حضور نظامی عربستان در سوریه از بلوف تا واقعیت

دیپلماسی ایرانی: فتح حلب و مناطق استراتژیک آن و پیشروی ارتش سوریه در جنوب و پس گرفتن مناطق استراتژیک در درعا، عربستان و ترکیه را خشمگین کرده است. آنها گمان نمی کردند در حین مذاکرات ژنو 3 میان گروه های مخالف سوری با نمایندگان حکومت سوریه که البته ناقص و نامرتب برگزار شد و در آخر هم برای حداقل سه هفته تعلیق شد، ارتش سوریه و نیروی هوایی روسیه و متحدانشان در نقشه ای از پیش تعریف شده در حال پیشروی در شمال و جنوب باشند. حالا ریاض و آنکارا واشنگتن را متهم می کنند که از پیشروی های ارتش سوریه یا خبر نداشته یا به آنها دروغ گفته است. منابع آگاه به روزنامه لبنانی النهار گفته اند که مقامات ریاض در دیدار با سفیر امریکا در لبنان و همچنین سفیر امریکا در اردن اعتراض کرده اند که چرا ایالات متحده که شاهد پیشروی های ارتش سوریه بدون توجه به مذاکرات نشست ژنو 3 بوده به آنها فشار می آورده که مخالفان سوری را راهی نشست ژنو کند؟ سرکیس نعوم، ستون نویس روزنامه النهار نیز در این باره می نویسد برخی مقام های عربستانی به صراحت به مقام های امریکایی گفته اند که نسبت به نیات امریکا در سوریه بدبین هستند و اکنون تصمیم دارند خود وارد عمل شوند.

اعزام نیروهای عربستانی

پنج شنبه شب سخنگوی ارتش عربستان در جنگ یمن اعلام کرد، کشورش قصد دارد به سوریه برای مبارزه با شبکه تروریستی داعش زیر نظر پیمان مبارزه با داعش به رهبری ایالات متحده نیرو بفرستد. اقدامی که بسیاری از تحلیلگران آن را نشانه سرخوردگی و عصبانیت عربستان از تحولات جاری در سوریه می دانند. بسیاری از کارشناسان آگاه به سیاست های عربستان می گویند که مقامات عربستانی بر این اعتقادند که پیشروی های اخیر ارتش سوریه در شمال و جنوب این کشور نگران کننده است چرا که آن را پیروزی جدیدی برای ایران و روسیه می دانند. یک مقام عراقی که نخواست نامش فاش شود به روزنامه وقایع اتفاقیه گفت که عربستانی ها به اطلاع مقام های امریکایی رسانده اند که ایران در حال قدرت گرفتن در منطقه است و شما هیچ کار نمی کنید. آنها به دولت امریکا هشدار داده اند اگر وضعیت به همین منوال ادامه یابد، مجبورند خود دست به کار شوند تا به ادعای آنها جلوی پیشروی های ایران در جهان عرب را بگیرند. اما اعزام نیروی نظامی از سوی عربستان چقدر جدی است؟

آندریاس کریگ، عضو بخش مطالعات دفاعی دانشکده کینگ لندن و مشاور نیروهای مسلح قطر در این باره به روزنامه العرب، چاپ لندن می گوید: «عربستان ناتوان تر از آن است که بتواند در سوریه کاری کند. می توانیم بگوییم عربستان در حال حاضر وضعیت قربانی رو به مرگی را دارد که برای فرار از مرگ دست به هر کاری می زند اما بیشتر جان خود را به خطر می اندازد.»

وی در ادامه می افزاید: «بعد از تسلط نیروهای ارتش سوریه بر شهر حلب نیروهای موسوم به میانه رو یا معتدل شکست بزرگی را متحمل شده اند، به ویژه که ارتش سوریه توانست بر شهرهای متعددی مسلط شود و راه اصلی که اطراف شمالی شهر حلب به ترکیه را وصل می کرد، با حمایت نیروی هوایی روسیه ببندد. این مشکلی برای عربستان و قطر که هر دو سرمایه گذاری های بسیاری را به سود مخالفان اسد در سوریه کرده اند، محسوب می شود، چرا که به این ترتیب کار امدادرسانی به مخالفان مورد حمایت آنها سخت می شود و این مساله می تواند هزینه های سنگینی را متوجه آنها کند.» وی ترکیه و عربستان را بازنده های اصلی وضعیت موجود می داند و تاکید می کند، ترکیه و عربستان به تغییر مسیر این جنگ نیاز دارند. برای همین اگر ریاض تصمیم به دخالت نظامی در سوریه بگیرد نیازمند همکاری دوحه و آنکارا است.

