ایران باید کارنامه موفقش در مبارزه با تروریسم را بین المللی کند

حسین قریبی،کارشناس ارشد مقابله با تروریسم*

دیپلماسی ایرانی: هدف اصلی از این سخنرانی پاسخ به این چهار پرسش:

1.  منظور از مقابله با تروریسم در سطح بین المللی چیست؟
2.  ایران در نظام مقابله با تروریسم در سطح بین المللی چه جایگاهی دارد؟
3. چگونه می توان میانِ نظام مقابله با تروریسم در سطح بین المللی از یک سو و نگاهِ ابزاریِ دولت آمریکا به مقولۀ تروریسم از سوی دیگر تفکیک کرد؟
4. ایران چه مزیت های نسبی برای مقابله با تروریسم داراست و چگونه می تواند از این مزیت ها برای مقابله با تروریسم استفاده کند؟

 براساس آمارهای ارایه شده فقط گروه تروریستی داعش در سال 2016 میلادی 1141 عملیات انتحاری (یعنی ماهیانه 95 عملیات) انجام داده است. همچنین در حال حاضر بیش از 30 هزار تروریست خارجی از 100 کشور به سوریه و عراق سفر کرده اند و در آن جا مشغول به اعمالِ خرابکارانه هستند. نخستین ساختاری که در سازمانِ ملل به مقابله با تروریسم می پردازد شورای امنیت است. شورای امنیت به صورت مشخص چندین قطعنامه را به مقابله و مبارزه با تروریسم اختصاص داده است. از جملۀ آنها می توان به قطعنامه های 1267، 1373، 2178 و 2179 اشاره کرد. در میان این قطعنامه ها قطعنامۀ 1373 از اهمیت ویژه ای برخوردار است. در این قطعنامه یک رژیم مبارزه با تروریسم عرضه شده است. بر پایۀ این رژیم از سه طریق می توان با تروریسم سازماندهی شده مقابله کرد:

1.  ضبط اموالِ تروریست ها
2.  منع تأمین سلاح برای تروریست ها
3.  منع تردد تروریست ها.

در این راستا FATF در برای مقابله با تأمین مالی تروریست ها گام برمی دارد و APA نیز سیستمی است که با تردد هوایی تروریست ها مقابله می کند. شورای امنیت همچنین فهرستی از گروه های تروریستی و افراد تروریست را ارائه می کند که هر ساله نیز به روز می شود و ملاک بین المللی برای تشخیص تروریست از غیرتروریست همین فهرست است و آن مجازات های سه گانه علیه افراد حاضر در این لیست اعمال خواهد شد. قطعنامۀ پیشنهادی ایران با عنوان جهانی عاری از خشونت و افراط گرایی یکی از مهم ترین قطعنامه های مجمع عمومی سازمان ملل برای مقابله با تروریسم بود، قطعنامه ای که بان کی مون برنامه عملی نیز برای آن تهیه و تنظیم کرد اما متاسفانه خود ما آن را رها کرده ایم و خودمان از امکاناتی که این قطعنامه برایمان فراهم آورده است بهره ای نمی بریم.

 همچمنین قطعنامۀ 46/51 مجمع عمومی از جمله قطعنامه هایی است که به صورت اختصاصی به مقولۀ تروریسم پرداخته است. همچنین در سال 2006 مجمع عمومی یک استراتژی جامع با نام استراتژی مقابله با تروریسم را تهیه کرد که هر دو سال نیز بازبینی و بازنویسی می شود و راهنمای عمل این مجمع در مقابله با تروریسم بوده است. قطعنامۀ پیشنهادی رئیس جمهور ایران حسن روحانی با عنوان جهانی عاری از خشونت و افراط گرایی یکی از مهم ترین قطعنامه های مجمع عمومی برای مقابله با تروریسم است؛ قطعنامه ای که بان کی مون برنامه ی عملی نیز برای آن تهیه و تنظیم کرد اما متاسفانه خود ما آن را رها کرده ایم و خودمان از امکاناتی که این قطعنامه برایمان فراهم آورده است بهره ای نمی بریم. از سوی دیگر شاهد هستیم که عربستان سعودی هزینۀ تأسیس مرکز مقابله با تروریسم ملل متحد را تأمین کرده و از این طریق بر راهبردهای سازمان ملل در مقابله با تروریسم تأثیر گذاشته است. علاوه بر شورای امنیت و مجمع عمومی باید به فوروم جهانی مقابله با تروریسم نیز به عنوان بخشی از نظام بین المللی مقابله با تروریسم اشاره کرد. این فوروم دو مرکز اصلی دارد که یکی از آنها مرکزی مجهز در ابوظبی است که به بازپروری تروریست ها می پردازد.

