چرا روسیه از تنش‌زدایی ایران و آمریکا می‌ترسد؟

نویسنده: مارک کاتز *

دیپلماسی ایرانی: حالا که توافق بر سر مسئله هسته ای به دست آمده است، توجه ها به سوی تاثیر آن بر اسرائیل و کشورهای عربی خلیج فارس متمرکز شده است. علاوه بر این، توافق بر رقابت ژئوپولیتیکی میان روسیه و چین از یک سو با آمریکا و متحدینش از سوی دیگر هم تاثیر می گذارد.

بسیاری در آسیا با ترس به افزایش قدرت چین می نگرند. سیاست چرخش به آسیای دولت اوباما بر روی همین نگرانی تمرکز کرده است. الحاق کریمه به روسیه، حمایت از جدایی طلبان شرق اوکراین، پرواز هواپیماهای نظامی بر فراز چند کشور اروپایی و دیگر اقدامات تهاجمی روسیه موجب افزایش هراس آمریکا و اروپا در مورد نیات پوتین شده است.

در حالی که تنش ها میان آمریکا و متحدینش با چین و روسیه در حال افزایش است، همکاری این دو کشور با گروه 1+5 بر سر دستیابی به توافق هسته ای با ایران قابل توجه است. چه چیزی این اقدام را توضیح می دهد؟

دلایل همکاری

بسیاری از ناظران به این نکته اشاره می کنند که با وجود اختلاف هایی میان اعضای گروه 1+5، آنها منافع مشترکی در جلوگیری از دستیابی ایران به سلاح هسته ای دارند. با این حال نه مسکو و نه پکن به اندازه آمریکا، اروپا و اسرائیل و کشورهای عربی خلیج فارس از چشم انداز ایران هسته ای نمی ترسند. دیدگاهی که من در مسکو آن را مشاهده کردم این بود: «یک ایران حامی آمریکا برای ما خطرناک تر از یک ایران هسته ای است.»

عوامل دیگری در زمینه همکاری مسکو و پکن با غرب برای دستیابی به توافق هسته ای دخیل هستند. به طور مثال محاسبات اقتصادی چین در این زمینه نقش دارند. چین نیاز به نفت خام دارد و ایران مقادیر زیادی از آن را داراست. چین با یک توافق که مورد حمایت غرب است می تواند بدون این که مناسبات تجاری اش با غرب آسیبی ببیند، از ایران نفت بخرد.

برای روسیه محاسبات اقتصادی به این مهمی نیست چون روسیه برخلاف چین خودش تولیدکننده نفت خام است و در این زمینه با ایران رقابت دارد. حتی روسیه از تحریم های بین المللی علیه ایران که موجب خروج ایران از بازار جهانی شده استفاده می کند. اما با این حال پایان تحریم های اقتصادی ایران می تواند به منزله فرصت های اقتصادی برای مسکو هم باشد. آنها می تواند در زمینه صنعت نفت ایران سرمایه گذاری کنند و صادرات سلاح و کالا را به تهران افزایش دهند.

تاثیرات ژئوپولیتیکی توافق

روابط بین آمریکا و متحدین اروپایی و آسیایی اش از یک سو و چین و روسیه از سوی دیگر ممکن است با کاهش بیشتری هم روبه رو شود. این احتمال انگیزه بیشتری برای بهبود روابط با ایران به وجود می آورد. هر کدام از طرفین ترجیح می دهد تا علیه طرف دیگر با ایران متحد شود و در کمترین حالت، ایران با طرف مقابل متحد نشود. اگرچه تهران تمایلی ندارد تا در آینده نزدیک علیه مسکو یا پکن با واشینگتن متحد شود، اما منافع آمریکا در صورتی تامین می شود که در زمانی که تنش های آمریکا با روسیه و چین افزایش پیدا می کند، ایران متحد هیچ کدام از طرفین نباشد.

مسکو به طور وی‍ژه ای از این که توافق هسته ای منجر به تنش زدایی میان ایران و آمریکا شود، می ترسد. زمانی که تهران و واشینگتن قصد داشته باشند که روابطشان را بهبود ببخشند، مسکو واقعاً هیچ کاری برای متوقف ساختن آنها نمی تواند انجام دهد. نیروهای محافظه کار در آمریکا و ایران در حال حاضر با توافق مخالف هستند. متحدین خاورمیانه ای آمریکا –اسرائیل و کشورهای عربی خلیج فارس- هم مخالف توافق هستند و تمام توانشان را برای اظهار مخالفت در داخل آمریکا معطوف خواهند کرد.

اگر بنا به دلایلی توافق اجرایی نشود و روابط ایران و آمریکا بدتر شود، مسکو و پکن از این فرصت استفاده خواهند کرد. آنها در این صورت به تهران خواهند پیوست و واشینگتن را مسئول شکست توافق جلوه خواهند داد. مخالفان توافق ادعا می کنند که این توافق شامل خطرات بسیاری است و منفعتی ندارد. اما در زمانی که رقابت ژئوپولیتیک با روسیه و چین افزایش یافته است، شکست توافق هسته ای با ایران خطراتی جدی به وجود می آورد که هیچ نفعی برای آمریکا نخواهد داشت.

* استاد دولت و سیاست در دانشگاه جورج میسون. وی مدرک دکترای علوم سیاسی اش را در سال 1982 از دانشگاه ام آی تی کسب کرده است. کاتز نویسنده کتاب های متعددی از جمله «ترک بدون شکست خوردن: جنگ علیه ترور پس از عراق و افغانستان» است.

منبع: لوب لاگ/ مترجم: حسین هوشمند  

انتشار اولیه: دوشنبه 29 تیر 1394 / انتشار مجدد: شنبه 10 تیر 1394