رئیس‌جمهور اوکراین پس از ۲۰ سال به ایران می‌آید

سفیر اوکراین می گوید که کشورش آماده گسترش همکاری های اقتصادی و ترانزیتی با ایران است؛ اما به گفته وی، مشکلات موجود در حوزه تراکنش های مالی همچنان یک مانع عمده در مسیر توسعه روابط اقتصادی دو کشور است.

«سرگئی بوردیلیارک»، سفیر اوکراین در تهران در گفتگو با تسنیم با تشریح علاقه مندی شرکت های اوکراینی برای همکاری در حوزه ساخت هواپیما، نگهداری بالگرد، حمل و نقل و ترانزیت، از تلاش ها انجام شده برای مهیا کردن مقدمات سفر رئیس جمهوری این کشور به ایران خبر داد. مشروح این مصاحبه در ادامه ارائه شده است:

مدتی پیش، وزیر خارجه اوکراین سفری به ایران داشت و با مقامات ایرانی دیدار کرد. از آن موقع تاکنون، چه پیشرفت هایی در روابط دوجانبه دو کشور حاصل شده است؟ در کدام حوزه ها به طور خاص شاهد پیشرفت بوده ایم؟ حجم تجارت بین ایران و اوکراین به چه میزان است؟ آیا همانگونه که سال گذشته پیش بینی شد، حجم تجارت به نزدیک یک میلیارد دلار رسیده است؟

دیدار آقای پاولو کلیمکین، وزیر امور خاجه اوکراین از ایران در وهله اول با هدف آغاز دوباره گفتگوهای سیاسی بین دو کشور بود. طی 13 سال اخیر چنین دیداری در چنین سطحی انجام نشده بود. همچنین لازم است که به این نکته اشاره شود که طی 12 سال گذشته هیچ نشستی در قالب کمیسیون مشترک دو کشور در حوزه های اقتصادی و تجاری برگزار نشده است. تا سال جاری.

هم اکنون روابط دوجانبه ما پتانسیل بسیاری برای توسعه دارند، هرچند برخی موانع در این مسیر وجود دارند. اولین و مهم ترین موضوع، ضرورت سرعت بخشیدن به گفتگوهای سیاسی است. طی دیدار کلیمکین، وزیر خارجه اوکراین با رئیس جمهوری ایران، جناب آقای روحانی گفت که هیچ کشور ثالثی نمی تواند بر همکاری های فی مابین اوکراین و ایران اثر بگذارد. ما از این رویکرد استقبال می کنیم – هیچ میانجی گری برای گفتگوهای ما وجود ندارد. از این جنبه، برای برگزاری مذاکراتی در سطح معاونان وزرای خارجه دو کشور در آینده نزدیک – در ماه آگوست سال جاری – برنامه ریزی شده است.

در وهله دوم، تلاش های بسیاری برای تسهیل رویه صدور ویزا انجام شده است. ماه آینده مدیر بخش کنسولی وزارت امور خارجه اوکراین از ایران دیدار خواهد کرد. امیدوارم که طی «گفتگوهای کنسولی» با همتایان ایرانی خود، یک سازوکار گام به گام برای تسهیل این کار طراحی شود. در حال حاضر، وضعیت این حوزه برای طرف ایران راضی کننده نیست و ما به آن اذعان داریم. در شرایط کنونی، یک تاجر ایران ویزای آلمان را راحت تر از ویزای اوکراین می تواند کسب کند.

در پاسخ به پرسش شما درباره حجم تجارت بین دو کشور اوکراین و ایران، باید به یک مانع عمده موجود در توسعه روابط اقتصادی اشاره کنم. منظورم تراکنش های بانکی است. در آخرین کمیسیون مشترک اقتصادی دو کشور، معاون بانک مرکزی اوکراین مذاکراتی را با معاون بانک مرکزی ایران انجام داد. آن ها فهرستی از بانک های قابل اتکایی را که در کوتاه مدت می توانند چنین تراکنش هایی را آغاز کنند، با یکدیگر مبادله کردند. تا جایی که می دانم، بانک Exim اوکراین و بانک خاورمیانه ایران در این طرح فعالیت دارند. با این حال، همچنان مسائل فنی (همچون تفاوت نرخ تبادل رسمی و غیر رسمی ارز در ایران و اصلاحات نظام بانکی در اوکراین) مانع از این می شوند که این فرآیندها آغاز به کار کنند.