ایران از حدود 15 معاهدۀ بین المللی مقابله با تروریسم به 9 مورد آنها پیوسته است؛ از جمله معاهداتی که به مسئلۀ تروریسم و هوانوردی، دریانوردی و امنیت دیپلمات ها بازمی گردد. اما در کنار وضعیت مناسبی که ما از جهت رژیم مقابله با تروریسم در سطح بین الملل داریم مناسبات و مناقشات ما با آمریکا بر سر مسئلۀ تروریسم باید به صورت جداگانه ای بررسی شود. پس از اشغال سفارت آمریکا در تهران بود که رئیس جمهور آمریکا اولین برچسب حمایت از تروریسم را به ایران زد و این اقدام را اقدامی تروریستی خواند. ایران همچنین به دلیل دفاع از جبهه مقاومت در منطقه همواره از سوی آمریکا متهم به حمایت از تروریسم بوده است. آمریکا از سال 1984 رسماً ایران را در فهرست دول حامی تروریسم قرار داد و به بهانۀ آن تحریم های زیادی را علیه ایران اعمال کرد. علاوه بر این تحریم ها دعاوی اتباع آمریکایی علیه ایران در محاکم آمریکا به بهانۀ تروریسم بعد دیگری از مناقشات ایران و آمریکا بر سر این موضوع است. اما مهم ترین مورد در این زمینه گزارش سالانۀ وزارت خارجۀ آمریکا در مورد تروریسم است که در آن یک بخش اختصاصی برای ایران درنظر گرفته شده است.

این گزارش با دیدی بسیار منفی در موردِ ایران نوشته می شود. می بینیم که با وجود آن که ایران در نظام مقابله با تروریسم بین الملل جایگاهِ مناسبی را داراست اما دولت آمریکا به گونه ای ابزاری از برچسب تروریسم برای مقابله با ایران استفاده می کند. در این باره سه مثال می زنم. دولت عراق از سال 1979 از سوی آمریکا در فهرست دولت های حامی تروریسم قرار گرفت اما در سال 1982 که ایران در چند عملیات در مقابل عراق به پیروزی رسید و عراقی ها نیاز به کمک آمریکایی ها داشتند آنها دولت عراق را از فهرست دولت های حامی تروریسم خارج کردند. اما دوباره در سال 1990 و با حملۀ عراق به کویت که مورد حمایت آمریکا بود آمریکایی ها بار دیگر دولت عراق را در فهرست دولت های حامی تروریسم قرار داد. می بینیم که نه ورود دولت عراق به فهرست کشورهای حامیِ تروریسم و نه خروج آن از آن فهرست به خود مقولۀ تروریسم ربطی نداشته است. وضع در مورد لیبی و کوبا نیز به همین منوال بوده است. هر جا منافع آمریکا اقتضاء کرده برچسب حامی تروریسم به دولت ها زده یا این برچسب از روی آنها برداشته شده است. هر جا منافع آمریکا اقتضاء کرده برچسب حامی تروریسم به دولت ها زده یا این برچسب از روی آنها برداشته شده است.

 دولت به خودی خود هرگز تروریستی نیست. دولت می تواند جنایتکار باشد اما صفت تروریستی بنا به تعریف فقط برای گروه های غیردولتی به کار می رود. ما به طور کلی کارنامۀ خوبی در مبارزه با تروریسم از خود به جای گذاشته ایم. اگر کمک های ایران نبود اکنون پرچم داعش در بغداد و اربیل و دمشق نصب بود. در نتیجه ما باید از این کارنامۀ موفقمان در مبارزه با تروریسم در سطح بین الملل بهره ببریم. همچنین از جمله مهم ترین مزایای ما امنیت مان در یکی از ناامن ترین مناطق دنیاست.

در اطرافِ ما حرکت اسلامی در ازبکستان، داعش و طالبان در افغانستان، القاعده در شبه جزیره و بسیاری مناطق دیگر مهد تروریسم به شمار می آیند. اما ما در این میان از امنیت و ثباتِ مناسبی برخوردار هستیم. براساس گزارشی که با عنوان گلوبال تروریسم ایندکس ارائه شده رتبۀ ایران از منظر خطر تروریسم در سال گذشته 39 بوده است و این رتبه به 47 ارتقا پیدا کرده است و این پیشرفت ما در تأمین امنیتمان را نشان می دهد. این درحالی است که بسیاری از کشورهای اروپایی رتبه هایی بسیار بدتر از ما را کسب کرده اند. طرح استراتژی منطقه ای قوی تر با دولت های کارآمدتر مزیت ما در سطح منطقه ای پیگیری همین راهبرد است.

یک مصداق از این دولت های کارآمدتر خود دولت عربستان است. خلاف تصورِ بسیاری باز شدن پای داعش به عربستان به هیچ وجه به نفع ایران نیست. چرا که خطر یک حکومت داعشی در شبه جزیره برای ما بسیار بیشتر از حکومت حالِ حاضر آل سعود است. در اسناد سازمان ملل از خطر تروریسم داعش به عنوان یک خطر بی سابقه نام برده شده است. ما باید از کارنامۀ موفق و مزایایمان در مقابله با تروریسم برای یافتن جایگاه بین المللی مناسب تری بهره ببریم.

*بخشی از سخنرانی نشست"  مقابله با تروریسم در سطح بین المللی و جایگاه جمهوری اسلامی ایران" در مرکز بررسی های استراتژیک ریاست جمهوری

انتشار اولیه: جمعه 1 بهمن 1395 / انتشار مجدد: چهارشنبه 6 بهمن 1395