ترامپ به دنبال قهرمان‌‌سازی است

نویسنده: امیر پسنده پور، کارشناس مسائل بین الملل

دیپلماسی ایرانی: دونالد ترامپ رئیس جمهور و رئیس کل قوای ایالات متحده دستور داد در تلافی حمله شیمیایی منسوب به ارتش سوریه علیه شهروندان این کشور، 59 موشک مهلک تاماهاوک به یک پایگاه هوایی در سوریه شلیک کنند. بی تردید این اقدام شوکه کننده بود، نه تنها به این دلیل که دونالد ترامپ در جریان کارزار انتخاباتی خود سخنی مبنی بر حمله به مواضع دولت سوریه نگفته بود، بلکه دست کم به دلیل موضع رسمی اش پس از پیروزی در انتخابات ماه نوامبر که مبارزه با داعش را از مقابله با دولت سوریه مهم تر جلوه داده و از احتمال توقف برنامه تجهیز و تسلیح گروه های مسلح فعال در سوریه خبر داده بود. جیمز ماتیس وزیر دفاع ایالات متحده نیز اوایل ماه آوریل تصریح کرده بود که سرنگون کردن نظام بشار اسد در برنامه کاری کنونی دونالد ترامپ قرار ندارد. همچنان که نیکی هیلی نماینده هندی تبار ایالات متحده در سازمان ملل نیز این موضوع را روشن کرده بود که:" اولویت آمریکا در سوریه دیگر برکناری بشار اسد نیست."

با این حال حمله موشکی ترامپ به منافع حکومت اسد و اظهارات جدید او حکایت از این دارد که این سیاست ها دستخوش تغییر است. رئیس جمهور ایالات متحده با لحنی شورانگیز گفته است: "کشتار بی رحمانه غیرنظامیان از جمله کشتار وحشیانه کودکان و نوزادان درمانده با سلاح شیمیایی می بایست با قاطعیت توسط هر کشوری که برای جان انسان ها ارزش قائل است، محکوم شود."

برخی از کارشناسان نظامی و سیاسی دلیل تغییر سیاست ترامپ در خصوص حاکمیت سوریه – که هنوز مشخص نیست چقدر جزئی یا کلان است – را برآمده از تلاش ترامپ برای ساختن چهره یک "قهرمان" از خویش توصیف می کنند. برای نمونه محسن رضایی، فرمانده سپاه پاسداران در دوران جنگ با عراق، در یک مصاحبه تلویزیونی از پیش بینی خود در خصوص به وقوع پیوستن اقدامی غیرمترقبه از سوی ترامپ سخن گفته و می گوید:" او می خواست خود را قهرمان نشان دهد. این جنگ نبود، بلکه یک کار تبلیغاتی- هنری – سیاسی با موشک پراکنی برای تاثیرگذاری بر افکار عمومی بود."

تحلیل افرادی مانند محسن رضایی از آن جهت قابل تامل است که ترامپ در دوازده هفته ای که از روی کار آمدنش در کاخ سفید می گذرد با مشکلات فرسوده کننده ای همچون روابط غیرقانونی و در پشت پرده نزدیکانش با روسیه، بی ثمر ماندن تلاش هایش برای تغییر قوانین مهاجرت و همچنین مخالفت کنگره با طرح خدمات درمانی روبرو بوده و بسیاری از حامیانش در جامعه آمریکا که قدرت وی برای پیش بردن سیاست های دلخواه را به واسطه لابی گری و ثروت بی حد و حصر از شاخصه های مطلوب ترامپ می دانستند دچار سرخوردگی کرده است. آقای رضایی، دبیر مجمع تشخیص مصلحت، که در در دانشگاه امام حسین نیز تدریس می کند گفته است:" ظاهرا ترامپ چندین مشکل داخلی و یک مشکل در منطقه داشت که باید آنها را حل می کرد و از طرف دیگر پیام خودش را در 4 سال آینده نشان می داد. ترامپ در حقیقت می خواست خودش را به صحنه بین المللی بباوراند و فردی اهل واکنش و سرعت عمل تصویر کند". فرمانده سابق سپاه خاطر نشان می کند: "آقای ترامپ نیاز داشت که فضا را بشکند."

در همین راستا اخیر یان بروما، تحلیلگر ارشد و استاد کالج بارد در مقاله ای در پراجکت سیندیکت به تلاش ترامپ برای پرت کردن افکار عمومی از مشکلات داخلی این کشور اشاره کرده است:" حمله موشک های تاماهاوک حواس ها را از مشکلات سیاسی ترامپ پرت کرده است و این موضوع، بیش از آن که برآمده از قلبی خونین باشد، توضیح دهنده اقدام اوست."

