نبرد حلب و آینده سرنوشت جنگ سوریه

دیپلماسی ایرانی: نیروهای ارتش سوریه در حال تصرف باقی مانده مناطقی از شرق حلب هستند که تحت کنترل نیروهای شورشی قرار دارد و در صورتی که نیروهای بشاراسد بتوانند کنترل این مناطق را بدست گیرند، بزرگترین پیروزی دولت اسد در پنج سال جنگ اخیر رقم خواهد خورد. نیروهای مسلح شورشی که تعداد آنها بین 8 تا 10 هزار نفر تخمین زده شده است، سریع تر از آنچه انتظار می رفت از این مناطق عقب نشینی کردند اما این احتمال نیز وجود دارد که هسته اصلی و مرکزی نیروهای شورشی در این مناطق باقی مانده و در مقابل نیروهای ارتش سوریه مقاومت کنند. تردیدی نیست که بشار اسد هم تمام تلاش خود را خواهد کرد تا هر گونه مقاومتی از سوی شورشیان را در هم کوبیده و با پیروزی در شرق حلب بتواند نقطه عطفی تعیین کننده در جنگ سوریه را بوجود آورد.

اما آیا پیروزی در شرق حلب می تواند نقطه عطفی در جنگ سوریه باشد؟ باید به این نکته اذعان کرد که در گذشته نیز بازیگران بسیاری با دستور کارهای متنوعی وارد جنگ داخلی سوریه شدند که تصوراتی همچون تصور بشار اسد را داشتند و گمان می کردند که می توانند نقطه عطفی را در جنگ سوریه رقم بزنند، اما با گذشت زمان مشخص شد که تلاش های آنان همگی بی نتیجه بوده است. اما نکته بسیار مهمی که در عملیات آزادسازی حلب وجود دارد این است که حامیان خارجی گروه های شورشی از جمله ترکیه، عربستان سعودی، قطر و آمریکا که تا پیش از این همواره از گروه های شورشی سوریه حمایت و پشتیبانی می کردند این بار برای حمایت و نجات آنها اقدامی صورت ندادند.

در طول پنج سال گذشته این نه گروه های داخلی سوریه بلکه قدرت های خارجی بودند که همواره تعیین می کردند چه کسی برنده یا بازنده جنگ و درگیری های سوریه باشد. زمانی که بشار اسد خود را در آستانه شکست دید به روسیه، ایران، عراق و نیروهای حزب الله پناه برد و از آنها درخواست کمک کرد. شورشیان سوری نیز درست همانند بشار اسد، در زمان شکست و عقب نشینی به متحدان خارجی خود متوسل شدند، اما این بار دیگر حمایتی از سوی آنان دریافت نکردند. مداخله نظامی روسیه در سپتامبر سال 2015 در نهایت توازن قدرت را به نفع بشار اسد تغییر داد و این شرایط تاکنون به همان صورت حفظ شده است.

ترکیه که از هیچ گونه حمایت خارجی برخوردار نیست و اکنون نیز با کُردها و گروه تروریستی داعش درگیر است، در مورد سرنوشت شرق حلب موضع سکوت اختیار کرده است. در حال حاضر، ترکیه نسبت به موقعیت کنونی کُردهای سوریه به شدت نگران است چراکه فعالیت این گروه ها به مناطق شمالی سوریه که با بخش های جنوبی ترکیه هم مرز است نیز کشیده شده است. کودتای نافرجام 15 ژوئیه در ترکیه و اقدامات متعاقب دولت ترکیه برای پاکسازی سیاسی پس از این کودتا این سؤال را در ذهن به وجود می آورد که رجب طیب اردوغان تا چه حد می تواند در این مرحله از جنگ داخلی در سوریه مداخله کند.

