آیا استراتژی اوباما علیه داعش نتیجه‌بخش بوده است؟

نویسنده: دویل مک مانوس

دیپلماسی ایرانی: یک سال پیش در چنین روزهایی، رئیس جمهور اوباما، حملات هوایی خود را در خاک عراق شروع کرد تا مانع از پیشروی شورشیان داعش به سمت بغداد و تسخیر کشور شود. در طول چند هفته بعد از آن، نیروی هوایی آمریکا شروع به بمباران پایگاه های داعش در کشور همسایه، یعنی سوریه نیز کرد. اوباما اهداف خودش را از این جنگ این گونه بیان کرد: «تضعیف و در نهایت نابود کردن» این گروه شورشی. یک سال بعد از این ماجرا، چه کسی برنده جنگ شده است؟ بستگی دارد که از چه کسی بپرسید.

ژنرال «جان آلن»، مسئول اصلی دولت اوباما در این حوزه، در کنفرانسی که ماه پیش برگزار شد این گونه نظر داد: «داعش دارد شکست می خورد. فکر می کنم شاهد پیشرفت های چشمگیری بوده ایم.» در مقابل، سناتور «جان مک کین»، منتقد همیشگی دولت، در جلسه استماع ماه پیش کنگره گفت: «مشخص است که داعش دارد برنده می شود. عراقی ها به تنهایی نمی توانند این کار را انجام بدهند [و بر داعش غلبه کنند]. به همین خاطر دارند می بازند.» ژنرال «رابرت نلر»، که قرار است فرمانده تفنگداران نیروی دریایی آمریکا شود، می گوید: «به نظرم در وضعیت بن بست هستیم. [حملات هوایی آمریکا] کار را برای داعش سخت کرده است، اما آنها را از عراق بیرون نکرده است. به همین خاطر فعلاً موفق نبوده است.»

در ظاهر که نظر محتاطانه «نلر» درست ترین روایت از حقیقت به نظر می رسد. جنگ حداقل فعلاً وارد بن بست شده است و داعش بیشتر قلمرویی را که سال پیش فتح کرده بود کماکان تحت کنترل دارد. هر دو طرف البته عقب نشینی هایی داشته اند. داعش ده درصد از قلمروی تصرف شده در اوج دوران قدرتش را از دست داده است، که شامل شهر تکریت در مرکز عراق و قلمروی گسترده ای در شمال سوریه می شود (این یکی توسط کردها بازپس گرفته شده است). اما داعش در ماه مه با تصرف رمادی، پایتخت استان الانبار، ارتش عراق را شوکه کرد. هفته پیش، تلاش آمریکا برای فرستادن نیروهای تازه آموزش دیده سوری نتیجه دلسردکننده ای داشت و این نیروها به سرعت مورد هدف گروه های همپیمان القاعده قرار گرفتند و پراکنده شدند.

با این حال، مقامات آمریکایی اصرار دارند که جریان کم کم دارد به ضرر داعش می شود. یک سال بعد از حمله به داعش و پیشرفت های نه چندان جدی، آنها نمی خواهند در ملأ عام زیاد ابراز خوشبینی کنند. اما به چند نکته امیدوارکننده اشاره می کنند. فرماندهان ارتش آمریکا می گویند که ارتش عراق آرام آرام در حال پیشروی به سمت رمادی است. رمادی شهری است که شکست در آن باعث رفتن آبروی دولت مرکزی در بغداد شد. در همین حال، نیرویی حدوداً 500 نفره از جنجگویان قبایل سنی عراق برای مبارزه با داعش توسط مستشاران آمریکایی تربیت شده اند.

ترکیه نیز تصمیم گرفته است در نبرد با داعش همکاری کند. اگر این طرح جواب بدهد، جذب نیرو از کشورهای دیگر برای داعش دشوارتر خواهد شد. همچنین شورشیان به اصطلاح «معتدل» سوری هم برای استقرار و تمرین و شاید برپایی یک حکومت موقت پایگاهی خواهند داشت. در نهایت برای متحدان آمریکا این امکان فراهم می شود که با نیروهای عراقی هماهنگ شوند و داعش را از دو طرف تحت فشار بگذارند.

در ارزیابی پیشرفت علیه داعش باید به تحولات دیگر هم توجه کرد. مثلاً فرماندهی مشترک عملیات ویژه آمریکا در ماه مه امسال موفق به کشتن «ابوسیاف»، مسئول مالی داعش، در شرق سوریه شد. این فقط یکی از مواردی است که کاخ سفید آن را رسماً تأیید کرده، اما چه در عراق و چه در سوریه، رهبری داعش مورد حمله قرار گرفته است.

یکی از دلایل کندی پیشرفت این بوده است که اوباما اصرار دارد که نیروهای محلی و نه آمریکایی ها، عملیات زمینی را انجام بدهند. برای مثال، 3550 مستشار آمریکایی عراق از حضور در کنار نیروهای عراق در میدان های نبرد منع شده اند. مک کین و دیگر جمهوری خواهان مدت ها است که سیاست «جای پای کمرنگ» (light footprint) اوباما را مورد انتقاد قرار می دهند، چون از نظر آنها با چنین سیاستی پیروزی غیرممکن است. برخی از دموکرات ها نیز با آنها همنظرند. هفته گذشته، «میشل فلورنوی»، یکی از مقامات بلندمرتبه سابق پنتاگون در دولت اوباما، در مقاله ای که مشترکاً نوشته بود گفت که تلاش های دولت اوباما تأمین منابع کافی نمی شود و مستشاران هم باید حضور بیشتری در میدان نبرد داشته باشند. اوباما و دستیارانش این پیشنهادات را رد کرده اند و می گویند استراتژی آنها در حال اثر کردن است. آیا درست می گویند؟ جواب این سوال در چند ماه آینده مشخص خواهد شد.

منبع: لس آنجلس تایمز/ تحریریه دیپلماسی/43