آیا دیپلماسی ترامپ باعث پیروزی تندروها در ایران می‌شود؟

نویسنده: باب دریفوس

دیپلماسی ایرانی: ۱۵ سال پیش، رئیس جمهوری میانه رو و اصلاح طلب در تهران بر سر کار بود، محمد خاتمی، شهرتش به خاطر حمایتش از "گفتگوی تمدن ها " بود. در سال 2001، در پی اشغال نظامی افغانستان توسط ایالات متحده، خاتمی نقشی حیاتی در کمک به ایالات متحده برای تشکیل دادن حکومتی جدید در کابل ایفا کرد. در سال 2003 تعدادی از افراد نزدیک به خاتمی، از طریق کانال هایی در سوییس پیشنهاد مذاکرات آزمایشی، تحت عنوان "معامله بزرگ" به ایالات متحده دادند، پیشنهادی که در پی حل و فصل مشکلات بزرگ میان دو کشور بود. خاتمی برای نشان دادن حسن نیت، آغازگر مذاکراتی با بریتانیا، فرانسه و آلمان بر سر برنامه هسته ای ایران بود، مذاکراتی که هدایتش بر عهده حسن روحانی بود.

شما می دانید که این داستان پایان خوشی نداشت. پرزیدنت جورج بوش در سال 2002 در سخنرانی سالانه خود ایران را در کنار عراق و کره شمالی به عنوان "محور شرارت " معرفی کرد، به طرزی توهین آمیز معامله بزرگ را لغو کرد و از مذاکرات میان ایران و 3 کشور عضو اتحادیه اروپا حمایت نکرد. هادی قائمی مدیر اجرایی مرکز حقوق بشر ایران مستقر در نیویورک می گوید:" آن اتفاق به راستی ایران را در دست تندروها قرار داد. خاتمی را تضعیف کرد و مستقیما به انتخاب محمود احمدی نژاد منجر شد."

سریع به سال 2017 بازگردیم. همان حسن روحانی اینک رئیس جمهور است و در پی آن است که در انتخابات این ماه مجددا برگزیده شود. چهار سال قبل ائتلافی میان جوانان، زنان، لیبرال ها، اصلاح طلبان و جامعه اقتصادی ایجاد کرد و لشکری از تندروها را مغلوب ساخت، به انزوای بین المللی پایان داد، اقتصاد را بازسازی و جامعه مدنی را بازگشایی کرد. وی در جریان کارزار انتخاباتی اش در سال 2013 اعلام کرد:" من آمده ام تا افراطی گرایی را نابود کنم." اشاره ای نه چندان ظریف به محمود احمدی نژاد، سلف خود. روحانی در دوره اول خود دستیابی به برنامه جامع اقدام مشترک را مهندسی کرد، توافقی میان ایران، ایالات متحده و پنج قدرت دیگر جهان برای پایان دادن به بن بست طولانی مدت هسته ای.

حالا، در دور اول انتخابات در 19 مه، اینکه تاریخ خود را تکرار کند غیرممکن نیست. روحانی در حال رودررویی با ابراهیم رئیسی، یک روحانی به شدت افراطی دست راستی، به عنوان اصلی ترین رقیب خود، و همچنین یک فرمانده سابق نظامی و تندرو، محمدباقر قالیباف است. و حالا در شرایطی که باور رایج در داخل ایران و همچنین میان ناظران تحولات ایران در ایالات متحده این است که روحانی پیروز خواهد شد، لفاظی های تند و تیز کاخ سفید – از جمله محکومیت مکرر توافق هسته ای ایران و آمریکا توسط دونالد ترامپ – می تواند شانس انتخاب دوباره روحانی را کاهش دهد و به آتش اتهامات تندروها علیه روحانی که وی بیش از اندازه به غرب نزدیک است بنزین بریزد.

پیروزی تندروها در ایران خطر بروز بن بست میان ایران و ایالات متحده را افزایش می دهد. دولت ترامپ احتمالا الگویی تشدید کننده از اقدامات در پیش خواهد گرفت که خطر آن را دارد که با پاسخ ایران روبرو شود و با بازگشت محافظه کاران تندرو به قدرت، احتمال اینکه ایران با بروز حادثه ای جزئی – همچون تکرار ضد و خورد قایق های مسلح در ماه ژانویه در خلیج فارس – واکنشی شدید بدهد و ماجرا به سطوح خطرناکی برسد وجود دارد.

در شرایط نرمال روحانی احتمالا قادر است به پیروزی دست یابد. چهار سال پیش، وی در دور اول انتخابات اکثریت لازم را به دست آورد و لازم نبود تا انتخابات به دور دوم برسد.

تندروها در ایران در ایالات متحده همتایان خود را دارند، دونالد ترامپ نه تنها تهدید کرده بود که به محض حضور در کاخ سفید برجام را پاره خواهد کرد، بلکه همچنین تیمی از مقامات را، به رهبری جیمز متیس وزیر دفاع، در راس کار قرار داده که ایران را به عنوان تهدیدی مستقیم می بینند. نیویورک تایمز در ماه دسامبر گزارش داد:" (متیس) در دوران حضورش در ستاد فرماندهی ایالات متحده چنان مواضع تندی علیه ایران داشت که دولت اوباما دوره وی را کوتاه کرد." وی آوریل 2016 در مرکز مطالعات استراتژیک و بین المللی در واشینگتن گفته بود:" ایران دولت-ملت نیست."

چه اتفاقی رخ می دهد؟ گری سیک هشدار می دهد که انتخابات ریاست جمهوری ایران به خاطر پیچ و تاب های غافلگیرکننده مشهور است. او می گوید:" هر کسی را که من می شناسم درباره انتخابات ایران اشتباه فکر می کند."

منبع: نیشن / ترجمه تحریریه دیپلماسی ایرانی/۳۳