در شرایط کنونی، شرکت های اوکراینی و ایرانی به دنبال راه های دیگری برای تسهیل فرآیندهای تجاری هستند. آن ها از واسطه هایی در کشورهای دیگری همچون چین، ترکیه، گرجستان و امارات استفاده می کنند. حجم تجارت دو کشور طی شش ماه اول سال 2016 تنها 210 میلیون دلار بود که نسبت به مدت مشابه سال پیش حدود 35 درصد کاشه یافته است، در حالی که حجم تجارت اوکراین با کشورهایی که پیشتر به آن ها اشاره کرده ام، طی این مدت افزایش یافته است. این وضعیت مطلوب نیست، خاصه زمانی که اطلاعات مداومی از شرکت های متعدد اوکراینی وجود دارد که قراردادهای جدیدی را با طرف های ایرانی منعقد می کنند. اما من بر این باورم که وضعیت در آینده نزدیک تغییر خواهد کرد. حجم تبادل 1 میلیارد دلاری بین دو کشور یک هدف کاملا واقعی است و می توانیم در سال جاری به آن دست یابیم، به این شرط که تراکنش های مالی مستقیم بین بانک های ما سریعا آغاز شود. 

چرا تراکنش های مالی مستقیم بین بانک های ایرانی و اوکراینی از پیش برقرار نشده است. چون طبق توافق هسته ای بین ایران و شش قدرت جهانی، باید موضوع تحریم ها و محدودیت ها رفع می شد. چرا ای روابط مستقیم بانکی بین دو کشور برقرار نشده است؟

دلایل متعددی وجود دارد و البته قطعنامه های شورای امنیت سازمان ملل در این میان وجود داشت که اوکراین عضو سازمان ملل است، اوکراین همچنین عضو غیردائم شورای امنیت است و ما ملزم به اعمال این تصمیمات در قانون گذاری ها و مقررات گذاری های داخلی خود هستیم. این علت اصلی این مسأله است. اما در دوران اعمال شدیدترین تحریم ها علیه ایران، اوکراین به برخی روابط و همکاری های خود با ایران ادامه داد.

دو کشور ایران و اوکراین اخیر تفاهم نامه ای را در بخش راه آهن و برای اجرای پروژه های بزرگی در این حوزه در ایران منعقد کردند. آیا جزئیات بیشتری از آن دارید؟ چه زمانی اجرایی خواهد شد؟

در جریان امضای این تفاهم نامه بین وزارت امور زیرساخت های اوکراین و وزرات راه و شهرسازی ایران، من در کی یف حضور نداشتم. اما تا جایی که می دانم که از شرکت های اوکراینی، هم شرکت ها دولتی و خصوصی، دعوت شده است تا در پروژه های ریلی ایران مشارکت کنند، پروژه هایی که هزینه آن ها حدود 10 میلیارد یورو برآورد شده است. باید به این نکته اشاره کنم که این تفاهم نامه یک گام بسیار مهم در ارتقای سطح روابط اقتصادی دو کشور است. در حال حاضر می توان نتایج این تفاهم نامه را مشاهده کرد، از جمله اینکه برخی شرکت های ماشین سازی اوکراینی همچون «شرکت واگن سازی خارکیف» و «شرکت آزووماش» مذاکراتی را با شرکت های «کورس واگن» و «پارس واگن» برای تأسیس شرکت های مشترک به منظور فعالیت های بیشتر در ایران انجام داده اند.

آیا در همکاری های ایران و اوکراین در حوزه تولید هواپیما و بالگرد پیشرفتی مشاهده می شود؟ ساخت چه نوع هواگردهایی  در این همکاری مدنظر قرار دارد؟

من نه تنها شاهد چنین چیزی هستم، بلکه هر کاری را برای بهبود مذاکرات بین تولید کنندگان هواگردهای اوکراینی و شرکت های ایران انجام می دهم. همانگونه که احتمالا می دانید، اوکراین تنها کشوری است که در توسعه صنعت هوایی ایران مشارکت داشته است، حتی در شرایطی که بدترین تحریم ها علیه کشور شما اعمال می شد. شرکت اوکراینی «آنتونوف» همره با شرکت «هِسا» تاکنون 19 هواپیمای «ایران-140-100» را تولید کرده اند. پس از سانحه تأسف برانگیز سقوط یکی از این هواپیماها در فرودگاه مهرآباد در آگوست 2013، تولید مشترک این محصول زیبا متوقف شده است. ما هم اکنون یکبار دیگر در آستانه آغاز مذاکراتی در این باره هستیم.

