قطعنامه شورای امنیت سنگ بنای لغو تحریم‌هاست

دیپلماسی ایرانی: شورای امنیت سازمان ملل متحد امروز قطعنامه پیشنهادی آمریکا را بررسی می کند که تصویب آن «برنامه جامع اقدام مشترک» یا متن توافق هسته ای ایران با گروه 1+5 را تأیید و تمام کشورها را موظف به اجرای آن می کند. غلامعلی خوشرو، نماینده ایران در سازمان ملل در گفت وگو با «دیپلماسی ایرانی» این قطعنامه را سنگ بنای لغو تحریم ها و عادی شدن و خروج کلی پروندۀ هسته ای ایران در یک بازه زمانی معین از دستور کار شورای امنیت قلمداد کرده است. او همچنین تحول ماهوی که این قطعنامه در نحوه برخورد شورای امنیت با ایران ایجاد می کند را تشریح کرده است.

به گفته آقای دکتر ظریف، «شورای امنیت در قطعنامه ای نخستین بار برنامه غنی سازی یک کشور در حال توسعه را به رسمیت می شناسد»، در پیش نویس قطعنامه پیشنهادی به شورای امنیت نیز به متن برجام درباره استفاده صلح آمیز از انرژی هسته ای توسط ایران اشاره شده است. با این قطعنامه غنی سازی ایران دیگر از سوی شورای امنیت به عنوان فعالیتی مخل صلح و تهدید امنیت بین المللی تلقی نخواهد شد و دیگر نمی توان فعالیت ایران در چرخه سوخت هسته ای را مستمسک تحریم های جدید حتی در صورت عدم اجرای برجام تلقی کرد؟

تصویب قطعنامه جدید در شورای امنیت از نظر سیاسی و حقوقی دارای اهمیت خاصی است. از نظر سیاسی موضوع لغو تحریم ها و مجاز تلقی شدن غنی سازی و لاجرم صلح آمیز تلقی شدن برنامه هسته ای ایران از مواردی است که برای اولین بار در شورای امنیت ملل متحد مورد توافق قرار می گیرد. بر اساس پیش نویسی که اکنون در اختیار اعضای شورا قرار گرفته و قرار است امروز(دوشنبه) در شورای امنیت مورد بررسی قرار گیرد، تمام شش قطعنامه قبلی شورا که متضمن تهدید و تحریم و خواستار تعلیق فعالیت های هسته ای ایران بوده است همزمان با انجام تعهدات ایران مطابق تفاهم وین لغو می شود.

در این صورت ایران بدون اجرای قطعنامه های الزام آور شورای امنیت توانسته است تحریم های ظالمانه و غیرقانونی علیه خود را لغو کند و با لغو این تحریم به منابع مسدود شدۀ خود دسترسی یابد و مضایق مالی و بانکی و اقتصادی و تجاری و نفتی را از پیش پا بردارد و به سمت توسعه اقتصادی و همکاری های بین المللی حرکت کند. پس از نظر سیاسی ایران دیگر تهدیدی برای صلح و امنیت بین المللی تلقی نخواهد شد و برنامه هسته ای خود را مطابق ضوابط تفاهم شده و با اتخاذ اقدامات داوطلبانه به پیش می برد و تحریم های اقتصادی را نیز پشت سر می گذارد. از منظر حقوقی این قطعنامه سنگ بنای لغو تحریم ها و عادی شدن و خروج کلی پروندۀ هسته ای ایران در یک بازه زمانی معین از دستور کار شورا را فراهم می آورد.

