بازی بازنده عربستان در اجلاس استانبول

نویسنده: محمدرضا ناصری، کارشناس ارشد امور بین المللی

دیپلماسی ایرانی: سیزدهمین نشست اجلاس سران سازمان همکاری اسلامی در استانبول در حالی پایان پذیرفت که برخی از کشورهای عضو سازمان از جمله عربستان به جای وفاق و برابری و انسجام سعی در تفرقه پراکنی در بین اعضا داشتند و از سویی در راستای سرپوش گذاشتن بر جنایت خود در یمن و سوریه روند فرار به جلو را ترسیم کردند. در اصل حکام سعودی در این برهه تاریخی احساس می کردند که می توانند از تریبون های گوناگون پروژه ایران هراسی و دشمن سازی علیه ایران اسلامی را رقم بزنند و با تطمیع برخی از کشورها و هزینه سنگین مالی و تبلیغاتی به اهداف کور خود نایل آیند.

سازمان همکاری اسلامی که فلسفه وجودی آن برگرفته از اهداف کلان و منشور سازمان تداعی می یابد ارتباط همه جانبه، حسن همجواری، ایجاد وحدت در بین اعضا، حمایت از تمامی مسلمانان در جهان را به عنوان رسالت اصلی بیان می دارد، ولی متاسفانه دچار مشکلات اساسی در ساختار است و از سویی در محاصره برخی کشور قرار گرفته است. از سویی ایران اسلامی در جهت اهداف کلان این سازمان علنا برای میانجی گری و ایجاد اقدامات موثر در حوزه صلح بین الملل تاثیرگذار بوده و همیشه به دنبال ایجاد گفتمان و دوری از خشونت در بین اعضا و بستری مناسب در صلح پایدار و وحدت اسلامی و جهانی ایفای نقش کرده است.

عربستان در حالی در بحبوحه تحولات منطقه ای و جهانی سودای بازیافتن قدرت را در سر می پروراند که منطقه خاورمیانه صحنه تحولات ژئواستراتژیک مهمی از جمله خروج تدریجی آمریکا و توافق غرب با ایران بر سر پرونده هسته ای و طبعا ارتباط برادرانه ایران با بسیاری از کشورهای منطقه است.

سعودی ها از مدت ها پیش خود را رودرروی نفوذ تاریخی ایران و ایفای نقش موثر آن در منطقه می بینند و با این مقیاس سعی در تغییر این هژمونی دارند، چه بسا که با دسیسه و حمله به کشورها و تامین مالی و اعزام گروه های تروریستی روندی رو به بن بست را در آینده نظاره گر خواهند بود .

عربستان در معادلات منطقه ای خود پس از واقعه 11 سپتامبر و متهم شدن مستقیم در این واقعه، حمله به متحد خود یعنی عراق، بی کفایتی در برگزاری مهمترین تجمع مذهبی و از سویی کشمکش و جنگ قدرت در داخل حاکمیت و آبروی از دست رفته احساس می کند با جنگ روانی و دشمن سازی روندی رو به جلو برای فرار را می تواند ترسیم کند.

روندی بر اجلاس سران در استانبول

سیزدهمین اجلاس سران عضو سازمان همکاری اسلامی که با شعار اتحاد و همبستگی برای عدالت و صلح در استانبول ترکیه در تاریخ 14 آوریل برگزار شد با توجه به نقش کلیدی و راهبردی ایران در این سازمان مهم بین المللی که بعد از سازمان ملل متحد دومین سازمان بین المللی محسوب می شود، ایران باید به عنوان یکی از کشورهای تاثیرگذار در جهان اسلام و نظام بین الملل در آن حضور پیدا می کرد. از مدت ها پیش مشخص بود که عربستان سعودی و برخی کشورهای همسو با آن برای خدشه دار کردن تصویر ایران در منطقه و جهان تلاش خواهند کرد و حتی درج مفادی در بیانیه نهایی این اجلاس را نیز قطعی کرده بودند.

