گروه‌های تروریستی مثل برف آب نمی‌شوند

داوود هرمیداس باوند، تحلیلگر مسایل بین الملل*

دیپلماسی ایرانی: موضوع قابل ارایه، «بحران های امنیتی منطقه ای، مساله پناهجویان و مسئولیت حمایت بین المللی» است که در این باره چند نکته را بیان می کنم. نخست آنکه، حوادثی که مورد نظر ما قرار دارد بعد از جنگ سرد و فروپاشی شوروی و فراتر از آن مساله، جهانی شد و پیامدهای آن یعنی قومیت ها که به صورت خفته بوده به عنوان ارزش هایی مطرح شده و اولین تجلی آن در منطقه قفقاز مساله قره باغ و آذربایجان، ارمنستان و چچن بود. در ابتدا ایران نقش میانجیگری را در زمینه قره باغ داشت اما قدرت های فرامنطقه ای به ادامه میانجی گری های ایران در حل مساله قره باغ علاقه ای نداشتند. از طرف دیگر در منطقه قفقاز هم برخی تحرکات برای خودمختاری را از سوی چچنی ها شاهد بودیم. مساله قفقاز و اوستیای جنوبی نیز عاملی شد تا این مناطق از گرجستان جدا شود. این رویداد سبب شد تا آنها نگاه خود را به سمت غرب معطوف کنند و راه عضویت در ناتو را در پیش بگیرند.

دریای خزر و قفقاز یکی از کانون های استراتژیک انرژی جهانی است و سرمایه گذاری های دول غرب که در این منطقه انجام می شود، منافعی را ایجاد کرد که نوع موضع گیری ها در پی سرمایه گذاری هایی که شده بود شکل گرفت. ارمنی ها وجهه محترمی نزد غربی ها دارند و از طرف دیگر آذربایجان بر آن شد تا لابی ارمنی ها را در نزد غرب خنثی کند و به همین دلیل سعی کرد تا از طریق ترکیه با اسراییل رابطه نزدیکی برقرار کند و از لابی اسراییل برای نزدیک شدن به آمریکا سود ببرد و تا حدودی لابی ارمنی را محدود کند.

بعد از فروپاشی شوروی قرار بود شاهد همبستگی میان قومیت ها باشیم اما شاهد بیداری قومیت ها بودیم. برای مثال دولت ترکیه حتی نام قوم کرد را بیان نمی کرد و همه را ترکان کوهستانی می خواند. همچنین ترکیه بسیار تمایل دارد تا به اتحادیه اروپا بپیوندد و تحقق این موضوع هم به چند عامل رعایت حقوق بشر، حقوق اقلیت ها و برقراری حکومت قانون و لیبرالیسم در کشور بستگی دارد. ترکیه برای اینکه بتواند به این اتحادیه بپیوندد باید حقوق اقلیت ها را به رسمیت بشناسد. نطفه های تحرکات بحران زا وجود دارد که اگر شرایط ایجاد شود شاهد رویدادی مانند فرانسه خواهیم بود.

و در نهایت، امروز خاستگاه شبکه های تروریسم بین المللی در منطقه قرار دارد. اگر گروه هایی با تکیه بر مبانی ارزشی به صورت ابزاری برای حل یک معضل استفاده شوند، بعد از رفع آن معضل دال بر این نیست که فعالیت آنها تمام می شود. القاعده و گروه های تروریستی دیگر مانند برف نیستند که آب شوند، چون مبنای ارزشی دارند و روش و هدف متفاوت خاص خود را دنبال خواهند کرد. برای حل بحران های جهان قبل از هر چیز باید امنیت جهانی برقرار شود و برای تحقق این امر مبارزه با تروریسم اجتناب ناپذیر است.

*متن سخنرانی در همایش "ریشه های بحران و چشم انداز ثبات، از قفقاز تا شامات"