جهش پاکستان به سوی وضعیتی نامعلوم

نویسنده: الدار ممدوف

دیپلماسی ایرانی: ۲۱ آوریل، ژنرال راحیل شریف، فرمانده سابق ارتش پاکستان رهسپار ریاض شد تا فرماندهی ائتلاف نظامی علیه تروریسم به رهبری عربستان سعودی را عهده دار شود.

وقتی اولین بار در ماه ژانویه خبر این انتصاب منتشر شد، ایران که در کنار عراق و سوریه تعمدا از این ائتلاف کنار گذاشته شده بود نارضایتی خود را اعلام کرد. رقابت های سعودی و ایران، پاکستانی ها را در موقعیت دشواری قرار داد، چرا که اسلام آباد به طور سنتی روابط بسیار نزدیکی با ریاض دارد اما همچنین نمی تواند پذیرای خصومت با تهران باشد. دست کم 20 درصد از جمعیت پاکستان شیعه هستند، بنابراین این احساس که پاکستان به ائتلافی ذاتا سنی پیوسته می تواند پیامدهای مصیبت باری برای ثبات کشور به همراه داشته باشد. قابل توجه است که گروه های تندروی اهل سنت همچون گروه ممنوع شده اهل سنت و الجماعت تمام قد از این اقدام پاکستان حمایت کرده اند، حال آنکه مجلس وحدت المسلمین، گروهی شیعه، با فرماندهی راحیل شریف مخالفت کرده است. گروه های تروریستی ضد شیعه همچون لشکر جنگوی، جیش المحمد و سپاه صحابه جسارت یافته اند که حملات خود علیه جامعه شیعیان را افزایش دهند، جامعه شیعیان نیز برای محافظت از خود به جای آنکه از دولت درخواست کمک کند به گروه های شبه نظامی همچون سپاه محمد روی آورده است. این گروه در دهه 1990 فعال بود، زمانی که بر اساس گزارش ها تعدادی از رهبران افراطی اهل سنت را در خشونت های فرقه ای تلافی جویانه ترور کرد.

هرچند که سوءظن ها در خصوص حمایت ایران از گروه هایی همچون سپاه محمد هرگز اثبات نشده اما مقامات پاکستانی کاملا نگران هستند که ایران از کارت گروه های شیعه علیه آن ها استفاده کنند. همین شد که از مسیر خارج شدند و تاکید کردند که حضور آن ها در ائتلاف به رهبری سعودی به هیچ وجه اقدامی علیه ایران نیست. ژنرال باجوا، فرمانده ارتش پاکستان، در طی 6 هفته دو بار مهدی هنردوست، سفیر ایران را به حضور پذیرفت که با توجه به بی اعتمادی موجود در روابط دو کشور جالب توجه بود. هدف صریح دیدارها این بود که به ایران اطمینان خاطر داده شود پاکستان در هیچ اقدامی که به منافع ملی ایران آسیب می زند مشارکت نخواهد کرد.

البته انتقادها از سوار شدن پاکستان بر ارابه سعودی تنها مختص به شیعیان پاکستان نیست. همچنان که فاطمه امان در لوبلاگ تاکید کرده است نارضایتی اجتماعی گسترده ای در این خصوص وجود دارد که می تواند بازتاب آن را در واکنش های برخی احزاب مخالف، رسانه های جریان اصلی، افسران بازنشسته ارتش و اعضای اتاق فکرهای پاکستان مشاهده کرد.

یکی از نگرانی های اصلی فقدان کامل شفافیت و بحث های آگاهانه در خصوص اختیارات ائتلاف، نقش ژنرال شریف در آن و هزینه و فایده های عضویت پاکستان در این ائتلاف است. در حقیقت حتی مقامات ارشد امنیت ملی پاکستان هم اذعان دارند که پاسخ به این پرسش ها هنوز نامعلوم است، همزمان به طور مبهم وعده می دهند که پاکستان ورای رقابت های سعودی ها و ایرانی ها عمل خواهد کرد تا وحدت مسلمین را تقویت کند. هر چند این دست اطمینان بخشیدن ها، در تضاد آشکار با تعجیل دولت برای موافقت رسمی با ماموریت ژنرال شریف قرار دارد که حتی صبر نکرد تا شرایط مرجع این ائتلاف (اهداف، احکام، قوانین تعامل و غیره) مشخص شود. انتظار می رود این موارد در نشستی در ریاض در ماه مه مشخص شود و طبق برنامه نواز شریف نخست وزیر پاکستان و راحیل شریف در آن حاضر هستند.

در سال 2015 مجلس پاکستان با حضور این کشور در ائتتلاف نظامی علیه یمن به رهبری سعودی مخالفت کرد که احتمالا همچنان یکی از ماموریت های کلیدی ائتلاف باقی خواهد ماند. هر چند سعودی ها به شدت از این تصمیم پارلمان پاکستان به خشم آمدند اما باعث شد پاکستان از حضور در نبردی به شدت منفور در آن سوی مرزها بگریزد. در حقیقت اینکه دولت تصمیم گرفت این بار مجلس را طرف مشورت قرار ندهد، سوءظن ها در خصوص اینکه توافق غیرشفاف با ریاض مزایای مساله داری برای امنیت ملی پاکستان داشته باشد را افزایش داده است. در این زمینه، "هدیه" 1.5 میلیارد دلاری سعودی به پاکستان در سال 2014، که جزئیات آن هیچ وقت علنی نشد، به نظر بخشی از توافق پشت پرده ای بود که پاکستان را نسبت به کمک های ژئوپولتیکال سعودی مطمئن می ساخت. انتصاب ژنرال راحیل شریف ظاهرا برای جبران رای منفی مجلس پاکستان در سال 2015 است.

پاکستان با تن دادن به خضور در ائتلاف نظامی اسلامی به رهبری سعودی که دستور کار آن مشخص نیست، به سوی وضعیتی نامعلوم جهش کرده است. اتحاد دوباره با عربستان سعودی احتمالا شکاف های داخلی کشور، فراتر از شکاف شیعه-سنی را تشدید و روابط دیپلماتیک با همسایگان مهمی همچون ایران را پیچیده می کند.

منبع: لوبلاگ / ترجمه تحریریه دیپلماسی ایرانی/۳۳