در واقع سعودی ها با حذف غیرقانونی ایران از روند تنظیم این بیانیه، علیه ایران و هم پیمانانش از تریبون سازمان همکاری کشورهای اسلامی قصد بهره برداری از این فرصت را داشتند که در نهایت با تذکر به هنگام و اعتراض ریاست محترم جمهور جناب آقای دکتر روحانی به میزبان اجلاس بیانیه و تمامی بندهای آن مورد قرائت قرار نگرفت و در نشست اختتامیه ریاست محترم جمهور به همراه وزیر محترم خارجه در آن شرکت نکردند که در اصل، اجلاس به دنبال اهداف صرفا تشریفاتی به جای محتوایی نائل آمد .

سازمان همکاری اسلامی در شرایطی بیانیه ای دویست بندی به انضمام چهار بند علیه ایران و حزب الله لبنان صادر کرد که علنا بدنه کارشناسی و هیات دیپلماتیک ایران برای شرکت در نشست کارشناسان ارشد در جده موفق به صدور روادید نشدند و عربستان اقدامات اولیه برای تجمیع با برخی کشورهای همسو از همان ابتدای شکل گیری اجلاس کارشناسان برای ایجاد ایران هراسی را در دستور کار قرار دادند. صدور این بیانیه برای کشور عربستان به عنوان طراح این بندها، میلیاردها دلار هزینه در بر داشته و مسئولان برخی کشورها برای همراهی با سعودی ها در این پروژه صرفاً تبلیغاتی، امتیازات قابل توجهی دریافت کرده اند که در نهایت ریاست فعلی اجلاس سازمان درجلسه اختتامیه چهار سند اصلی اجلاس یعنی :

١- اعلامیه فلسطین، ٢- برنامه ده ساله سازمان، ٣- بیانیه کلی استانبول، ٤- بیانیه تصمیمات نهایی اجلاس، را بدون قرائت محتوا به تصویب رساند.

می توان اذعان کرد در سال های اخیر با سیطره عربستان بر دبیرخانه، این سازمان با فقدان مدیریت و افت های گوناگون در صحنه مدیریتی مواجه بوده و علنا در حوزه های تصمیم ساز نوعی رخوت و سستی برای حمایت از مسلمانان به چشم می خورد از جمله حمله به مقدسات اسلامی و توهین و از سویی تجاوز به کشورها با توجه به آنکه سازمان همکاری اسلامی به واسطه همین رفتارهای دوگانه هیچ گاه نتوانسته صدای واحدی برای جهان اسلام باشد.

اقدام دقیق و به موقع هیات دیپلماتیک جمهوری اسلامی ایران برای انسجام اعضا و از سویی عدم وارد شدن به مباحث حاشیه ای از دستاوردهای مهم این نشست بود ضمن اینکه رئیس جمهوری در سخنرانی خود در صحن اجلاس بر آنکه ایران مشکل عربستان نیست و عربستان مشکل ایران نیست بلکه مشکل تعصب، افراطی گری و تروریسم است، منظور خود را به خوبی ترسیم کردند.

عربستان با وجود رایزنی های بسیار از اینکه نتوانسته برای ترغیب حضور رئیس جمهور مصر برای تحویل دادن ریاست دوره ای جدید سازمان به ترکیه موفق شود بسیار شاکی بوده و این در نشست به خوبی نمایان بود. اصولا می باید بعد از پایان نشست دوره ای سازمان ریاست دوره قبل در بالاترین سطح در نشست حضور پیدا کند که علنا به علت اختلاف شدید ژنرال عبدالفتاح السیسی با اردوغان ریاست جمهوری ترکیه این اتفاق نیفتاد و این نشست جز نادرترین نشستهای اجلاس سران سازمان همکاری های اسلامی بود .

