نگاه به شرق آمریکا پس از توافق هسته‌ای

نویسنده: دانیل توینینگ

دیپلماسی ایرانی: رئیس جمهور اوباما تلاشش برای مصالحه با تهران را با تلاش ریچارد نیکسون برای نزدیکی به پکن در دهه 1970 مقایسه می کند. اما تفاوت این است که در آن زمان چین کشوری ضعیف و در موضع دفاعی بود که قصد داشت در مقابل شوروی متحدی پیدا کند. سیاست خارجی شوروی برای جهان و منطقه چالش برانگیز بود. اما قیاس اوباما صحیح نیست. سیاست منطقه ای ایران نیز باعث بروز چالش شده است. تلاش چین و آمریکا برای نزدیک شدن در دهه 1970 موازنه قدرتی در مقابل شوروی ایجاد کرد، در حالی که نزدیکی آمریکا و ایران موازنه قدرت را در خاورمیانه به هم می زند.

همین مسئله نگرانی متحدان ایالات متحده را در شرق آسیا برانگیخته است. آنها نگرانند که توافق هسته ای آمریکا با ایران الگویی را بناگذاری کند که موقعیت آنها را در منطقه در مقابل برنامه های منطقه ای چین تضعیف کند. کشورهایی مانند هند و ژاپن که نیاز زیادی به انرژی دارند، از باز شدن دوباره بازار نفت و گاز ایران استقبال می کنند. اما چرخش سیاست آمریکا در خاورمیانه، از سیاست مهار ایران با کمک متحدان، تا سیاست قربانی کردن متحدان و تسهیل رهبری ایران در منطقه خاورمیانه، دوستان آمریکا در شرق آسیا را نگران کرده است.

توافق با ایران تحریم های بین المللی را فوراً بر می دارد. در مقابل ایران متعهد به محدود کردن برنامه هسته ای خودش برای درازمدت می شود. نتیجه این کار افزایش قدرت منطقه ای و نظامی ایران است که باعث می شود با قدرت بیشتری برنامه های منطقه ای اش را دنبال کند. در همین حال، اوباما وعده داده است که اتحاد نظامی و اقتصادی خودش را در منطقه تقویت کند.

در شرق آسیا، اوباما وعده داده است که آمریکا در کنار دوستان خود خواهد ایستاد و رهبری را به دست قدرت دیگری نخواهد سپرد. در خاورمیانه، او ارتباطش را با دوستان آمریکا قطع کرده و به توافقی رسیده است که ضمن افزایش قدرت نظامی و اقتصادی ایران، امنیت همپیمانانی مانند اسرائیل و عربستان سعودی را تضعیف خواهد کرد. این واقعیت که اوباما آماده وتوی رأی کنگره درباره توافق است، نشان می دهد که برداشت او از منافع ایالات متحده چندان درست نیست.

توافق هفته گذشته در وین میان ایران و اتحاد به رهبری آمریکا، قطعنامه های پیشین سازمان ملل که تحریم هایی علیه ایران وضع کرده بودند را ملغی می سازد. اما نکته این است که برخی از این قطعنامه ها به برنامه هسته ای ایران ربط ندارند و به مسائلی مانند برنامه موشکی بالستیک این کشور مربوط هستند. این توافق همچنین تحریم های تسلیحاتی علیه ایران، از جمله برنامه موشکی این کشور را برخواهد داشت. بر اساس توافق، نظام پیچیده نظارتی ای برای بازرسی از مراکز هسته ای ایران وضع خواهد شد. اما ایران حق اعتراض را برای خود محفوظ دارد و در اختلاف میان تهران و بازرسان بین المللی، شورای امنیت نقش حَکَم را ایفا خواهد کرد. روسیه در قبال حکم این شورا حق وتو خواهد داشت. این توافق امکان بازگشت سریع تحریم ها را نیز در صورت تخطی ایران از توافق پیش بینی کرده است. اما وضع مجدد تحریم ها نیاز به مذاکره با کشورهایی دارد که شرکت هایشان در حال آماده شدن برای سرمایه گذاری در ایران هستند. آن وقت است که لابی های داخلی با وضع تحریم های جدید مخالفت خواهند کرد.

از همه مهمتر آن است که در قبال تعلیق جزئی و موقت غنی سازی اورانیوم توسط ایران، اقتصاد ایران فرصت های اقتصادی زیادی به دست خواهد آورد، در حالی که تحریم های سخت این کشور را از اقتصاد جهانی مجزا کرده بودند. حذف تحریم ها منجر به رشد اقتصادی سریع و ایجاد موج سرمایه گذاری خارجی خواهد شد. هجوم سرمایه و فناوری به سمت ایران، این کشور را قدرتمندتر خواهد کرد.

در شرق آسیا، توافق هسته ای دهه های 1990 و 2000 با کره شمالی تحت نظارت رئیس جمهورهای دموکرات و جمهوری خواه باعث لغو تحریم ها و قوی تر شدن حکومت این کشور شد. کره شمالی بعدها با بازرسی های بین المللی مخالفت کرد و به برنامه هسته ای خودش ادامه داد.

ایالات متحده و دوستانش قصد دارند در روابط خود با تهران دوره جدیدی از صلح و هماهنگی را رقم بزنند، اما این احتمال وجود دارد که این توافق در بخش بازرسی های بین المللی به مشکل بخورد.

در شرق آسیا، متحدان آمریکا مانند ژاپن نگران آن هستند که توافق آمریکا و چین باعث تضعیف منافع دیگر قدرت های منطقه ای شود، همانطور که سیاست «چرخش به سمت ایران» ایالات متحده در خاورمیانه منافع عربستان، اسرائیل و کشورهای حاشیه خلیج فارس را تهدید می کند. از نگاه متحدان خاورمیانه ای آمریکا، این کشور از بکارگیری راهبرد نظامی برای مقابله با قدرت ایران خسته شده و تصمیم گرفته است با رقیب اصلی خودش در منطقه معامله کند تا بار مسئولیت را از دوش خودش بردارد. همپیمانان آمریکا در شرق آسیا نگران هستند که واشنگتن سیاست مشابهی را در این منطقه به کار ببرد و با چین دست به معامله ای بزند که آنها را در مقابل قدرت بی مهار این کشور آسیب پذیر کند.

اوباما و تیمش اعتقاد دارند که مصالحه هسته ای با ایران این امکان را فراهم می کند که توجهش را به سمت شرق آسیا معطوف کند، زیرا آینده قرن بیست و یکم در شرق آسیا رقم خواهد خورد، نه در خاورمیانه آشوب زده. اما اگر این مصالحه ایران را در منطقه قویتر سازد، آمریکا آن قدر انرژی و وقت نخواهد داشت که رقابت استراتژیک خود را در شرق آسیا با چین پی بگیرد. ژاپن، هند و دیگر قدرت های منطقه ای متوجه این مسئله شده اند، و درست مثل متحدان خاورمیانه ای آمریکا، سعی دارند برای حفظ منافعشان، خود دست به کار شوند.

منبع: فارن پالیسی/ مترجم: علی عطاران

انتشار اولیه: دوشنبه 29 تیر 1394 / انتشار مجدد: دوشنبه 5 مرداد 1394