آمریکا با کارت کردها ترکیه را به باتلاق سوریه کشاند

نویسنده: سمیح ایدیز

دیپلماسی ایرانی: از زمانی که رجب طیب اردوغان، رییس جمهوری ترکیه، بنعلی ییلدریم، معاون مورد اعتماد خود را در ماه می جای احمد داووداوغلو، نخست وزیر ترکیه، گذاشت مواضع رادیکال ترکیه نسبت به تحولات سوریه سرعت بیشتری گرفت. عملیات نظامی ترکیه در شمال سوریه با عنوان "عملیات سپر فرات" و با حضور گروه (موسوم به) ارتش آزاد سوریه که توسط ترکیه آموزش دیده اند نشان دهنده تغییر فضا در آنکارا است.

ایالات متحده از آزادسازی شهر جرابلس و مبارزه با داعش توسط ارتش ترکیه با مشارکت نیروهای هوایی خود استقبال کرده است. واشنگتن با این حال نسبت به عمیات ترکیه در جنوب جرابلس علیه کردهای سوری یگان های مدافع خلق (ی پ گ) که در واقع شاخه نظامی حزب اتحاد دموکراتیک (ی پ د) در سوریه هستند ابراز ناخشنودی کرده است.

ی پ گ که مورد حمایت آمریکا است اخیرا موفق شده شهر استراتژیک منبیج در غرب رودخانه فرات را از داعش پس بگیرد. ادامه حضور جنگجویان ی پ گ در منبیج موج جدیدی از تنش ها میان آنکارا و واشنگتن را ایجاد کرده است.

ترکیه می گوید حزب اتحاد دموکراتیک (ی پ د) و یگان های مدافع خلق (ی پ گ) گروه های تروریستی مانند پ ک ک (حزب کارگران کردستان) هستند که حملات تروریستی را علیه غیرنظامیان و نیروهای امنیتی در ترکیه اجرا کرده اند. آنکارا تاکید دارد که یک منطقه خودمختار کردی در امتداد مرزهای خود را نمی خواهد.

واشنگتن گرچه با این مساله که پ ک ک یک گروه تروریستی است موافق است، اما نمی پذیرد حزب اتحاد دموکراتیک (ی پ د) و یگان های مدافع خلق (ی پ گ)، متحدان واشنگتن در مبارزه با داعش، نیز گروه های تروریستی هستند.   

در این میان به نظر می رسد که کودتای نافرجام در ترکیه دست اردوغان را در سوریه و در مقابل ایالات متحده بازتر کرده است. روسیه و ایران، هر دو، برخلاف غرب خیلی سریع و پیش از این که نتیجه کودتا مشخص شود این اقدام را محکوم کردند. اکنون نتیجه این شده که بسیاری از ترک ها ایران و روسیه را به مراتب قابل اعتمادتر از کشورهای غربی می دانند. پس از این که ترکیه سیاست خود را در برابر تحولات سوریه بازبینی کرد، درباره آینده سوریه نیز مواضع خود را بیش از پیش به مسکو و تهران نزدیک کرد. آنکارا حالا برای رویکرد خود در قبال کردهای سوریه آماده است که حمایت روسیه و ایران را داشته باشد.

همچنین عدم تمایل ایالات متحده برای استرداد فتح الله گولن که به ادعای آنکارا، مغز متفکر کودتای نافرجام بوده، باعث شده احساسات ضدآمریکایی در میان مقام های دولت ترکیه به شدت افزایش یابد.

واکنش نسبتا منعطف روسیه به عملیات "سپر فرات ترکیه" هم قابل توجه است. مسکو تنها اعلام کرده که عمیقا نسبت به این تحولات نگران است اما هیچ تذکری جدی در این باره نداده است؛ حتی وقتی که دمشق این عملیات را نقض آشکار حاکمیت ملی سوریه خواند. برخی حتی بیانیه دولت سوریه را هم در این باره کاملا تشریفاتی می دانند. بسیاری معتقدند روسیه و ایران و حتی رژیم بشار اسد به صورت تاکتیکی از ترکیه حمایت می کنند؛ چرا که عملیات نظامی ترک ها مانع از موفقیت های بیشتر کردهای مورد حمایت آمریکا می شود.