روندی بر شناخت سازمان همکاری اسلامی

سازمان همکاری اسلامی دومین سازمان بین المللی پس از سازمان ملل متحد با عضویت 57 کشور اسلامی در گستره بیش از چهار قاره جهان است .

57 عضو سازمان کنفرانس اسلامی (OIC) در ۴ قاره جهان پراکنده اند. از جمله در قاره اروپا از آلبانی و از قاره آمریکا سورینام عضو سازمان محسوب می گردند ،دیگر اعضای سازمان از قاره آسیا یا آفریقا هستند. همچنین، اعضاء براساس نوعی تقسیم بندی رسمی، به سه گروه عرب، آفریقایی و آسیایی تعلق دارند. گروه عرب و به ویژه کشورهای عرب عضو شورای همکاری خلیج فارس، کانون این سازمان به شمار می آیند.

خاطر نشان می شود کشور ایران از همان بدو تشکیل سازمان در سال 1969 به عنوان عضو رسمی این سازمان پذیرفته و علنا بعد از انقلاب اسلامی به عنوان عضو فعال، کارآمد و موثر ایفای نقش نموده است .

سازمان همکاری اسلامی(Organization of the Islamic Cooperatin) (OIC) صدای جمعی جهان اسلام و تضمینی برای حفاظت و حمایت از منافع جهان اسلام در زمینه ترویج صلح بین المللی و هماهنگی میان افراد مختلف جهان است. نام این سازمان از زمان تاسیس در سال ۱۹۶۹ تا سال 2011 سازمان کنفرانس اسلامی بود.

باید خاطر نشان ساخت در سی و هشتمین اجلاس شورای وزیران امورخارجه این سازمان که 28 تا 30 ژوئن در شهر آستانه پایتخت قزاقستان برگزار شد نام سازمان کنفرانس اسلامی به سازمان همکاری اسلامی تغییر یافت و نشانه آن نیز عوض شد.

آشنایی با سازمان همکاری اسلامی۹

سازمان کنفرانس اسلامی از زمان نخستین اجلاس سران در سال ۱۹۶۹ ( رباط - مغرب) تاکنون 10 اجلاس در سطح سران و ۳۴ اجلاس عادی در سطح وزیران خارجه برگزار کرده است. اجلاس وزیران خارجه، هر سال و اجلاس سران، هر سه سال یک بار، برگزار می شود. میزبانی هر کشور باید از سوی اجلاس رسمی مورد تأیید قرار گیرد.

کشور میزبان برای یک دوره زمانی که تا برگزاری اجلاس بعدی به طول خواهد انجامید، ریاست سازمان را برعهده خواهد داشت. در اجلاس وزیران خارجه و سران، موارد موجود در دستور کار سازمان که شامل امور سیاسی، اقتصادی، فرهنگی، اداری و مالی است، مورد بررسی قرار می گیرد و تصمیمات سازمان درباره آنها طی قطعنامه هایی منتشر می گردد. تعداد کل قطعنامه های اجلاس های عادی، بیش از ۱۰۰ مورد است.

