عراق بدون صدام چگونه کشوری است؟

دیپلماسی ایرانی: مقایسه وضعیت فعلی عراق با دوران قبل از سقوط صدام حسین سخت است. عراقی ها دقیقا نمی دانند چگونه می توانند این دو زمان را با یکدیگر مقایسه کنند. از یک سو وضعیت خدمات اجتماعی و فساد مالی به مراتب بدتر و از سوی دیگر رفاه اجتماعی و آزادی های اجتماعی دوران فعلی بسیار بهتر از دوران حکومت بعث است. این مساله قضاوت را برای مردم سخت می کند.

با این حال درماندگی را در میان مردم عراق می توان دید. این روزها مردم عراق بسیار خسته و درمانده اند. خسته از همه چیز. با اشغال کشور توسط داعش و گستردگی شدید فساد مالی و اداری و بدتر شدن اوضاع آن طور که در زندگی خود احساس می کنند، در مقایسه با گذشته امید آنها به آینده کم رنگ شده است.

ابو علاء، مشاور ارشد سابق رئیس جمهوری عراق* می گوید: «از لحاظ خدمات اجتماعی وضعیت فعلی بسیار بدتر از زمان صدام حسین است. مثلا وضعیت برق به استثنای نجف اشرف و کربلا در دیگر استان های عراق در زمان صدام بسیار بهتر از وضعیت فعلی بود. امنیت اجتماعی در گذشته بهتر بود و احساس میهن پرستی و وحدت کشور قبل از سقوط صدام حسین بسیار بهتر از وضعیت فعلی بود.»

وی در ادامه می گوید: «در حال حاضر به غیر از نفت هیچ صنعتی در عراق فعالیت نمی کند. نرخ بیکاری بسیار بالا است و پایین آمدن قیمت نفت تاثیر سوء بر زندگی مردم گذاشته است. البته مساله صنایع کشور فقط مربوط به دوران بعد از سقوط صدام حسین نیست. از بعد از حمله عراق به کویت در سال 1991 و تحریم هایی که متوجه عراق شدند، وضعیت صنعت کشور فلج شد. اما مردم انتظار داشتند بعد از سقوط صدام حسین اوضاع بهبود یابد اما بهبود نیافت. این مساله باعث ایجاد موج ناامیدی نسبت به آینده کشور نزد مردم عراق شده است.»

مشاور ارشد سابق رئیس جمهوری عراق همچنین می گوید: «فساد مالی و اداری نیز بیداد می کند. در زمان صدام حسین مشت آهنین و برخوردهای شدید و رفتارهای خشن حکومت صدام حسین سبب می شد افراد نتواند به راحتی دزدی و اختلاس کنند. اما در حال حاضر هیچ قدرت برخوردکننده ای نیست برای همین دزدی و فساد به جزئی از حکومت تبدیل شده و تا مغز استخوان نهادهای اداری و دولتی نفوذ کرده است. از قضات قوه قضائیه تا تمامی نهادهای دولتی همه غرق در فساد شده اند. برای همین مردم نسبت به عملکرد دولت و آینده کشورشان ناامید شده اند. به ویژه که فقر در مناطق فقرنشین نیز تشدید شده و امنیت نیز به دلیل اشغال بخش گسترده ای از کشور توسط تروریست های داعش بسیار کاهش یافته است. به عبارتی می توان گفت مردم خود را از سوی داعش و فساد مالی و اداری در محاصره می بینند.»

ابو علاء تاکید می کند، مردم اگر چه از وضعیت فعلی ناامید شده اند اما نمی توان هم به راحتی گفت که کدام دوران بهتر بوده است؛ دوران صدام حسین یا دوران فعلی. دوران صدام حسین برای مردم عراق کابوس بود. همه در فضای به شدت امنیتی و ترسی شدید زندگی می کردند برای همین ترس و ناامیدی شدیدی را بر زندگی مردم مستولی کرده بود. الآن این فضا نیست اما فضای دیگری به وجود آمده است. مردم آزاد هستند ولی این آزادی در نهادهای دولتی موجب بی بند و باری و لجام گسیختگی اداری و آشوب مالی شده است. برای همین مردم نسبت به عملکرد دولت نیز بدبین و ناامید شده اند.

وی درباره مقایسه فساد در زمان فعلی نسبت به زمان صدام حسین می گوید: «در زمان صدام حسین فساد محدود به شخص او و خانواده اش و همچنین اعضای برجسته حزب بعث بود. در رده های پایین تر کسانی که به نوعی به حزب بعث وابسته بودند یا احساس می کردند در صورت ارتکاب به فساد از سوی حزب حمایت می شوند جرات دزدی و ارتشا و اختلاس داشتند. اما در زمان فعلی همه احزاب و جریان های سیاسی به نوعی دستشان به فساد آلوده است. برخی از احزاب حتی گمان می کنند چون در زمان صدام به آنها فرصت بهره برداری های مالی داده نشده بود الآن باید جبران کنند. این مساله رقابت شدیدی را میان احزاب سیاسی در دزدی و اختلاس و سهم خواهی ایجاد کرده و باعث شده است هر کس به دنبال سهم خود بگردد. در حالی که هیچ نظارت قضایی نیز بر کسی وجود دارد. حتی خود قضات هم مختلس و رشوه بگیر شده اند. یعنی دزدی می شود بدون این که کسی مورد بازخواست یا مواخذه قرار بگیرد.»  

این وضعیتی است که به اعتقاد بسیاری از کارشناسان به ویژه کسانی که هم دوران حکومت حزب بعث را دیده اند و هم وضعیت فعلی را مشاهده می کنند بر عراق حاکم است. وضعیتی که عموما در بیشتر کشورهایی که تجربه سرنگونی حکومت های دیکتاتوری را دارند به وجود می آید و دائما تکرار می شود؛ مثل شیلی، کلمبیا، آرژانتین، لیبی و بسیاری از کشورهای دیگر جهان سوم. بسیاری می گویند این دوران ها دوران گذار بعد از حکومت های دیکتاتوری است. عراق هم مستثنی نیست، عراق هم در حال حاضر دوران گذار خود را سپری می کند؛ دوران گذار بعد از حکومت بعثی صدام حسین. اکنون در عراق همه منتظر پایان دوران گذار هستند. دوران گذاری که آن قدر هزینه در بر داشته که رمق مردم را در آورده است. دوران گذاری آن قدر طولانی و حجیم و پرهزینه که مردم پایانی در افق برای آن نمی بینند.

ابو علاء، نام مستعار مشاور ارشد سابق رئیس جمهوری عراق است. او نخواست در این گفت وگو نامش برده شود. برای همین اجازه داد عنوان دوران مبارزه اش برده شود.