در خصوص بالگردها، شرکت بزرگ اوکراینی «موتور-سینک» آماده همکاری با شرکای ایرانی در حوزه نگهداری بالگردها، خاصه در بخش موتورها است.

آیا ایران و اوکراین همکری خاصی در حوزه های نظامی دارند؟ برخی گمانه زنی ها درباره انتقال موشک های کروز خا-55 از اوکراین به ایران وجود دارد؟ آیا چنین چیزی را تأیید می کنید؟

من می توانم بگویم که اوکراین به تصمیمات شورای امنیت سازمان ملل مبنی بر ممنوعیت همکاری نظامی با جمهوری اسلامی ایران پایبند است. هرچند این یک موضوع حساس است، اما می توان نظرم را در این باره عنوان کنم، ما پتاسیل های زیاد استفاده نشده ای را در این حوزه داریم.

و باید بگویم که گمانه زنی ها درباره انتقال موشک های کروز خا-55 از اوکراین به ایران به احتمال بسیار زیاد نادرست هستند.

وزیر امور زیرساخت های اوکراین به موضوع همکاری های متقابل دو کشور درباره مسیر ترانزیتی چندگانه ای (Multimodal Transit Route) که ایران را از طریق اوکراین به اروپا متصل کند، اشاره کرده است. آیا هیچ تلاش عملی در این زمینه انجام شده است؟ چقدر زمان نیاز است تا این پروژه تحقق یابد؟

اجازه دهید که این شیوه را توضیح دهم. مسیر ترانزیتی چندگانه به معنای این است که یک شرکت می تواند با استفاده از ابزارهای متنوع ترانزیتی، کالاهای خود را ارسال کند – برای مثال، محموله مدنظر در ابتدا با کامیون به جمهوری  آذربایجان منتقل می شود، سپس از طریق راه آهن به گرجستان، سپس با کشتی به اوکراین، بعد بار دیگر با راه آهن به لهستان و و همینطور تا مقصد ارسال برسد. سیستم حمل و نقل ما متنوع است و استفاده از آن پرهزینه نیست. هم اکنون توافقنامه ای را در این عرصه داریم – یک پروتکل بین الملی که در نشست مقامات گمرکی اوکراین، گرجستان، ایران و آذربایجان در ژانویه سال 2016 بر سر آن توافق شد. تا جایی که می دانم برخی محموله های ارسالی ایران به آلمان از طریق خاک اوکراین منتقل می شوند. آنچه که باید به آن توجه کرد، افزایش رشد صادرات غیرنفتی ایران به اتحادیه اروپا است، که مطمئنم با گذر زمان حل می شود.

آیا برنامه ای برای سفر  مقامات ایرانی، از جمله وزیر امور خارجه کشورمان به اوکراین، و یا دیدار مقامات اوکراینی از ایران در آینده نزدیک تدارک دیده شده است؟ ایا تاکنون انجام سفر و دیداری در سطح سران دو کشور برنامه ریزی شده است؟

طبق برنامه، آقای ایگو ناسالیک، وزیر انرژی اوکراین طی روزهای آتی و آقای تاراس کوتوی، وزیر کشاورزی اوکراین طی دو ماه آتی به ایران سفر میکنند. این دو دیدار بسیار مهم هستند. پس از آن نیز برنامه ای برای برگزاری مذاکرات سیاسی بین معاونان وزرای خارجه دو کشور در کی یف برنامه ریزی شده است. همچنین روز ششم آگوست، نشست مذاکرات کنسولی بین دو کشور را در سطح مدیران کل کنسولی دو طرف در تهران برگزار خواهد شد. همچنین چهارمین کمیته تجارت و تعرفه بین دولتی در نیمه اول سپتامبر در کی یف برگزار خواهد شد. همچنین قرار است که گروه دوستی پارلمانی ایران نیز قرار است از کی یف دیداری داشته باشد.

آقای حسن روحانی، رئیس جمهوری ایران، در دیدار با وزیر خارجه اوکراین از آقای پترو پروشنکو، رئیس جمهوری اوکراین برای دیدار از ایران دعوت به عمل آورد. ما هم اکنون در حال برنامه ریزی و طراحی جزئیات این دیدار، خصوصا تاریخ آن هستیم که امیدواریم که سال آتی انجام شود. مقدمات این سفر باید به دقت مهیا شود زیرا آخرین باری که رئیس جهوری اوکراین از ایران دیدار کرد به 20 سال پیش باز می گردد، این مقدمات به معنای این است که اسناد مهمی باید برای امضا شدن آماده شوند. این موضوع خود به برگزاری گفتگوهای سیاسی جدی بین دو کشور منجر شده است. و این دلیل چرایی دیدارهای مقامات ایرانی و اوکراینی در کشورهای یکدیگر است.