همچنین در پایان اجلاس سران یا وزیران خارجه، بیانیه ای مشتمل بر نکات اصلی طرح شده در اجلاس و خلاصه تصمیمات انتشار می یابد. اجلاس سران عالیترین مرجع تصمیم گیری در سازمان است اما اجلاس وزیران خارجه، عملا مرکز عمده تصمیم گیری به شمار می آید.
اهداف سازمان
اهداف سازمان کنفرانس اسلامی هفت مورد است که به ترتیب زیر در منشور آن مشخص شده است:
۱ - ارتقاء همبستگی اسلامی میان کشورهای عضو.
۲ - حمایت از همکاری میان کشورهای عضو در زمینه های اقتصادی، اجتماعی، فرهنگی، علمی و دیگر موارد اساسی و مشورت میان کشورهای عضو در سازمان های بین المللی.
۳ - تلاش در جهت محو تبعیض نژادی و خاتمه بخشیدن به استعمار در تمام اشکال آن.
۴ - اتخاذ تدابیر لازم برای پشتیبانی از صلح و امنیت بین المللی مبتنی بر عدالت.
۵ - هماهنگ کردن تلاش ها به منظور حفاظت از اماکن مقدس و آزادسازی آنها و پشتیبانی از مبارزه ملت فلسطین و کمک به این ملت درجهت بازپس گرفتن حقوق خود و آزاد نمودن سرزمینش.
۶ - پشتیبانی از مبارزه تمام ملل اسلامی در راه حفاظت از کرامت، استقلال و حقوق ملی شان.
۷ - ایجاد جوی به منظور ارتقاء همکاری و تفاهم میان کشورهای اسلامی و دیگر کشورها.
آئین نامه ای نیز در مورد شیوه جریان امور و تصمیم گیری در جلسات رسمی سازمان تهیه شده است که تصمیم گیری در سازمان بر پایه آن صورت می گیرد. همچنین تصمیم گیری در سازمان، براساس رأی گیری اکثریت است اما در عمل، تصمیمات سازمان طی جلسات رسمی، با اجماع اتخاذ می شود.

ریشه های فکری سازمان کنفرانس اسلامی

گستره عضویت سازمان کنفرانس اسلامی عموما شامل کشورهایی است که از یک رشته وجوه مشترک یا نزدیک های تاریخی، جغرافیایی، فرهنگی و... برخوردارند. محور رسمی تجمع آنها، نقطه اشتراکی است که در اعتقادات دینی دارند. تاریخ اسلامی نیز منبع الهام اندیشمندان مسلمان و مایه حرکت در میان نیروهای سیاسی جوامع اسلامی است. درواقع، بر مبنای مقایسه ای ساده میان اوضاع وخیم مسلمانان در عصر حاضر و اقتدار و عظمت آنان در طول نزدیک به ۱۳ قرن، نظری واحد در جوامع اسلامی پدید آمده است که علت ضعف کنونی کشورهای اسلامی را در تفرقه و پراکندگی آنها می داند و راه اساسی رهایی از نابسامانی های فعلی را در تمسک به «اتحاد اسلامی» و رشد فرایند همبستگی اسلامی» می بیند. اعتقاد به «اتحاد» که از زمان ظهور اسلام در جزیرةالعرب به عنوان یک اندیشه بر جوامع اسلامی حاکم بود، از ارزش های سیاسی ریشه می گیرد که پایه ای دینی دارد. در واقع، قرآن کریم، یگانه راهنمای جاودانه مسلمانان، شامل اشارات و تصریحاتی است که ارزش های سیاسی خاص را در این زمینه منعکس می سازد.

تاریخچه تشکیل سازمان کنفرانس اسلامی

با شروع جنگ جهانی دوم، دوره پیگیری افکار پان اسلامیستی که در آنها احیای خلاقیت اسلامی نیز مورد توجه بود، به پایان رسید و جهان اسلام، وارد دوره جدیدی از حیات سیاسی خود شد. واقعیات این دوره، اثرات عمیقی بر افکار سیاسی مسلمانان برجای گذاشت. اهم این واقعیت ها عبارت بودند از:
- شکست مسلمانان در جنگ ۱۹۴۸ در فلسطین و تأسیس دولت صهیونیستی؛
- تأسیس کشور اسلامی پاکستان در بخش های مسلمان نشین هند؛
- آغاز عصر استعمارزدایی و استقلال تدریجی کشورهای اسلامی در منطقه؛
- ظهور ناسیونالیسم به عنوان یک نیروی مهم سیاسی؛

بر این اساس، نیروهای اسلام گرا در جهان اسلام خواهان تشکیل جبهه ای متحد از کشورهای اسلامی، در نظام موجود بین المللی بودند. حضور این نیرو، با تشکیل سازمان کنفرانس اسلامی، به نتیجه مشخص و ملموسی انجامید اما تلاش های معاصر جهت تحقق این هدف، به دهه ۱۹۵۰ بازمی گردد. تشکیل «کنفرانس عمومی اسلامی» که با کوشش مصر، عربستان و پاکستان در ۱۹۵۲ صورت پذیرفت، یکی از اولین اقدامات کشورهای اسلامی در این رابطه بود.