در جزئیاتی که از توافق ایران با 1+5 منتشر شده، آمده است: «با صدور قطعنامه جدید ذیل ماده 25 منشور ملل متحد، ضمن اشاره به ماده 41 منشور صرفاً در بندهای مربوط به لغو تحریم های گذشته، تحول ماهوی در نحوه برخورد شورای امنیت با ایران ایجاد خواهد شد.» این تحول ماهوی که به آن اشاره شده، چیست؟

بند 25 منشور، ذیل «وظایف و اختیارات شورای امنیت» است و از اعضای سازمان ملل متحد می خواهد که تصمیمات شورا را بر اساس منشور بپذیرند و اجرا کنند. در قطعنامه فعلی آنچه که بصورت جدی مورد نیاز بوده: از طرفی الزام هر هفت طرف مذاکراتی (و بخصوص آمریکا) به ایفای تعهداتش ذیل قطعنامه است و از سوی دیگر اطمینان از اینکه بقیه اعضای ملل متحد به لزوم پیروی از مفاد قطعنامه و عدم دست یازیدن به هر گونه اقدامی در خارج از این چارچوب متعهد باشند. در واقع اشاره به این ماده هم دولت ها را در کلیت خود فارغ از سازوکارهای داخلی، متعهد می کند و هم جنبه الزام آوری آن برای همه دولت ها را پررنگ می کند.

جمهوری اسلامی ایران در استدلالات خود در رد قطعنامه های تحریمی شورا، مکررا به ماده 25 و نیز ماده 24 (بند دو) اشاره کرده است. ماده 24 تاکید می کند که شورا در اجرای وظایفش محدود به اصول و اهداف منشور است و ماده 25 هم کشورها را ملزم به رعایت مصوبات بر اساس منشور می کند. به اعتقاد کشورمان، شورای امنیت ارگانی حقوقی است که در چارچوب اهداف و اصول منشور عمل می کند و چون ایران اقدام خلافی که صلح و امنیت بین المللی را به خطر بیاندازد، مرتکب نشده، لذا اساسا شورا در تصمیم خود مبنی بر تحریم ایران از حدود وظایف و اختیارات خود خارج شده است.

در پیش نویس قطعنامه شورای امنیت درباره ایران آمده است «تحت بند 41 منشور ملل متحد، 10 سال پس از روز پذیرش برجام که در سند برجام تعریف شده است، تمام تمهیدات این قطعنامه لغو گردند.» آیا اشاره به بند 41 به معنی اینست که پرونده هسته ای ایران همچنان ذیل فصل هفتم منشور ملل متحد خواهد بود که به تهدید علیه صلح، نقض صلح و اعمال تجاوز می پردازد؟

در مورد اشاره به ماده 41 منشور در قطعنامه، هدف این بوده که عنوان «فصل هفتم» ذکر نشود. فصل هفتم مشتمل بر مجموعه ای از مواد بخصوص مواد 41 و 42 است. ماده 41 اقدامات تنبیهی شورا به غیر از استفاده از زور است و ماده 42 شامل استفاده از زور می باشد. اشاره به ماده 41 ضمن اینکه اشاره به فصل هفتم ندارد، ضمنا ماهیت اقدامات مصوب در قطعنامه و ضمائم آن را از جنس اقدامات تنبیهی غیرقهرآمیز شورای امنیت می داند.

در مورد خروج آیتم «عدم اشاعه» از دستور کار شورا که موضوع کشورمان هم ذیل همین آیتم در شورا دنبال شده است، بند هشت پیش نویس قطعنامه حاضر، خروج آن را به 10 سال پس از گذشتن سه ماه از تصویب پیش نویس قطعنامه موکول می کند (ده سال و سه ماه از زمان تصویب). نکته مثبت در این بند این است که دست طرف های مقابل برای طولانی تر کردن این پروسه بسته و زمان مشخص قطعی برای خروج دستور کار از شورا مقرر کرده است. زماندار کردن خروج آیتم از دستورکار شورا در کنار محدود کردن حوزه قطعنامه به ماده 41 پیشرفت محسوسی در این زمینه به شمار می روند که باید در مقابل «اقدام ذیل کلیت فصل هفتم و حفظ نامحدود آیتم در شورا» دیده شود.

انتشار اولیه: دوشنبه 29 تیر 1394 / انتشار مجدد: جمعه 2 مرداد 1394