اسراییل در برزخ حضور روسیه در سوریه

ژنرال نیکلای بوگدانوسکی، معاون رییس ستاد مشترک ارتش روسیه، در سفری نادر روز سه شنبه به اسراییل رفت. هر چند نمی شود نام آن را دیداری دوستانه گذاشت: اگرچه روابط روسیه با اسراییل از دهۀ 60 و 70، یعنی زمانی که اتحاد شوروی تامین کنندۀ سلاح جهان عرب بود و مناقشۀ اعراب و اسراییل را جبهه ای دیگر در جنگ سرد می دید، پیشرفتهای چشمگیری داشته است، اما اسراییل هنوز هم به مقاصد مسکو در منطقه با دیدۀ تردید نگاه می کند. در موراد نادری که مسئولان دفاعی یا حتی ژنرال های سابق اسراییل به روسیه سفر می کنند، همیشه لپتاپها و موبایلهایشان را در خانه جا می گذارند، چرا که از تلاشهای روسها برای هک کردن و استخراج اطلاعات می ترسند.
 
به گزارش فرارو به نقل از فارن پالیسی، اما اسراییل و روسیه مسائل مهمی برای بحث دارند که حتی به دلیل عدم اعتماد دوجانبه نیز نمی توان از خیر طرح آن گذشت. دخالت روسیه در جهان عرب، از طریق به کارگیری دهها جنگدۀ سوخو در شمال سوریه به همراه چندین سیستم ضدهوایی و صدها سرباز، که به برهم خوردن معادلات منجر شده، خاورمیانه را در بهت فرو برده است. پس از چهار سال و نیم خونریزی و بن بست در میدان نبرد، بشار اسد ناگهان در موضعی قرار گرفته به او امکان می دهد تا چند وقت بیشتر رژیم خود را حفظ کند. حملات هوایی مسکو علیه نیروهای شورشی، همچنین می توانند اولویتهای استراتژیک اسراییل را در سوریه به خطر بیاندازند و خط قرمزهایی که این کشو برای بسیاری از بازیگران در درگیری های سوریه تعیین کرده بود را کمرنگ کند.
 
اسراییل شاید اولین کشوری بود که از حضور تازۀ روسیه در سوریه خبردار شد، یا حداقل اولین کشوری بود که این موضوع را برملا ساخت. اواخر آگوست، مقاله ای با عنوان "جنگنده های روسی در آسمان سوریه" در نسخۀ انگلیسی روزنامۀ اسراییلیِ یدیعوت آحارونوت منتشر شد. بنیامین نتانیاهو، نخست وزیر اسراییل، در جریان دیداری فوری از مسکو در 21 سپتامبر، سعی کرد ولادیمیر پوتین، رییس جمهور روسیه را متقاعد کند که مانع هر نوع تقابل با نیروی هوایی اسراییل در آسمان سوریه شود. انتظار می رود که سفر بوگدانوسکی به همین منظور صورت گرفته باشد: ژنرال روس با ژنرال یاییر گلان، همتای اسراییلی خود، دربارۀ ایجاد سازوکاری مشترک به منظور جلوگیری از تلاقی اقدامات نظامی نیروهای دفاعی اسراییل با واحدهای روسی بحث خواهد کرد.
 
شاید به خاطر همین مذاکرات است که نتانیاهو تا به حال در اظهار نظرهایش راجع به دخالت روسیه در سوریه خوددار بوده است. او در مصاحبه اش با سی ان ان، از پیش گرفتن موضع نقادانه ای مشابه آمریکا و ناتو نسبت به اقدامات نظامی روسیه در سوریه خودداری کرد و گفت: "من به مسکو رفتم تا صراحتاً بگویم که نباید بگذاریم برخوردی بین نیروهای روس و نیروهای اسراییل اتفاق بیافتد. ما نمی خواهیم به روزهایی برگردیم که روسیه و اسراییل در موضع دشمنی با یکدیگر قرار داشتند."
 
نتانیاهو اصرار داشت که اسراییل "اگر کسی بخواهد از خاک سوریه برای رساندن سلاحهای اتمی به حزب الله استفاده کند" دست به اقدام خواهد زد. منابع دیپلماتیک اسراییلی، در گفتگو با تلویزیون اسراییل، به طور ضمنی تایید کرده اند که نتانیاهو رضایت روسیه را برای برداشتن چنین گامهایی جلب کرده است.
 
اما اینها به این معنی نیست که اسراییل موضعی مبهم در قبال اقدام اخیر پوتین دارد. اسراییل گفته است که دو عامل می توانند این کشور را به دخالت در جنگ سوریه متقاعد کنند: اول در صورتی که حاکمیت این رژیم به خاطرات حملاتی از داخل سوریه به خطر بیافتد، و دوم در حالتی که متوجه تلاش برای رساندن سلاحهای پیچیده به حزب الله لبنان از طریق سوریه شود. اگرچه اسراییل این اصول را علناً اعلام کرده است، اما تنها اقدام در مورد اول را به صورت علنی پذیرفته است؛ این رژیم پذیرفته که گهگاه در واکنش به "نشت" درگیری ها به سمت اسراییل، به مواضع ارتش سوریه در نزدیکی بلندی های جولان آتش گشوده است.
 
رسانه های بین المللی از ژانویۀ 2013 تاکنون بیش از 10 حمله توسط اسراییل به انبارهای سلاح و کاروانهای نظامی در نزدیکی مرز سوریه با لبنان را گزارش کرده اند، هرچند اسراییل هرگز مسئولیت انجام این حملات را نپذیرفته است. نتانیاهو در سخنرانی هفتۀ گذشته اش در مجمع عمومی سازمان ملل، ایران را مسئول این انتقالها خواند و مدعی شد سلاحهایی نظیر موشکهای ساحل به دریای یاکهونت، سیستم های زمین به هوای SA-22 و راکتهای زمین به زمین با دقت بالا برای حزب الله فرستاده شده اند.
 