شکست ۱۹۶۷ اعراب از اسرائیل و پس از آن، آتش سوزی در مسجدالاقصی (در ۲۱ اوت ۱۹۶۹)، زمینه را برای عملی ساختن طرح برپایی کنفرانس سران اسلامی فراهم ساخت و موجی از خشم و بدبینی نسبت به یهودیان در جهان اسلام پدید آورد.

با برپایی این کنفرانس در رباط (مغرب) بود که این حرکت صورت عملی به خود گرفت. در پایان این کنفرانس، اعلامیه ای منتشر شد که در آن آمده بود که «دولت ها و ملت های آنها مصمم اند هرگونه راه حلی در مورد مسئله فلسطین را که متضمن بازگشت قدس به وضع پیش از ژوئن ۱۹۶۷ نباشد، رد کنند» و نیز اجلاس های بعدی را تنظیم کردند که در اجلاس سوم وزیران خارجه که (مارس ۱۹۷۲) در جده برگزار شد، منشور سازمان مورد تصویب قرار گرفت و به این ترتیب سازمان کنفرانس اسلامی، رسما موجودیت یافت.

إیاد بن أمین مدنی دبیر کل سازمان

ایاد مدنی متولد سال ۱۹۳۷ در عربستان سعودی ( مکه مکرمه ) و دارای لیسانس مدیریت تولید از دانشگاه آریزونا و موفق به دریافت درجه دکترای از دانشگاه بین المللی مالزی ( IIUM ) در زمینه روابط بین المللی می شود.

پست های قبلی

• ویرایشگر از روزنامه سعودی گازت

• سردبیری روزنامه سعودی گازِت را تا سال ۱۹۹۹

• عضو هیئت مدیره روزنامه استاندارد ملی

• عضو هیئت مدیره سازمان خدمات عمومی در مدینه المنوره

• وزیر حج کشور عربستان سعودی از سال 1999 تا 2005

• وزیر فرهنگ عربستان سعودی از سال 2005 تا 2009

• نایب رئیس هیات امنا بنیاد توسعه مسکن.

او در دهم مارس ۲۰۱۲ به سمت ریاست هیات مدیره شهر اقتصاد معرفتی(Knowledge Economic City) انتخاب شد و در سال ۲۰۱۳ از سوی عربستان به عنوان نامزد ریاست سازمان همکاری اسلامی که در نهایت در دوازدهمین اجلاس سازمان همکاری اسلامی در قاهره با اکثریت آرا جانشین اکمل الدین احسان اوغلو دبیر کل سازمان همکاری اسلامی از ابتدای سال میلادی جدید می شود .

مشارکت های اجتماعی و فرهنگی دبیر کل جدید سازمان

- هیئت امنا " دانشگاه خلیج فارس" در کشور بحرین

- کمیته عربستان برای توسعه تجارت خارجی و شورای عربستان اتاق های بازرگانی .

- انجمن توسعه شورای همکاری خلیخ فارس (GCC)

- انجمن خیریه خدمات اجتماعی در مدینه

- بنیاد ، ملک عبدالله بن عبد العزیز بنیاد توسعه مسکن

نشان های دولتی

- مدال شایستگی از جمهوری تایوان

- نشان مدیر برجسته در خصوص حج از دولت مالزی

- مدال درجه دوم از پادشاه عمان

- نشان ویژه از رئیس جمهور ترکیه

انتشار اولیه: یکشنبه 29 فروردین 1395 / انتشار مجدد: سه شنبه 7 اردیبهشت 1395