سید حسین موسویان: ترامپ و شش راهکار ایران
انتخاب دونالد ترامپ به عنوان رئیس جمهوری جدید امریکا در حالی جهان را در بهت و حیرت فرو برد که این رویداد برای ایران که خود حداقل در سه انتخابات ریاست جمهوری 1376، 1384 و 1392 نتیجه غیر قابل منتظره ای را تجربه کرده بود، چندان دور از انتظار نبود.
منتهی ترامپ نخستین رئیس جمهوری امریکاست که خارج از قواعد سنتی نهادهای قدرت و سیستم حاکمیتی امریکا رئیس جمهوری شد. پیروزی او در این انتخابات به اندازه ای غیرقابل باور بوده است که مدت هاست طراحی سناریویی در داخل سیستم حاکمیتی امریکا در دستور کار قرار گرفته است که در صورت پیروزی ترامپ، عمر دولتش بیش از چند ماه به درازا نکشد. بدین ترتیب که اگر رفتارهای عجیب او ادامه یابد، با گشودن چندین فایل از سوابقش، در کنگره استیضاح شده و معاونش جایگزین او شود. هدف این نگارش، کالبدشکافی انتخابات امریکا نیست که به نوبه خود مهم و عبرت آموز است. پیامدهای این انتخاب از منظر ابعادی که در عرصه سیاست خارجی و مشخصاً برای ایران دارد، حائز اهمیت می شود.
یک کارشناس برجسته امریکایی می گوید که امریکا در سال 1945 حدود 50 درصد از تولید ناخالص جهان را داشت و امروز سهم آن به حدود 20 درصد کاهش یافته است. امریکا در 6 دهه گذشته هزینه های سنگینی را برای متحدانش متقبل شده که در نهایت به تقویت آنها و تضعیف توان و اقتدار اقتصادی امریکا انجامیده است.
این موضوع که وجه مشترک نگرانی هر دو حزب جمهوریخواه و دموکرات امریکا بوده اما هرگز شجاعت طرح آن وجود نداشته، اکنون مهم ترین چالش پیش روی ترامپ است. بنابراین ترامپ با درنظر گرفتن این مشکلات، اعلام کرده که خواهان بازگرداندن اقتدار گذشته امریکاست.
ارزیابی ایران از نتیجه انتخابات امریکا و مواجهه با سیاست های رئیس جمهوری جدید این کشور نباید صرفاً مبتنی بر تفکرات فردی ترامپ باشد. احتمالاً برخی در ایران خواهان پیروزی ترامپ بودند زیرا معتقدند او دیوانه ای است که امریکا را ذلیل خواهد کرد و ذلت امریکا هم همان خواست و هدف جمهوری اسلامی است.
حال آنکه فرض جمهوری اسلامی باید مبتنی بر این اصل باشد که در امریکا سیستمی غالب است که در آن تنها رئیس جمهوری با وجود قدرت بالایی که دارد، تنها تصمیم گیرنده نیست. اما آنچه شرایط کنونی ویژه ای را در سیستم سیاسی امریکا به وجود آورده، آن است که پس از 88 سال جمهوریخواهان در مجلس سنا و نمایندگان در اکثریت هستند و رئیس جمهوری منتخب هم از جمهوریخواهان است. بنابراین، باید با در نظر گرفتن این شرایط، نحوه مواجهه با ترامپ و جمهوریخواهان امریکا را در نظر گرفت.
ایران در دوره ریاست جمهوری ترامپ، با تهدیدات و فرصت هایی روبه رو خواهد بود. تاریخ 38 ساله نظام جمهوری اسلامی نشان می دهد که در مقابله با تهدید، خوب اما در بهره برداری از فرصت ها بسیار ضعیف عمل کرده است.
دشمنان قسم خورده ایران به دنبال افزایش تهدیدها و حذف فرصت ها خواهند بود. هنر تصمیم سازان و تصمیم گیران ایران این خواهد بود که اولاً برای کاهش تهدیدات و بهره برداری از فرصت ها برنامه داشته باشند و ثانیاً در زمان مناسب هم اقدام مناسب به عمل آورند و اجازه ندهند منافع ملی ایران قربانی توطئه جبهه خارجی ضد ایران و نیز باندبازی های سیاسی داخلی گردد. مگر اینکه صحت این فرضیه قوت گیرد که افزایش خصومت و تقابل با امریکا به نفع جمهوری اسلامی است که در این صورت ترامپ و آرایش جدید سیاسی در واشنگتن برای تحقق این فرضیه مناسب خواهد بود.
در تاریخ روابط ایران و امریکا بعد از انقلاب اسلامی 1357، همه رؤسای جمهوری امریکا از هر دو حزب، سیاست خصمانه مشابهی در مورد ایران اجرا کردند با این تفاوت که رؤسای جمهوری دموکرات با زبانی نرم تر، بدترین تحریم ها را علیه ایران اعمال کردند. تنها استثناء دور دوم ریاست جمهوری اوباما بود.
