تقلای عربستان برای نجات از باتلاق یمن

دکتر محمد مهدی مظاهری  استاد دانشگاه

دیپلماسی ایرانی: بعد از آنکه در هفته های گذشته مردم و احزاب سیاسی یمن با مشاهده عملکرد قدرت های جهانی و سازمان های بین المللی در 16 ماه گذشته، به این نتیجه رسیدند که چاره ای جز راه کارهای داخلی برای بحران یمن باقی نمانده است و در نتیجه  شورای عالی سیاسی با توافق و اجماع احزاب مردمی همچون انصارالله و حزب کنگره سراسری مردمی شکل گرفت، معادلات سیاسی در یمن و منطقه تا حد زیادی تغییر یافت. تشکیل این شورا در یمن در واقع به منظور زمینه سازی جهت تشکیل دولت وحدت ملی، صورت پذیرفت و با رأی اعتماد پارلمان یمن، صورت قانونی و رسمی به خود گرفت. از سوی دیگر، با دعوت کمیته عالی مسئول فعالیت های مردمی شورا، مردم استان های مختلف یمن هم با برگزاری تظاهراتی میلیونی، حمایت خود از شورای عالی سیاسی اعلام را کرده و آن را از مشروعیت مردمی برخوردار ساختند.

به این ترتیب پس از مدت ها خلاء سیاسی، ساختار قدرت در یمن شکل تازه ای به خود گرفت و اختیارات نخست وزیر به شورای عالی انتقال داده شد.

با وجود تحولات فوق که مورد تأیید نهادهای قانونی و عامه مردم یمن نیز قرار دارد، عربستان سعودی که حدود یک سال نیم پیش به بهانه درخواست "عبد ربه منصور هادی"، رئیس جمهوری به زعم آنها مشروع یمن به این کشور حمله کرد، همچنان حاضر نیست حملات خود به این کشور فقیر عربی- اسلامی را خاتمه دهد و به رأی و نظر مردم آن احترام بگذارد. علاوه بر بمب افکنی در نزدیکی تجمعات مردمی حامی شورای عالی سیاسی در روزهای گذشته، این کشور در صدد ارائه طرح های موازی در مقابل شورای عالی سیاسی برآمده و برای عملیاتی کردن این پروژه نیز دست به دامان ایالات متحده آمریکا شده است. در این راستا حضور جان کری، وزیر امور خارجه دولت اوباما در جده (۲۵ اوت - چهارم شهریور) می تواند حاوی پیام های مختلفی باشد. به نظر می رسد محور مذاکرات طرف های آمریکایی و سعودی پایان بخشیدن به جنگ یمن است که برای هر دوی آنها برد به حساب می آید. در صورت خاتمه جنگ یمن، دولت اوباما می تواند این امر را به عنوان موفقیتی در کارنامه سیاست خارجی خود ثبت کرده و به تقویت موضع دموکرات ها در انتخاب پیش روی آمریکا کمک کند. دولت عربستان نیز ماه هاست که به بی نتیجه بودن جنگ یمن واقف شده؛ اما به دلیل مشخص شدن بی لیاقتی و اشتباه سیاستمداران جوان این کشور در صورت عقب نشینی یک جانبه، حال به دنبال راه حل هایی است که بتواند آبرومندانه خود را از باتلاق یمن نجات دهد. در این راستا کشاندن ایالات متحده به منطقه و اعلام طرح جدید این کشور برای بحران یمن، اوج نبوغ و ابتکار مقامات سعودی بوده است.

واقعیت آن است که تغییرات اخیر سیاسی در یمن، از دو جهت کاملا به ضرر عربستان سعودی تمام شده است. از یک سو این تحولات، موازنه قدرت منطقه ای در یک جبهه دیگر را نیز به نفع جمهوری اسلامی ایران تغییر داد و همسو با موضع مقامات ایرانی، خلاء سیاسی شکل گرفته دریمن توسط نیروهای مردمی این کشور برطرف شد. از سوی دیگر، پس از اعلام موضع گروه های داخلی یمن در مورد پیگیری مذاکرات صلح در داخل و ادامه نداشتن مذاکرات در هیچ کشور دیگری پس از تشکیل شورای عالی سیاسی و حمایت ایران و روسیه از این امر، عربستان سعودی به این نکته واقف شد که دیگر کنترل اوضاع را در دست ندارد. حمایت پارلمان و مردم از شورای عالی سیاسی، ادامه حمایت عربستان از منصور هادی و حملات به یمن را کاملا از مشروعیت ساقط کرد و امکان هر گونه اعمال نفوذ در مذاکرات طرف های یمنی را از بین برد. در نتیجه عربستان با دست گذاشتن روی بحث "قدرت گیری ایران و روسیه" و طرح مجدد ادعاهایی همچون "ارسال سلاح های ایرانی به یمن"، کوشید ابعاد جدیدی به بحران یمن داده و با جلب نظر ایالات متحده، خود را از قرار گرفتن در حالت بازنده صرف نجات دهد.

جالب تر این که وزیر امور خارجه آمریکا به دلیل منافع داخلی و خاورمیانه ای کشورش، با بی توجهی کامل به تحولات صورت گرفته در یمن، سخن از "طرح جدید" به میان می آورد؛ طرحی که شامل دولت وحدت ملی و خلع سلاح نیروهای حوثی است. این در حالی است که طرح تشکیل دولت وحدت ملی نه پیشنهاد جدید دولت آمریکا، بلکه ابتکار عملی مردم و احزاب یمنی در هفته های گذشته بوده که البته در رابطه با ترکیب این دولت وحدت ملی و نقش حوثی ها در آن، نظر مردم یمن با عربستان و آمریکا یکسان نیست. اینجاست که ماهیت سیاست های مداخله جویانه امریکا وعربستان آشکار می شود و مشخص می شود نظر ملت های منطقه هیچ اهمیتی برای عربستان و آمریکا ندارد و این دو کشور می کوشند، مجدانه از قدرت گرفتن نیروهای مخالف خود در یمن و منطقه جلوگیری کنند. از سوی دیگر تلاش های آمریکا و عربستان برای جلوگیری از پیشرفت طرح های بومی در یمن، به نوعی رویکرد آنها به بحران سوریه را نیز نشان می دهد و این مسأله را ثابت می کند که هدف دولت های عرب منطقه و آمریکا، تضعیف ایران و محور مقاومت و نیز به حاشیه راندن روسیه در مناسبات خاورمیانه است و نابودی داعش، بازگشت امنیت و ثبات به منطقه و پایان جنگ های داخلی، تنها شعارهایی برای فریب افکار عمومی داخلی و جهانی است. حضور وزیر امور خارجه آمریکا به جده تلاشی برای مداخله آشکار در امور داخلی یمن است که مردم آن تصمیم خود را برای چگونگی اداره سیاسی کشورشان گرفته اند.