این در حالی است که هیئت عالی مذاکره کنندگان سوری معروف به هئیت مخالفان ریاض که توسط عربستان حمایت می شوند، گفته اند تا زمانی که مطالبات انسانی آنها برآورده نشود، به مذاکرات صلح سوریه در ژنو باز نمی گردند. استفان دی میستورا، نماینده سازمان ملل در امور سوریه که روز پنج شنبه خبر تعلیق مذاکرات را داد، گفت مذاکرات سه هفته دیگر از سر گرفته خواهد شد. افراد نزدیک به سازمان ملل گفتند که احتمالا این مذاکرات 25 فوریه خواهد بود.

در همین رابطه مصطفی العانی، عضو "مرکز پژوهش های الخلیج" و نزدیک به عربستان سعودی می گوید: «عربستانی ها بر این اعتقادند که فرصت رسیدن به راه حل مسالمت آمیز در سوریه بسیار محدود شده است. آنها می گویند فشار حقیقی به حکومت سوریه وارد نمی شود تا امتیازات بزرگی بدهد و از مواضع خود کوتاه بیاید، آنها از امریکا بر سر این موضوع عصبانی هستند و می گویند سهل انگاری های امریکا سبب شده است تا ارتش سوریه بتواند به دستاوردهای مهمی برسد و آنها را تضعیف کند، برای همین به این باور رسیده اند که مذاکرات دیگر معنا ندارد و در آخر تکلیف همه چیز در میدان جنگ روشن می شود.»

وی در ادامه می افزاید: «ترکیه با ارسال نیروهای نظامی عربستان موفق است و به شدت بر لزوم انجام آن تاکید می کند، این کشور از زمانی که روس ها حملات هوایی خود را در سوریه آغاز کردند و تلاش کردند ترکیه را از معادلات حذف کنند، بر لزوم ورود نظامی کشورهای خارجی به ویژه عربی و اسلامی که شامل عربستان و متحدانش و همچنین خودش می شود، اصرار می کند.»

وی همچنین می گوید: «عربستانی ها بر لزوم ارسال نیروهای نظامی خود به سوریه به عنوان بخشی از پیمان بین المللی مبارزه با داعش به خصوص در صورتی که ترکیه هم مشارکت داشته باشد، جدی هستند.»

برخی دیگر از تحلیلگران بر این اعتقادند حتی اگر عربستان هم تصمیم به ورود نظامی به سوریه بگیرد ورودش محدود خواهد بود چرا که از عواقب این کار به خوبی خبر دارد. به ویژه که روسیه و ایران در سوریه حضوری فعال دارند و هر آن احتمال برخورد با آنها می رود و این مساله به هیچ وجه به سود عربستان نخواهد بود. عانی می گوید: «به باور من عربستانی ها با فکر ارسال تعداد محدودی نیروی جنگی به سوریه مخالفتی ندارند اما این که ابعاد حضور آنها چگونه خواهد بود، جای سوال است. شاید آنها فقط نیروهای ویژه خود را به سوریه اعزام کنند.»

بر خلاف اظهارات عانی، جین کینینمونت، پژوهشگر مرکز چتم هاوس می گوید: «به اعتقاد من حضور عربستان در سوریه چندان جدی و موثر نخواهد بود چرا که برای ریاض جنگ یمن در مقایسه با مبارزه با داعش در سوریه اهمیت بیشتری دارد. شاید تعداد کمی نیروی نظامی زمینی به سوریه بفرستد، شاید هم فقط نیروهای ویژه عربستان در سوریه حاضر شوند که فقط جنبه سمبولیک داشته باشد تا وانمود شود عربستان با داعش می جنگد.»

وی درباره احتمال دخالت نظامی ترکیه در سوریه نیز می گوید: «ارتش ترکیه احتمال دارد در سوریه دخالت نظامی کند، چرا که آنها توجه بسیاری به محدود کردن نفوذ کردها در این کشور می کنند و با توجیه این کار شاید به عملیات نظامی در سوریه اقدام کنند.»

ابراز تمایل عربستان به ورود نظامی در سوریه با استقبال ایالات متحده مواجه شده است. اشتون کارتر، وزیر دفاع این کشور گفت که ورود نظامیان عربستان به سوریه خبر خوبی است. با این حال کارشناسان می گویند که اینها تنها تعارفات سیاسی است و امریکا و اروپا به هیچ وجه تمایل ندارند عربستان درگیر جنگ نظامی در سوریه شود. دیوید پولاک، پژوهشگر در مرکز مطالعات خاور نزدیک در واشنگتن در این باره می گوید: «حرف هایی که عربستانی ها می زنند و امریکایی ها پاسخ می دهند تعارفات سیاسی است، اما در اجرا انجام چنین کاری ممکن نیست، برای این که امریکایی ها و اروپایی ها و ترک ها و حتی عرب ها از برخورد نظامی مستقیم با روسیه به شدت می ترسند.»

وی در ادامه می افزاید: «عملیات روسیه در حلب و درعا از آن جهت عربستانی ها و ترک ها را ترسانده که ممکن است باعث صعود ستاره داعش در سایه تضعیف و شکست مخالفان معتدل سوریه شود، اما من همچنان معتقدم که تسلط داعش بر این مناطق بسیار سخت است.»