ترکیه می خواهد که نیروهای ی پ گ به شرق رودخانه فرات عقب نشینی کنند. ترکیه همچنین می خواهد که حزب اتحاد دموکراتیک (ی پ د) تلاش های خود را برای کنترل مناطق غربی رودخانه به امید ایجاد یک منطقه خودمختار کردی متوقف کند.

آنچه شرایط را برای واشنگتن پیچیده می کند این است که آنکارا فعالانه به مقابله با داعش برخواسته تا واشنگتن دست از حمایت کردهای سوریه در مبارزه با داعش بردارد. جو بایدن، معاون اول باراک اوباما، در جریان سفر اخیر به آنکارا تاکید کرد که ایالات متحده از جدایی طلبی کردها حمایت نمی کند. بایدن گفته که مقام های آمریکایی کاملا برای "ی پ گ" روشن کرده اند که باید به شرق فرات بازگردند.

با این حال آنکارا مصمم است که به جای پذیرفتن تضمین های کلامی این چنینی، رویکرد انتظار و دنبال کردن نتیجه را در پیش بگیرد. حمله خمپاره ای ارتش ترکیه به مواضع ی پ گ در جنوب جرابلس در چند روز گذشته نشان می دهد که آنکارا هنوز قانع نشده درخواستش برای عقب نشینی کردها پذیرفته شده است. پس از آغاز عملیات زمینی ترکیه در سوریه از 24 اوت، اولین بار اشتون کارتر، وزیر دفاع ایالات متحده بود که 29 اوت نسبت به حملات ترکیه به مواضع کردهای سوریه واکنشی خشم آلود داشت و گفت که ترکیه نباید کردها در جنوب جرابلس را هدف قرار دهد. پیتر کوک، سخنگوی پنتاگون، هم در همان روز گفت که درگیری میان نیروهای ترکیه و ی پ گ غیرقابل قبول است.  

کوک با اشاره به این که در محل درگیری نیروهای ترکیه و ی پ گ اعضای داعش حضور دارند، گفت ایالات متحده آماده است تا به نیروهای ترکیه در مبارزه با داعش کمک کند اما همچنین آماده است تا به حمایت خود از نیروهای کرد سوریه نیز ادامه دهد.

بعید به نظر می رسد ترکیه تا زمانی که متقاعد نشود کردهای سوریه درخواستش را (عقب نشینی به شرق فرات) اجابت نکنند تحت تاثیر هشدارهای آمریکا قرار بگیرد. اردوغان و ییلدریم آشکارا از اهداف دوگانه عملیات زمینی ترکیه در سوریه صحبت کرده اند: مقابله با داعش و عقب راندن کردها.

برهان الدین دوران، تحلیلگر سیاسی و اقتصادی مستقر در آنکارا که به دولت اردوغان نزدیک است، می گوید: «روش مبارزه ایالات متحده با داعش مشکلاتی را در شمال سوریه ایجاد کرده بود و عملیات اخیر نیروهای ترکیه برای رفع این مشکلات لازم بود.» دوران می گوید: «پاکسازی داعش با استفاده از ی پ گ مشکلات را دو برابر کرد. این کار باعث شد که ی پ گ کنترل مناطقی را به دست گرفته و این مناطق را توسعه دهد. همچنین نیروهای داعش به طور فزاینده ای به ترکیه ضربه زدند که به عقب رانده شدند.»

مهمت ییلماز، ستون نویس شناخته شده روزنامه حریت، نیز از جمله کسانی است که اعتقاد دارد که ایالات متحده ترکیه را وادار کرد که به سوریه حمله نظامی داشته باشد و قطعا هزینه آن را پرداخت خواهد کرد. ییلماز می نویسد: «به نظر می رسد که ایالات متحده متوجه شده که "ی پ گ" و "پ ک ک" توانایی نابود کردن داعش را ندارند و می خواست که تنها ارتش باثبات منطقه (البته بعد از ایران) در این مورد همکاری کند. ما حالا تا گردن در باتلاق سوریه فرو رفته ایم و مشخص نیست که چه زمانی می توانیم از آن بیرون بیاییم. استفاده از کارت کردها یک بازی از طرف واشنگتن بود تا ترکیه را به این باتلاق بکشاند.»

منبع: المانیتور/ تحریریه دیپلماسی ایرانی/30