یاکهونت، شاید بیش از هر سلاح دیگری نگرانی مسئولان اسراییلی را برانگیزد. این راکتها با بردی حدو 350 کیلومتر و دقت بسیار بالا، در تقابلهای آتی با حزب الله، می توانند کشتی های این رژیم را تهدید کرده و احتمالاً دو بندر عمدۀ اسراییل یعنی حیفا و اشدود را فلج کنند. حملات هوایی قبلی اسراییلی ها به انبارهای راکتهای یاکهونت در شمالغرب استان لاذقیه انجام شده بود؛ دقیقاً ناحیه ای که روسیه در حال حاضر مشغول تجهیز یک پایگاه هوایی و دو مجتمع نظامی دیگر در آن است. بعید است که اسراییل حاضر باشد ریسک انجام حملات بیشتر در چنین فاصلۀ اندکی از سیستمهای ضدهوایی و جنگنده های روسی بپذیرد.
 
همچنین به سختی می توان باور کرد که اسراییلی ها پیش از چنین حملاتی روسها را مطلع سازند. پوتین نمی تواند به آسانی اجازۀ حمله به متحدانش را بدهد و از طرفی اسراییلی ها نگران خواهند بود که روسها نیروهای حزب الله یا اسد را پیش از حمله در جریان قرار دهند. در آینده، حملات به مناطق اطراف دمشق پیچیده تر خواهند بود، چرا که روسیه ممکن است به چنین اقداماتی به دید اقداماتی که موضع نظامی اخیراً تقویت شدۀ رژیم اسد را به خطر می اندازند، نگاه کند.
 
اسراییل تاکنون در جنگ سوریه از هیچکدام از طرفین جانبداری نکرده است. اگرچه این رژیم به صورت لفظی نسبت به رنج و درد مردم سوریه ابراز تاسف می کند، اما سیاست واقعی اش، که ابراز نمی کند بسیار مشابه به سیاستی است که در جریان جنگ ایران و عراق داشت: اسراییل مخفیانه برای هر دو طرف آرزوی موفقیت می کند تا از طرف دیگر بیشتر بکشند. هیچ یک از نتایج محتمل بحران سوریه، مطلوب اسراییل نیست: پیروزی اسد، به معنای پیروزی ایران و حزب الله است، در حالی که پیروزی داعش یا جبهه نصرت، دمشق در دست رژیم شدیداً تندرو و متخاصم قرار خواهد داد. گزینۀ محتمل دیگر البته به قدرت رسیدن شورشیان "معتدل" است که سراغ این گزینه را تنها در رویاهای مسئولان بسیار خوش بین آمریکایی می توان گرفت.
 
بهترین سناریو برای نتانیاهو ادامۀ جنگی فرسایشی است که دشمنان اسراییل را به جنگ با یکدیگر مشغول نگاه می دارد. پس از بیش از چهار سال جنگ داخلی وحشتناک و تلفات ویرانگر، ارتش سوریه به هیچ عنوان در حد و اندازه های ارتش اسراییل نیست. دو سال پیش، سلاحهای شیمیایی اسد در نتیجۀ فشار آمریکا از بین برده شد و بدین ترتیب دولت اسراییل پس از بیش از 20 سال توانست توزیع ماسک گاز در میان شهروندان خود را متوقف کند.
 
بسیاری از تحلیلگران نظامی اسراییلی در تل آویو، معتقدند که حملات هوایی روسیه در سوریه بسیار جسورانه تر از حملات هوایی ائتلاف به رهبری آمریکا است. آنها همچون همکاران غربیشان، به این نتیجه رسیده اند که بیشتر این حملات متوجه گروههای شورشی معتدل بوده است، نه اهداف مرتبط با داعش. تا زمانی که روسها به اسد کمک کنند که خطوط نظامیش را تثبیت کند، اسراییل نگرانی چندانی نشان نخواهد داد. با این حال، اگر همکاری روسیه و ایران به نوعی پاتک گسترش یابد که به دولت اسد امکان بازپس گیری کنترل نواحی چشمگیری از سوریه را بدهد، تحولی رخ داده است که اسراییل به سادگی نمی تواند از کنار آن عبور کند.
 
توافق هسته ای ایران و اختلاف نظر شدیدی که این توافق میان رهبران آمریکایی و اسراییلی ایجاد کرد، سایه اش را بر این چالش تازه در سوریه نیز انداخته است. جالب است که نتانیاهو اصرار داشت ماه پیش از مسکو دیدار کند، آن هم در حالی که پوتین بناست یک هفتۀ بعد با باراک اوباما در نیویورک دیدار کند. به این رویداد باید به مثابه پیامی به واشنگتن نگاه کرد: اگرچه نتانیاهو هفتۀ گذشته پذیرفت که دیگر با توافق هسته ای با ایران سرِ ستیز ندارد، اما همچنین نشانه های از این امر بروز داد که اسراییل دیگر به اوباما برای محافظت از منافع اسراییل اعتماد ندارد. از این بعد، چنانچه مشکل استراتژیک اضطراری ای پیش بیاید، نتانیاهو خود برای حل و فصل آن تلاش خواهد کرد.

نویسنده: آموس هارل، خبرنگار با سابقۀ حوزۀ نظامی است که در روزنامۀ اسراییلیِ هاآرتص قلم می زند.