قطر، در یمن دشمن در منطقه دوست ایران؟

دیپلماسی ایرانی: پیشنهادی که شیخ تمیم بن حمد آل ثانی، امیر قطر روز دوشنبه داد و اعلام آمادگی کرد که کشورش می تواند میزبان گفت وگوهای کشورهای عربی حوزه خلیج فارس با ایران در دوحه باشد، باعث تعجب بسیاری از ناظران شد. این تعجب از آن بابت است که قطر همین چند هفته پیش بود که هزار سرباز به همراه جنگنده و جنگ افزارهای سنگین نظامی به یمن فرستاد تا در جنگ با حوثی ها به رهبری عربستان مشارکت داشته باشد.

به گزارش روزنامه العرب، چاپ لندن، شیخ تمیم در سخنرانی خود در مجمع عمومی سازمان ملل بر اهمیت کاهش اختلاف ها میان ایران و کشورهای عربی حوزه خلیج فارس تاکید کرد و گفت که این اختلاف ها سیاسی هستند نه طایفه ای و "می توان از طریق گفت وگو این اختلافات را حل کرد و بر اساس قواعدی روشن روابط ایران با کشورهای حاشیه خلیج ]فارس[ را بازتعریف کرد، بر اساس قاعده عدم دخالت در امور داخلی."

وی سپس به اشاره به سیاست های امریکا گفت: «در وهله های اخیر گفت وگوهای هدفمند مشابهی میان جامعه جهانی با ایران انجام شد، بنابراین کشورهایی که همسایه هستند دیگر نیاز به میانجی گری کسی ندارند، ما حاضریم میزبان چنین گفت وگوهایی در قطر باشیم.»

شیخ تمیم از توافق هسته ای میان ایران با مجموعه 1+5 استقبال کرد و گفت: «اقدامی ایجابی و مهم بود، و ما می دانیم که در حفظ امنیت و ثبات در منطقه ما سهم خواهد داشت.»

در همین رابطه خالد العطیه، وزیر امور خارجه قطر نیز خواستار برقراری روابط عادی با تهران شد و در گفت وگو با خبرگزاری رویترز بر لزوم گسترش روابط کشورهای عربی حوزه خلیج فارس با ایران تاکید کرد و خواستار گفت وگوی مستقیم با تهران شد.

وی گفت: «ما نیاز به انجام گفت وگوهای جدی با ایرانی ها داریم. ما همسایه هستیم و نمی توانیم جغرافیا را تغییر دهیم.»

مواضع جدید قطر به روشنی مغایر با دیگر کشورهای عربی حوزه خلیج فارس به ویژه عربستان سعودی است. عربستان دائما بر لزوم ایستادگی در برابر ایران تاکید داشته و مراتب نگرانی خود را از توافق هسته ای که ماه ژوئن گذشته به امضا رسیده ابراز داشته و گفته است که این توافق می تواند دست ایرانی ها را در پیشبرد اهداف خود علیه امنیت کشورهای عربی حوزه خلیج فارس باز بگذارد.

از ناحیه ای دیگر اما اظهارات قطری ها نشان از تغییر استراتژی آنها نیز دارد. قطری ها در یمن علیه حوثی ها که متحد ایران هستند، می جنگند.

شبکه خبری الجزیره در ابتدای ماه جاری میلادی گزارش داد که دوحه نزدیک به یک هزار نفر از نیروهای خود را به یمن فرستاد تا به همراه نیروهای متحد به ریاست عربستان علیه حوثی ها بجنگند. جنگنده های قطری نیز ماه ها است در حملات هوایی خود علیه حوثی ها مشارکت دارند.

تحلیلگران بر این باورند که مواضع جدید قطر که بر اساس آن پیشنهاد مذاکره با ایران را می دهد کاملا مغایر با مواضع کشورهای عربی عضو شورای همکاری خلیج فارس که بر لزوم حل پرونده های منطقه ای از طریق نظامی بعد مذاکره با ایران اصرار دارند، است.

به اعتقاد بسیاری قطری ها چندان برای شورای همکاری که خود را یک تیم سازمان یافته می بینند دل نمی سوزانند و با تصمیم گیری های آن به سختی کنار می آیند. این رفتار قطری ها پیش از این نیز سابقه دارد. زمانی که مصر آشوب های 2013 و 2014 را سپری کرد و کودتای مردمی 30 ژوئن را پشت سر گذاشت، قطر در مواضعی کاملا مغایر با کشورهای عضو شورای همکاری خلیج فارس از در دشمنی با مصر در آمد و تا مدت ها سرنگونی اخوانی ها که مورد حمایتش قرار داشتند را محکوم می کرد و حاضر به تعامل با دولت مصر نبود. به دنبال آن با همین رویکرد با ترکیه متحد شد که بر خشم کشورهای عربی عضو شورا افزود و باعث تیرگی روابط قطر با کشورهای این حوزه شد.

بسیاری بر این اعتقادند که نوع روابط قطر با ایران با دیگر همسایگان عربش متفاوت است. قطر با ایران سفره های مشترک گازی دارد و بخش عمده ای از روابط خود با ایران را در همین چارچوب تعریف می کند. در عین حال قطر تمایل دارد در گشایش روابطی که میان امریکا و ایران ایجاد شده است نیز همراه باشد. قطر در مورد بحران سوریه نیز دقیقا همین رویکرد را دارد. به ویژه بعد از آن که رجب طیب اردوغان، رئیس جمهوری ترکیه درگیر مشکلات داخلی خود شد و دیگر فرصتی برای او برای حفظ اتحاد با قطر باقی نماند. دوحه گمان می کند تهران می تواند جایگزین مناسبی به جای آن باشد.

تحریریه دیپلماسی ایرانی/11