عراقی‌ها می‌گویند ترکیه به دنبال تجزیه عراق است

نویسنده: فهیم تاشتکین

دیپلماسی ایرانی: ترکیه میهمان ناخوانده عملیات آزادسازی موصل در عراق است. وقتی شایعاتی شنیده شد که ترکیه ـ پس از عملیات سپر فرات در سوریه ـ قصد دارد که تحت عنوانی عملیات سپر دجله به شمال عراق حمله کند کانال های دیپلماتیک میان آنکارا و بغداد آتش گرفت. بغداد که معتقد است آنکارا بیشتر از این که به دنبال کمک برای آزادسازی موصل باشد نگران آینده داعش است، پیشتر هم از آنکارا ناراضی بود. عراقی ها همچنین نگران نیروهایی سنی "حشد الوطنی" هستند که ترکیه در حال آموزش دادن آنان در پایگاه نظامی بعشقه در 15 کیلومتری موصل هستند. بنابراین، وقتی پارلمان ترکیه اول اکتبر تصمیم گرفت که عملیات نظامی ارتش این کشور را برای یک سال دیگر در عراق و سوریه تمدید کند، پارلمان عراق بی پرده با هشداری غیردوستانه به این تصمیم واکنش نشان داد. پارلمان عراق در این هشدار خواستار احضار سفیر ترکیه شد و نیروهای ترکیه ای در شمال عراق را متجاوز خواند. نمایندگان عراق همچنین خواستار تعقیب رجب طیب اردوغان، رییس جمهوری ترکیه، به عنوان مسئول عملیات نظامی این کشور شدند. اما واکنش ها به همین جا ختم نشد. پارلمان عراق خواستار بازنگری در روابط تجاری و اقتصادی با ترکیه شد و از شورای امنیت سازمان ملل خواست که فورا نیروهای ترکیه ای را از خاک عراق اخراج کند.

مولود چاووش اوغلو، وزیر امور خارجه ترکیه، نیز با همان زبان تند و تیز پاسخ نمایندگان عراق را داد و گفت: «ما تصمیم پارلمان عراق و اتهاماتی را که علیه رییس جمهوری ترکیه مطرح کردند را محکوم می کنیم.»

پس از این که حیدر العبادی، نخست وزیر عراق، هشدار داد که "حضور سربازان ترکیه ای در عراق می تواند به جنگ منطقه ای منجر شود"، تنش میان آنکارا و بغداد بالا گرفت. نومان کورتولموش، معاون اول نخست وزیر ترکیه، هم به این جنجال دامن زده است. او با اشاره به ژوئن 2014 گفته بود: «دولت عراق کجا بود وقتی که داعش یک روزه موصل را اشغال کرد؟»

بسیاری به این فکر می کنند که چه چیز باعث شد که پارلمان عراق چنین واکنش تندی به مصوبه پارلمان ترکیه نشان دهد. یک مشاور سیاسی که به عنوان لابیگر در جریان نشست های پارلمان عراق حضور داشته، به المانیتور می گوید: «مصاحبه اردوغان با تلویزیون روتانا در پارلمان عراق بحث و جدل زیادی به راه انداخت. احزاب شیعه و نمایندگان اقلیت به شدت از سخنان اردوغان عصبانی بودند. حرف از اخراج سفیر ترکیه بود. سخنان اردوغان مبنی بر این که "موصل باید برای سنی ها گذاشته شود ترکمن ها را ناراحت کرده بود. این نگرانی وجود دارد که ترکیه پس از سوریه به عراق حمله کند. حداقل عراقی ها فکر می کنند که ترکیه قصد چنین کاری را دارد.»  

افکار عمومی ترکیه سخنان اردوغان در مصاحبه با تلویزیون روتانا، مستقر در دبی را سانسور شده شنیدند. خبرگزاری دولتی آنادولو، به نقل از اردوغان گزارش داد: «موصل به مردم این شهر تعلق دارد و (شهر) تلعفر به مردم تلعفر. هیچ کس دیگری حقی ندارد و نباید وارد این شهرها شود. پس از آزادسازی موصل از دست داعش، تنها عرب های سنی، ترکمن ها و کردهای سنی باید آن جا بمانند.»

این در حالی است که اردوغان در پاسخ به این پرسش که "فکر می کنید موصل می تواند بدون دخالت ترکیه و عربستان سعودی آزاد شود؟" گفته بود: «می خواهم این موضوع را روشن کنم که ترکیه، عربستان سعودی، قطر و ائتلاف غربی اجازه اقدامات فرقه گرایانه را نمی دهند... اما یک پرسش بسیار کلیدی وجود دارد: چه کسی شهر را کنترل خواهد کرد؟ البته که اعراب سنی، سنی های ترکمن و سنی های کرد.»

اردوغان در ادامه گفته بود که "شبه نظامیان شیعی بسیج مردمی عراق (حشد الشعبی) نباید اجازه داشته باشند که وارد موصل شوند." رییس جمهوری ترکیه گفته بود: «ترکیه و عربستان سعودی به ویژه باید برای جلوگیری از ورود نیروهای شیعی به موصل با هم همکاری کنند. زمانی که ما به پایگاه بعشقه آمدیم و سربازان ما پیشمرگ ها را آموزش می دادند، دولت بغداد هیچ مشکلی با این مساله نداشت. ما برادران خود را که نیاز به پشتیبانی دارند رها نمی کنیم. ما اجازه نخواهیم داد که موصل پس از داعش تحت کنترل یک گروه تروریستی دیگر قرار بگیرد. به اعتقاد من ایران هم درباره شهر موصل محتاط خواهد بود. موصل متعلق به مردم موصل است و تلعفر متعلق به مردم تلعفر. هیچ کس دیگری نباید وارد این شهرها شود.»

کاملا طبیعی بود که این سخنان با اعتراض ترکمن های شیعه، اعراب شیعه، ایزدی ها و مسیحیانی روبه رو شود که در موصل زندگی می کنند. حتی سنی های گروه حشد الشعبی نیز از این سخنان ناراحت شدند. این سخنان اردوغان که از اغلب شبکه های تلویزیونی عراق پخش شد، ترکمن های بسیاری را هم ناامید کرد.

زمانی که ترکیه در سال 2015 یک هزار سرباز و 20 تانک را به پایگاه بعشیقه اعزام کرد، گفت که این کار را با هماهنگی دولت عراق انجام داده است. زمانی که بغداد به این اقدام ترکیه واکنش نشان داد و اعلام کرد که این نیروها هر چه سریعتر باید خاک عراق را ترک کنند، آنکارا در مقام توجیه عمل خود برآمد و گفت که این نیروها با دعوت اثیل النجیفی، فرماندار سابق استان نینوا، وارد شمال عراق شده اند. پس از آن بود که ترکیه اعلام کرد که به درخواست مسعود بارزانی، رییس منطقه اقلیم کردستان، در عملیات موصل شرکت خواهد داشت.

بسیاری در عراق بر این باورند که گرچه اردوغان بارها تاکید کرده از تمامیت ارضی عراق حمایت می کند اما هدف آنکارا تجزیه عراق است.

منبع: المانیتور / تحریریه دیپلماسی ایرانی / 30