داعش با تعجیل اوباما برخواهد گشت

دیپلماسی ایرانی: پیش بینی می شود نبرد دولت عراق و نیروهای پیشمرگه کرد برای پس گرفتن موصل با پشتیبانی ایالات متحده، جنگی طولانی باشد. جنگی که تازه آغاز شده است. تکامل و چگونگی پیشرفت این کمپین غیرقابل پیش بینی است اما هشت مساله به احتمال فراوان نتیجه نهایی این جنگ را مشخص می کنند:

تصمیمی که داعش می گیرد: آیا داعش به جنگی طولانی و فرسایشی ادامه می دهد یا عقب می کشد و مبارزه اش در عراق را به روز دیگری موکول می کند. به جای این که عراق آخرین پایگاه آنها باشد، داعش می تواند به سوریه بازگردد یا در صحرای وسیع بین موصل و انبار پراکنده شود، جایی که در حال حاضر هم، برخی امکاناتشان آن جا موجود است. مبارزه تا مرگ در موصل، نه تنها برای غیرنظامیان باقی مانده بسیار پرهزینه است بلکه شکستی دراماتیک برای داعش، سازمان آنها و جایگاهشان در سراسر جهان است. بازگشت به سوریه و پراکنده شدن در صحرا،  مبارزه در عراق را به آینده منتقل می کند.

سرعت موفقیت نظامی در موصل: شانس خوبی وجود دارد که عملیات موصل در انتها به موفقیت در ریشه کن کردن داعش بیانجامد، اما سرعت در رسیدن به پیروزی در چنین جنگی تاثیر قابل توجهی در یک دوره تاریخی از وقایع خواهد داشت. در مقابل هم اگر این کار سخت طولانی شود، بازیگران مختلفی از جمله آمریکا، ایران، ترکیه، پ ک ک و شبه نظامیان شیعه سعی خواهند کرد که رویدادها را به نفع خود شکل دهند.

نقش شبه نظامیان شیعه: نخست وزیر حیدر عبادی، در مورد مسئله مشارکت شبه نظامیان شیعه در موصل تردید دارد. او در روز اول عملیات، متعهد شد که ارتش عراق و پلیس ملی تنها نیروهایی خواهند بود که وارد شهر می شوند. قابل درک بود که پیشمرگه های کرد به قسمت های کردنشین موصل وارد شوند. شبه نظامیان شیعه نیز عنصر کلیدی در بسیج نیروهای مردمی برای تامین امنیت خطوط تدارکات برای پیشروی نیروهای نظامی هستند. اما عبادی ممکن است قدرت لازم برای جلوگیری از ورود شبه نطامیان در جنگ را نداشته باشد. تنش بین شیعه و سنی در موصل می تواند در سراسر عراق گسترده شود و به افراط گرایی دامن بزند.

نقش ترکیه: تنش بین آنکارا و بغداد بر سر حضور نیروهای ارتش ترکیه در نزدیکی موصل همچنان تشدید می شود. رئیس جمهوری ترکیه، رجب طیب اردوغان به نظر مصمم است تا نقش خود را در آینده موصل حک کند و علی رغم مخالفت بغداد به نظر می رسد ممکن است در طول مبارزات در برخی از جاها دخالت کند. آنها دوست دارند به دفاع از ترکمن های سنی بپردازند. آنکارا همچنین با احتیاط مراقب فعالیت های پ ک ک و واحد کردهای حفاظت خلق (YPG) در منطقه سنجار بین موصل و سوریه، است. مداخله پرقدرت ترکیه در مسائل می تواند منجر به عصبانیت شبه نظامیان شیعه و واکنش آنها شود.

تنش بین بغداد و کردها: اگرچه کردها و دولت عراق در همکاری نزدیکی برای مقابله داعش در موصل هستند اما درگیری بین این دو را نمی توان نادیده گرفت. هرچند فشار کردهای عراق برای استقلال در اولویت پایین تری نسبت به تهدید داعش قرار دارد اما اختلافات بین آنها و بغداد در مورد وضعیت کرکوک و مناطق دیگر که در حال حاضر تحت کنترل کردها است، ادامه دارد. پس از پایان کمپین جنگ فعلی، مسعود بارزانی به دنبال رابطه ای جدید، فشار به دولت بغداد را افزایش خواهد داد. کردها به دنبال استقلال فوری یا خودمختاری منطقه ای برای دوره ای مشخص هستند. عدم توافق بین بغداد و اربیل در طول این راه به افزایش تنش ها خواهد انجامید.