بروما به نوعی ترامپ را استاد هدایت رسانه ها می داند: "ترامپ شاید چیز زیادی در خصوص (مسائل) دنیا نداند، و جهل او در باب سیاست خارجی شاید بی حد و حصر باشد، اما او در یک هنر خاص استاد است، ارتقا دادن (جایگاه) خود از طریق بازیگردانی ماهرانه رسانه های سنتی و اجتماعی. او بلد است چطور اخبار را به چنگ آورد."

کارشناسان رسانه در ایالات متحده می گویند اقدام ترامپ علیه سوریه بسیاری از شهروندان حامی و مخالف وی را برای حمایت از او کنار هم قرار داده و همچنین به طور بی سابقه ای باعث شده است حتی روزنامه های جریان اصلی آمریکا که از زمان حضور وی در کمپین انتخاباتی اش از سال 2015 بی وقفه با سیاست ها و مواضع وی مخالفت می کردند حالا از این اقدام وی تمجید و وی را برخوردار از روحیات رهبری آمریکا توصیف کرده اند.

تلاش ترامپ برای آنکه با حمله به ارتش سوریه به مثابه قهرمانی دوست داشتنی بدل شود، ظاهرا تنها در آمریکای شمالی موفقیت آمیز نبوده است. 9 آوریل عبدالباری عطوان، سردبیر وبسایت خبری الرای الیوم در مقاله ای نوشت:" برای نخستین بار بیشتر رسانه های عربی با همتایان اسرائیلی خود در تمجید بیش از اندازه از رئیس جمهور آمریکا و قرار دادن وی در جایگاه بالای توافق و همگرایی دارند؛ جایگاهی که قبلا هیچ رئیس جمهوری به آن نرسیده بود."

این روزنامه نگار برجسته فلسطینی در یادداشت خود به صراحت می نویسد:" ترامپ از نگاه بسیاری از اعراب و اسرائیلی ها به قهرمان تبدیل شده است."

گرچه هنوز به درستی مشخص نیست سیاست ترامپ برای قهرمان سازی از خود تا چه اندازه قرار است سایه سنگینی بر دکترین خارجی وی بیندازد و به هدایت دهنده آن تبدیل شود. با این حال کارشناسان نگران هستند اگر قرار بر این باشد که ترامپ با رضایت از محبوبیتی که پس از حمله موشکی به سوریه به دست آورده بخواهد اقدامات نظامی رعب آور و در عین حال هیجان انگیز بیشتری برای بالا بردن محبوبیت خود از طریق نشان دادن چهره ای قاطع و همزمان پیش بینی ناپذیر – همچنان که در شوی تلویزیونی عجیب و غریبش، "کارآموز" (The Apprentice)- نشان دهد، چه اندازه می تواند برای صلح جهانی، به ویژه در منطقه خاورمیانه و به طور خاص کشور با مخاطرات جدی همراه باشد.

در داخل کشور چهره هایی مانند محسن رضایی دارای نگرانی های جدی در قبال این رویکرد در حال ظهور دونالد ترامپ هستند و احساس می کنند این ویژگی ترامپ ممکن است امنیت ملی کشور را نیز تحت الشعاع قرار دهد. دبیر مجمع تشخیص مصلحت نظام در مصاحبه خود با صدا و سیما به نامه ماه گذشته اش خطاب به حسن روحانی، رئیس جمهور کشور، اشاره می کند:" من یک ماه پیش نامه ای به آقای دکتر روحانی نوشتم و در آن گفتم که مراقب باشید! آقای ترامپ به دنبال یک اقدام موفقیت آمیز است که مشکلات درونی خودشان را حل کند. درست عمل کنید که او فکر نکند اگر اقدامی علیه ایران انجام داد، بدون پاسخ خواهد بود."

به نظر می آید تلفیق سیاست های قاطعانه نیروهای نظامی جمهوری اسلامی ایران در آب های خلیج فارس - برای منصرف کردن ترامپ و تیم تندرویش از هر گونه تعدی به منافع ایران- با سیاست های هوشمندانه دولت یازدهم که از علاقه بی اندازه ایران برای برقراری صلح در منطقه حکایت دارد، می تواند یکی از بهترین راهکارها برای مقابله با ترکش هایی باشد که از سیاست های اخیر ترامپ ممکن است به سمت منافع ملی ایران ساطع شود.

انتشار اولیه: جمعه 1 اردیبهشت 1396 / انتشار مجدد: شنبه 16 اردیبهشت 1396