بنابراین، دیدار رئیس جمهوری اوکراین از ایران می تواند دیدارهای قبلی را به نتیجه برساند. این کار همچنین مسیر و دورنمایی را برای سال های پیش رو فراهم کند. البته تمامی این موارد جزو دستورکارهای اولین دیدار رئیس جمهوری کشورمان هستند، اما امیدوارم که سران دو کشور بتوانند به دفعات بیشتری از کشورهای یکدیگر دیدار داشته باشند.

اجازه دید وارد حوزه گردشگری شویم، سالانه چه تعداد ایرانی از اوکراین دیدن می کنند؟

سالانه حدود 2 تا 3 هزار ایرانی از اوکراین بازدید می کنند.

آیا ممکن است که ضرورت صدور روادید بین دو کشور ملغی شوند؟

توافق به دست آمده در مرحله اول به معنای لغو روادید نیست، اما بر این موضوع که سازوکار صدور روادید تسهیل شود، تأکید دارد. برای مثال، اگر کسی همراه با گذرنامه و دعوت نامه به سفارت بیاید، ویزای وی بدون معطلی صادر می شود. علاوه بر آن، آژانس های مسافربری نیز که به سراغ ما در سفارت می آیند به سادگی ویزاهای مدنظر خود را می گیرند.

برای گرفتن ویزای سفر به اوکراین به عنوان یک گردشگر، چرا باید یک دعوت نامه داشت؟

گردشگران نیازی به دعوت نامه ندارند و با داشتن شماره رزور محل (هتل) اقامت می توانند ویزای خود را دریافت کنند. من کاملا مطمئنا که می توانیم تا آن نقطه برسیم، زیرا من برای پنج سال مسئول امور کنسولی در پکن بودم و پس از آن نیز به مدت پنج سال در شانگهای سرکنسول بودم، و در این زمینه تجربه های زیادی دارم.

در واقع، در تمامی آن سال ها، من بر فرآیند صدور ویزا برای چینی ها نظارت داشتم. برای مثال، سال جاری توافقی اجرایی شد که به چینی ها کمک می کند تا طی فصل تابستان، برای دیداری 15 روزه نیازی به گرفتن ویزا نداشته باشند.

در دور اول مذاکرات خود درباره تسهیل صدور ویزا در ایران نیز چنین چیزی را مدنظر داشتیم، و نهایتا به عنوان سفیر اوکراین در تهران وعده می دهم تا مسیر لازم برای رسیدن به نقطه لغو روادید را آغاز کنیم. اما نباید فراموش کرد که دیپلماسی هنر حرکات و ابزارها است. این دیدگاه من به عنوان سفیر اوکراین در ایران است.

به نظر شما هم اکنون بزرگترین مانع برای ایرانیان به منظور گرفتن ویزای اوکراین چه چیزی است؟ و گرفتن ویزا معمولا چقدر به طول می انجامد

رویه صدور ویزا. برخی اوقات، اگر فردی از سوی دولت مرکزی یا نهادهای اوکراینی دعوت شده باشد، دریافت ویزا تنها یک یا دو ساعت به طول می انجامد. درباره اتباع کشورهای اتحادیه اروپا، استرالیا و ژاپن و مناطقی اینچنین، نیازی به گذراندن فرآیند تأیید صلاحیت ندارند. اما برای دیگران، این فرآیند همچنان ضرورت دارد. اما مهمترین موضوع، تسهیل صدور ویزا تا جای ممکن است، یعنی تنها به یک ویزا و دعوت نامه نیاز باشد. این دیدگاه من است. این در مرحله اول است، اما در گام بعد که ضرورتا به صورت فوری عملیاتی نخواهد شد، امیدوارم که برای توریست هایی که در قالب تورهای گردشگری به اوکراین می آیند، برخی تجار، یا کودکانی که به دیدار بستگان یا والدین خود می روند و یا روزنامه نگاران رژیم لغو روادید را اجرا کنیم و در گام نهایی نیز بتوان رژیم لغو روادید را برای همه ایرانی ها برقرار کنیم.