حکومت محلی: اختلافات قابل توجهی در مورد چگونگی سازماندهی حکومت آتی موصل وجود دارد. تفکر فعلی در بغداد پیش بینی فرماندار شدن نوفل حمادی، با فرض شورای استانی است که در نینوا رهبری را به عهده می گیرد. شورایی که شاید با نمایندگان دولت مرکزی و دولت منطقه ای کردستان شکل بگیرد. باید دید که آیا این فرمول مورد قبول طرفین قرار خواهد گرفت و آیا مردم نینوا از آن حمایت خواهند کرد؟ همچنین باید دید که آیا کردها و اقلیتی که سلطه را در نینوا در اختیار دارند از تبدیل شدن به استانی مستقل استقبال خواهند کرد؟ آیا این آزادی را خواهند داشت که بین پیوستن به کردستان با تبدیل شدن به منطقه خودمختار نینوا یکی را انتخاب کنند؟

بازسازی و نیازهای انسانی: به نظر می رسد که هیچ طرح جدی ای برای بازسازی پس از آزادی موصل وجود ندارد. دولت اوباما با سازمان های بین المللی برای ارائه کمک به شهروندان موصل که پیش از آزادسازی شهر از آن فرار کرده اند همکاری می کند اما هیچ برنامه ای برای پرداختن به مسائل بلندمدت و مهم تر از آن اسکان مجدد غیرنظامیان آواره یعد از پایان جنگ و بازگشت به شهر وجود ندارد. دقیقا همان اتفاقی که در مورد باقی مناطقی که از دست داعش خارج شد به وقوع پیوست. علاوه براین، پایین آمدن قیمت نفت، در حال حاضر دولت بغداد را در شرایط مالی تیره و تاری قرار داده است و عراق برای داشتن یک طرح بازسازی به کمک نیاز دارد. ادامه این روند ممکن است به تکرار بی توجهی ای منجر شود که پیش از این در فلوجه و رمادی مشاهده شد.

پرداختن به علل ریشه ای: علل ریشه ای جنگ جنگ داخلی عراق شامل سیاست های فرقه ای دولت های قبلی عراق و شکست نظام سیاسی این کشور برای ایجاد ترتیبات تقسیم قدرت بود. اگر عراق پس از آزادسازی موصل به این مسائل اساسی نپردازد داعش دوباره برخواهد خاست. داعش خود را از خاکستر القاعده در عراق، که در سال های 2006 تا 2009 شکست خورد، ساخت. به لطف شکست دولت عراق در اداره کشور و افزایش معاملات شکست خورده در طول دوره دوم نخست وزیر سابق، نوری المالکی، خشم فرقه ای دوباره ایجاد شد.

بسیاری در منطقه بر این باورند که دولت اوباما می خواهد از آزادسازی موصل به عنوان یک پروژه و میراث دولت خودش پیش از انتخابات ماه نوامبر پرده برداری کند. اما بی صبری دولت اوباما و میل به رسیدن به دستاوردهای سریع توجه را از مسائل اساسی تر و وقت گیر تقسیم قدرت و جمع وجور کردن قدرت ملی جدید منحرف می کند. حیاتی است که به مسائل و  راه حل های درازمدت برای برچیدن مشکل تروریسم و افراط گرایی در عراق توجه شود. کمپین قدرتمند و موفق در عراق برای برداشتن مشکل فعلی بسیار مهم است اما فقط به این شرط که به دوران پس از این کمپین نیز توجه شد. در غیر این صورت هرگونه پیروزی در موصل تنها می تواند آغاز یک مرجله جدید از جنگ داخلی در عراق باشد.

منبع: نشنال اینترست/ مترجم: روزبه آرش