توافق هسته‌ای چه معنایی برای عراق دارد؟

نویسنده: مصطفی حبیب

دیپلماسی ایرانی: تنها چند ساعت پس از اعلام توافق، عراقی ها به شدت مشغول بحث در این باره در خیابان ها، کافه ها و رسانه های اجتماعی شدند. بحث درباره همسایه شرقی عراق است که 1500 کیلومتر مرز مشترک و تاریخچه ای از جنگ بین دو کشور وجود دارد.

واکنش عمومی عراقی ها به توافق بستگی به مسائل قومی و قبیله ای دارد. آنهایی که موافق توافق هستند، اکثراً شیعه هستند. آنها معتقدند که روابط بهتر میان ایران و ایالات متحده امنیت کشور خودشان را بیشتر می کند. عراق کشوری است که میان سنی های مورد حمایت آمریکا و شیعیان مورد حمایت ایران رقابت وجود دارد و این مسئله موجب ایجاد بی ثباتی در این کشور شده است. تنش زدایی میان ایران و ایالات متحده -دو متحد قدرتمند عراق- می تواند از شدت جنگ فرقه ای در این کشور بکاهد و موجب اتحاد داخلی در این کشور در مقابه با داعش می شود.

حیدر قدحیم بک فروشنده در منطقه کراده در مرکز بغداد در این باره می گوید: «من سه ماه پیش به تهران رفتم و دیدم که تحریم ها چگونه رنج آور هستند. این مسائل من را به یاد تحریم های عراق انداخت. نتیجه این تحریم ها این بود: فقر، بیماری، فقدان خدمات. آنها همسایه ما هستند و ما به آنها نزدیک هستیم. اگر آنها خوب باشند، ما هم خوب هستیم.»

اما آنهایی که مخالف توافق هستند –که اغلب سنی هم هستند- معتقدند که این توافق به ایران حق دخالت در عراق بدون مخالف ایالات متحده را می دهد. صفا عبدالمجوید، کارمند وزارت برق که در منطقه سنی نشین صیدیه در جنوب بغداد زندگی می کند می گوید: «توافق هسته ای برخلاف منافع عراق است. ایران و ایالات متحده، متحد شده اند تا این کشور را نابود کنند.»

توافق هسته ای ایران یادآور خاطرات تلخی -برنامه هسته ای که توسط صدام حسین آغاز شده بود- برای بسیاری از عراقی ها است. در فیسبوک و بر سر میز شام، طرفداران توافق، کسانی را که مخالف توافق هستند متهم به همکاری پنهان با عربستان و کشورهای عربی خلیج فارس می کنند.

توافق هسته ای همچنین موجب به وجود آمدن فرصتی برای منتقدین دولت عراق برای انتقاد از سیاستمداران عراقی به ویژه وزیر خارجه شیعه، ابراهیم جعفری شده است. آنها عملکرد ضعیف وی در چند جبهه همچون نبرد بر سر آب با ترکیه و منازعه بر سر بندر مبارک الکبیر با کویت را با همتای ایرانی اش، محمدجواد ظریف مقایسه می کنند که در حدود دو سالی که روی کار آمده است مذاکرات سختی را به نتیجه رسانده است.

اکثریت سیاستمداران ارشد عراقی از این توافق اسقبال کردند اما برخی از آنها موضع چندان مشتاقانه ای نداشتند. فواد معصوم، رئیس جمهور کرد عراق به رسانه های محلی گفته است: «این توافق به تقویت امنیت و ثبات خاورمیانه کمک می کند.» ایاد علاوی، یکی از سه معاون رئیس جمهور عراق در این باره می گوید: «متاسفانه در این توافق اشاره ای به مسئله احترام به استقلال دیگر کشورها و مداخله ایرانی ها در منطقه نشده است.» با وجود این که علاوی شیعه است، اما متمایل به دیدگاه های لابی سکولار است و دیدی منفی نسبت به ایران دارد. با این وجود علاوی معترف به اهمیت توافق است.

نوری مالکی، یکی دیگر از معاونین رئیس جمهور این توافق را «پیروزی برای کسانی که عاشق صلح در منطقه و جهان هستند» نامید. مقتدی صدر، روحانی بانفوذ که رهبری جریان نظامی قدرتمند صدر را بر عهده دارد و در گذشته نزدیک دیدگاهی انتقادی به سیاست های ایران در عراق داشته است، نظری درباره توافق نداده است.

عمار حکیم، یکی  از همتایان صدر که روحانی و رهبر مجلس اعلای عراق، بزرگترین حزب شیعیان است با صدور بیانیه ای اعلام کرد: «ما به مردم شریف ایران، رهبران دانا و مذاکره کنندگان شجاع تبریک می گوییم. ما معتقدیم که توافق هسته ای کلید حل بسیاری از مشکلات منطقه است.»

منبع: گاردین/ مترجم: حسین هوشمند