اکنون که این سطور را می نویسم، به تازگی از نشستی در اروپا بازگشته ام که نمایندگان کشورهای عربی از جمله سعودی ها به سرزنش ایران و اوباما پرداختند. عمده جلسه هم به بحث های چالشی بین دو ایرانی، یکی معاون وزیر خارجه و دیگری هم من، با 6 نماینده عرب حاضر درجلسه اختصاص داشت. همزمان هم جمعی از گروهک تروریستی منافقین در بیرون از جلسه تجمع و علیه جمهوری اسلامی شعار می دادند.
اعراب حاضر درجلسه بر این باور بودند که اوباما تنها رئیس جمهوری بود که غنی سازی و آب سنگین در ایران را پذیرفت یعنی هر دو مسیر ساخت بمب هسته ای را در اختیار ایران گذاشت، با برداشته شدن تحریم های هسته ای و لغو قطعنامه های سازمان ملل هم موافقت کرد، ایران را از ته دره تحریم ها بیرون کشید و در مسیر ابرقدرت شدن منطقه قرار داد. اوباما بود که عربستان و اعراب را به حمایت از افراط گرایی و تروریسم متهم کرد و به سایر غربی ها جرأت داد که شبانه روز به اعراب و جهان اهل سنت اهانت کنند. او گستاخی را به حدی رساند که به ریاض پیشنهاد کرد منطقه را با جمهوری اسلامی ایران شراکتی اداره کنند.
به هرحال نمی توان این واقعیت را از صفحه تاریخ دیپلماسی جهان پاک کرد که در دوره دوم ریاست جمهوری اوباما، روابط امریکا با دشمنان یا رقبای منطقه ای ایران همچون اسرائیل و عربستان و ترکیه به طور بی سابقه ای دچار چالش های جدی شد به گونه ای که صهیونیست ها و سعودی ها برای خروج اوباما از کاخ سفید لحظه شماری می کردند زیرا معتقد بودند که او با توافق هسته ای و برداشتن تحریم های بین المللی هسته ای از پشت به متحدین امریکا خنجر زده است. با رصد رسانه های داخلی ایران در یک سال گذشته می توان به این برداشت رسید که درست در همین دوره، فضای ضد امریکایی در ایران هم به اوج رسید.
اکنون برای قضاوت در مورد سیاست های عملی ترامپ در دوره ریاست جمهوری امریکا زود است. باید صبر کرد تا کادر اصلی او مشخص شود. اما مناسب است مسئولین جمهوری اسلامی چند اقدام را از هم اکنون مد نظر قرار دهند:
1 -از فحاشی، توهین، تحقیر و مسخره کردن ترامپ بپرهیزند.
2 -از اقدامات و مواضع تحریک آمیز بی مورد که صرفاً بهانه به دشمن می دهد، پرهیز شود.
3 -تهدیدات و فرصت های احتمالی را بررسی و برای هر سناریوی احتمالی برنامه تنظیم کنند.
4 -از هر اقدام یا موضعی که شائبه ترس یا ضعف ایران را القا کند، پرهیز شود که این امر جناح بازهای امریکا را گستاخ تر خواهد کرد.
5 -لابی صهیونیسم، سعودی ها و متحدین عرب آنها و منافقین از لحظه پیروزی ترامپ برای نفوذ و تأثیرگذاری در او و تیمش فوراً وارد عمل شدند تا سیاست های ضد ایرانی را در واشنگتن تقویت و طرح های ضد ایرانی شکست خورده یا مسکوت مانده گذشته را احیا کنند. فرض آنها هم این است که ترامپ، لوایح جدید کنگره برای اعمال تحریم ها را وتو نخواهد کرد. لذا اگر تهران موفقیت اقدامات لابی صهیونیسم-اعراب تکفیری و جناح بازهای امریکا را در راستای منافع کشور نمی داند، نه تنها نباید نظاره گر بوده یا تدافعی عمل کند، بلکه باید ابتکار عمل داشته باشد.
5 -تصویر ایران در امریکا و غرب همچنان منفی است هر چند این تصویر بعد از دستیابی به برجام و ظهور داعش و تروریسم تکفیری، نسبت به گذشته بهتر شد. در عین حال در یک سال گذشته و در جریان مبارزات انتخابات ریاست جمهوری امریکا، نامزدهای رقابت کننده جملگی به ایران هراسی دامن زدند به اندازه ای که آگهی های تبلیغاتی از شبکه های بزرگ امریکا مستمراً پخش شد. فرض را هم باید بر این گذاشت که جبهه ضد ایران در مورد ایران و شیعه هراسی تلاش های سنگین جدیدی را آغاز خواهد کرد تا از آب گل آلود در واشنگتن ماهی بگیرند. در این مورد هم تهران باید مبتکرانه و فعال وارد عمل شود.
6 -بعد از برجام، فرصت بازسازی روابط ایران با سایر کشورهای غربی مثل اتحادیه اروپا فراهم شده است. در این مورد سرعت و اهتمام ویژه نیاز است. باید لیستی از موارد منافع مشترک، فراتر ازروابط دوجانبه برای آغاز این همکاری ها تهیه و عملیاتی شود. همزمان گفت وگو در مورد موارد اختلافی هم می تواند آغاز شود.
نظر شما :