تا سال 2013 میلادی قطر متحد و حامی اصلی گروه های شورشی در سوریه قلمداد می شد، اما در آن سال عربستان سعودی با حمایت های همه جانبه خود از گروه های شورشی، جای قطر را گرفت و به بزرگترین متحد شورشیان سوریه تبدیل شد. سعودی ها و دیگر کشورهای عربی خلیج فارس تا آخرین لحظه همچنان معتقد بودند که بشار اسد شکست خواهد خورد و حکومت وی نیز درست همانند حکومت معمر قذافی در لیبی سرنگون خواهد شد. از سوی دیگر باراک اوباما، رئیس جمهوری آمریکا در طی این سال ها همواره به روشنی تأکید کرد که آمریکا پس از تجربیات خود در جنگ عراق و افغانستان دیگر تمایلی ندارد تا خود را در باتلاق جنگ سوریه گرفتار کند، اما با این حال سعودی ها و دیگر کشورهای عربی درباره احتمال حضور و مداخله نظامی آمریکا در سوریه و مقابله با حکومت بشار اسد مبالغه و اغراق کردند.

در حقیقت، احتمال پیروزی بشار اسد بسیار بالا بود چرا که مقامات ارشد و رده بالای دولتی همواره با یکدیگر متحد بودند، بشار اسد از ارتش قدرتمندی برخوردار بود و از همه مهمتر آن که روسیه و ایران برای نجات حکومت بشار اسد تعهد بالایی از خود نشان دادند، طوری که چنین تعهدی را هیچ گاه نمی توان در ترکیه، عربستان سعودی و قطر یافت.

اما موفقیت نظامی اسد با محدودیت هایی نیز روبه رو است. این محدودیت ها در عملیات بازپسگیری شهر باستانی پالمیرا از دست نیروهای داعش به خوبی مشخص و نمایان بود. در طول این عملیات بسیاری از نیروهای ارتش سوریه به دست نیروهای گروه تروریستی داعش در خیابان های این شهر کشته شدند اما ارتش سوریه از نیروی نظامی کافی برای جایگزین کردن تلفات برخوردار نبود و به نظر می رسد که ارتش این کشور همچنان  با مشکل کمبود نیرو دست به گریبان است.

بحران سوریه از همان ابتدا به صورت یک جنگ داخلی آغاز شد و همچنان نیز ماهیت فرقه ای خود را حفظ کرده است. اگرچه نیروهای امنیتی سوریه کنترل نواحی مذهبی و فقیرنشین حلب را به دست گرفته است اما مسلمانان سنی بسیاری در بخش های گسترده ای از مناطق اطراف حلب ساکن هستند. با این که ساکنان حومه حلب به سوی دولت بشار اسد گرایش بیشتری داشته اند و خواهان حمایت از دولت هستند، اما دیگر مناطق روستایی و حاشیه ای حلب که مسلمانان اهل سنت را در خود جای داده اند، می توانند بستر مناسبی برای قیام و شورش علیه دولت باشند.

اگر نیروهای ارتش سوریه از استان ادلب به سوی غرب شهر حلب پیشروی کنند، این احتمال وجود دارد که جنگ و درگیری در مناطق اطراف حلب آغاز شود. مسلمانان سنی بسیار زیادی در این مناطق ساکن هستند و از آن جا که با ترکیه نیز مرز مشترک دارند این احتمال وجود دارد که در صورت آغاز جنگ و درگیری در این مناطق، سنی ها منابع و تسلیحات مورد نیاز خود را از ترکیه تأمین کنند. به عبارت ساده تر می توان گفت که هر چقدر که ارتش سوریه کنترل مناطق بیشتری از این کشور را به دست گیرد، به همان اندازه باید برای حفظ و دفاع از این مناطق تلاش کند. تمام امید دشمنان سوریه به این است که ارتش سوریه در جنگ های چریکی ضعیف عمل کند و نتواند کنترل تمامی خاک سوریه را مجدداً بدست گیرد. این اتفاق غیرممکن نیست اما تا حد بسیار زیادی به برخورد و نگرش قدرت های خارجی در این موضوع بستگی دارد. با تمامی این تفاسیر بسیاری از مردم سوریه بر این باورند که درگیری های کنونی در حلب سرنوشت و آینده جنگ سوریه را مشخص خواهد کرد و به نظر می رسد که تا حد زیادی حق با آنان است.

منبع: نیوز ریپابلیک / مترجم: زهره شهریاری