جایگاه ترکیه در آینده سوریه

نویسنده: امیرحسین رجبی معمار

دیپلماسی ایرانی: بحران سوریه بعد از شش سال جنگ داخلی همچنان آینده روشنی ندارد. ایران به عنوان بازیگر منطقه ای پیروز در رسیدن به اهداف مورد نظرش به ویژه  بعد از آزادسازی حلب، بدنبال راه حل های سیاسی در حل بحران است. ترکیه ، بازیگر مهم دیگر در سوریه که در این شش سال بر آتش جنگ دمیده باعث شده نا امنی و بحران سوریه به محیط امنیتی داخلی کشورش صادر شود. ترکیه که به دنبال سقوط شش ماهه دولت بشار اسد بود، بعد از شش سال همچنان نتوانسته جایگاه محکمی در سوریه بدست آورد. فتح "الباب " در عمق خاک کشور سوریه، با مخالفت های تند دولت بشار اسد مواجه شده است. درگیری بین نیروهای ارتش سوریه با نیروهای ترکیه در الباب با میانجیگیری و هشدار روسیه موقتا به  پایان رسید.ترکیه در میان بحران های امنیتی، سیاسی و اقتصادی داخل کشورش و تحولات سوریه و عراق، سرگردان و گیج است. ترکیه در بازی میان دو قدرت فرامنطقه ای (روسیه و آمریکا) بیشتر بازی خورده است تا بازیگر باشد. ترکیه در سه محیط داخلی ، منطقه ای و بین المللی خواهان چند دستاورد است:

محیط داخلی: در 16 آوریل (27 فرودین ماه) رفراندوم قانون اساسی تغییر نظام ترکیه در پیش است. رییس جمهور ترکیه که در نظرسنجی های اخیر میزان محبوبیت حزب متبوعش به زیر چهل درصد سقوط کرده است، باید ثابت کند بازگشت امنیت و حل مشکلات اقتصادی در سایه شخصی مقتدر تداعی پیدا می کند. رجب طیب اردوغان بارها شیوه حکومت های اقتدارگرا را تحسین کرده است. تاکنون ورود ترکیه به سوریه، دستاورد مورد نظر اردوغان را به همراه نداشته است.

محیط منطقه ای : ترکیه تنها بازیگر طرف غربی – عربی است که عملیات نظامی سپر فرات را پیش می برد. پیشروی در خاک سوریه با چند هدف دنبال می شود:

1- ایجاد منطقه امن: مدت هاست که ترکیه به دنبال ایجاد منطقه ی پرواز ممنوع است، اما با بی اعتنایی طرف غربی همراه بوده است. حتی وعده ایجاد منطقه امن مورد نظر ترامپ هم همچنان در ابهام است. هدف اول ترکیه تشکیل سرزمین امنی  بین چهار نقطه: جرابلس، اعزاز، الباب و منبج است که منبج همچنان در تصرف کردهای سوریه است. این منطقه بین کانتون عفرین با دو کانتون دیگر کوبانی و جزیره انشقاق ایجاد می کند.

2- پر کردن دست خود در مذاکرات : ترکیه بدنبال فتح رقه با کمک نیروهای ائتلاف به رهبری آمریکاست تا در مذاکرات قدرت چانه زنی معارضان سوری و کشورش را بالا ببرد. نیروهای دموکراتیک سوریه (SDF ) از شمال سوریه به سمت رقه با حمایت هوایی آمریکا به سرعت در حرکت هستند و تا نزدیکی رقه هم رسیده اند. ترکیه از دولت جدید آمریکا انتظار دارد که فتح کامل استان رقه بدون حضور کردها و با کمک نیروهای ارتش آزاد و ترکیه محقق شود.

3- دیگرسازی کردی در مقابل PYD: از سال 2011 گروهی از کردهای سوریه (ENKS) با حمایت بارزانی و ترکیه تشکیل شده است که امروز می خواهد برای ترکیه نقش مهمتری را ایفا کند. این نیروها که بارزانی در عراق به آنها آموزش داده است هنوز نتوانسته اند وارد سوریه شوند و در نبرد تصرف سنجار از دست نیروهای وابسته به PKK، نا موفق بودند. ترکیه انتظار دارد در مذاکرات صلح سوریه شورای ملی کرد را به عنوان نماینده کردها معرفی نماید. ترکیه تاکنون مخالف حضور حزب اتحاد دموکراتیک (PYD)   در مذاکرات سوریه بوده است. ترکیه انتظار دارد در کانتون های شکل گرفته کردی اختلاف ایجاد نماید تا از قدرت PYD بکاهد.

4- رهبری مخالفان محور مقاومت: ترکیه از ابتدای بحران سعی در شکستن خط مقاومت داشته است. ترکیه همچنان در توهم رهبری این مخالفت هاست تا بتواند حمایت اعراب و اسرائیل را کسب نماید. ترکیه هنوز باور نکرده که دولت اسد ماندنی است و یک طرف محکم مذاکرات دولت اسد است و سایر گروه های معارض سیاسی و نظامی طرف دیگر هستند.

حوزه بین المللی: ترکیه به دنبال بازیابی حیثیت بین المللی خویش است. ترکیه در مواجهه با اتحادیه اروپا مشکلات بسیاری دارد که حتی کمپین های انتخاباتی حزب عدالت و توسعه در کشورهای اروپایی، پشت سر هم لغو می شود. ایفای نقش بیشتر ترکیه در سوریه در چشم جهانیان یک امتیاز ویژه به حساب می آید.

* کارشناس روابط بین الملل/ دبیر گروه ترکیه شناسی مرکز پژوهش های علمی و مطالعات استراتژیک خاورمیانه