاست جمهوری، مناظره های تلویزیونی و سایر تبلیغات رسانه ای و کشوری، در کنار انتخابات شوراهای شهر و روستا که نماد وجود فضای باز سیاسی و مشارکت همه اقشار و گروه های جامعه در روند مدیریت کشور هستند، تهدیدی نرم و غیرمتقارن برای این کشورهای خودکامه به شمار می رود. برای ملت های عرب که همواره حکومت موروثی یک خاندان سلطنتی را در کشورهایشان تجربه کرده اند و در سال های اخیر طعم تلخ تجاوزگری و افزایش هزینه های نظامی توسط حکومت های خودکامه شان را نیز چشیده اند، فضای باز و پر شور انتخاباتی ایران و رقابت های پر چالش نامزدهایی از طیف های مختلف سیاسی، همچون کعبه آمالی دست نیافتنی است که آنها را به سمت نارضایتی از سیستم های سیاسی ناکارآمد خود سوق می دهد. این دقیقا همان چیزی است که مایه نگرانی دولت های عرب است و بنابراین می کوشند با سیاست های مختلف از جمله سیاه نمایی پیرامون وضعیت سیاسی، اقتصادی و اجتماعی در ایران، جلب حمایت های بین المللی و تکیه به آن و نیز افزایش حمایت های مالی از اقشار مختلف، جوامع خود را به سکوت و رضایت از وضع موجود دعوت کرده و خود را از مهلکه تغییر و اصلاح برهانند.

در مجموع به نظر می رسد جایگاه تأثیرگذار ایران در منطقه و نظام بین الملل و تجارب اخیر جامعه جهانی از دو انتخابات بحث انگیز و پر چالش آمریکا و فرانسه سبب شده است تا تمرکز و توجهات به انتخابات ایران نیز افزایش یابد و همه کشورهای متعامل با ایران به دنبال آگاهی از این قضیه باشند که ملت ایران چه مسیری را انتخاب خواهند کرد؟!

انتشار اولیه: سه شنبه 26 اردیبهشت 1396 / انتشار مجدد: دوشنبه 1 خرداد 1396