بدون توافق هسته‌ای، خاورمیانه به چه سویی می‌رود؟

مذاکره کنندگان ایران و 5+1 چندین روز است که در وین در حال تلاش برای نهایی کردن توافقی هسته ای هستند که در صورت به دست امدن باید در قبال محدودیت هایی موقت بر برنامه هسته ای ایران، تحریم ها علیه ایران را از میان بردارد. چنین توافقی برای طرفین از اهمیت زیادی برخوردار است ولی نمی توان از حصول آن اطمینان داشت. اگر طرفین نتوانند شکاف میان مواضع خود را پر کنند چه اتفاقی خواهد افتاد؟ یا اگر توافق به دست آید و کنگره آمریکا ان را از بین ببرد چه اتفاقی خواهد افتاد؟

به گزارش «تابناک»، وبسایت نشربه آمریکایی فارین افرز در مطلبی در این باره نوشته است که با یادآوری این که کنگره آمریکا مدعی است که توافق نکردن را به یک توافق بد ترجیح می دهد، اکنون زمان مناسبی است که به این سوال پاسخ داده شود که خاورمیانه در غیاب یک توافق هسته ای به کدام سو خواهد رفت.

نرسیدن به توافق هسته ای و یا ابطال توافق هسته ای از سوی کنگره امریکا یک یا چند مورد از گزینه های زیر را رقم خواهد زد: گسترش برنامه هسته ای ایران؛ فرسایش رژیم تحریم های بین المللی علیه ایران بدون هیچ فایده ای برای امنیت منطقه و جهان؛ افزایش احتمال درگیری نظامی؛ و از دست دادن فرصت های همکاری های مهم با ایران در حوزه های مشترک.

از نگاه آمریکا، توافق احتمالی هسته ای نیز با خطراتی از این دست همراه است: نقض توافق هسته ای از سوی ایران، از سرگیری برنامه هسته ای ایران پس از انقضای دوره توافق و یا ادامه بخش هایی از برنامه هسته ای ایران به شکل مخفیانه و به دور از چشم نهادهای نظارتی. ارزیابی های زیادی در باره مشکلات احتمالی که ممکن است پیش بیاید وجود دارد و به همین سبب است که مذاکرات در وین سخت است و نمی توان انتظار داشت که در آن از الگوی مبتنی بر اعتماد مذاکرات بین شوروی و آمریکا در اواخر جنگ سرد پیروی شود. ولی همه اختلافات و مباحث در این باره، باید با در نظر داشتن این انجام شود که اگر توافق به دست نیاید چه خواهد شد؟

اولین و خطرناک ترین سناریو این است که ایران از ادامه توافق ژنو که در دو سال گذشته مانع گسترش برنامه هسته ای ایران شده، دست بکشد. اگر امکان کاهش بیشتر و مداوم تحریم های ایران وجود نداشته باشد، ممکن است ایران برنامه خود را به شکلی از سر بگیرد که مدت زمان لازم برای ساخت سلاح هسته ای در ایران کاهش یابد. در غیاب یک توافق هسته ای، ایران می تواند بدون نقض ان پی تی به سلاح هسته ای بسیار نزدیک شود.

سناریوی خطرناک تر این است که اگر ایران در شکست مذاکرات مقصر دانسته نشود آن گاه حمایت از تحریم علیه ایران کاهش خواهد یافت. شرط موفقیت تحریم علیه ایران این است که کشورهای عمده واردکننده نفت از ایران مانند چین، هند، کره جنوبی و ژاپن به آن متعهد بمانند. برخی تخمین ها حاکی از این است که تحریم ها باعث نصف شدن صادرات نفت ایران شده و سالانه تا چهل میلیارد دلار از درآمد نفتی ایران کاسته است. تحریم های اولیه آمریکا علیه ایران و تحریم های ثانویه آمریکا علیه نهادهای اقتصادی که با ایران رابطه دارند، بعد از شکست مذاکرات هم باعث دور ماندن شرکت های آمریکایی و اروپایی از ایران خواهد بود ولی برخی از قدرت های مهم جهانی و حتی اروپایی از اعمال تحریم هایی که به خودشان هم ضربه می زند خسته خواهند شد به خصوص اگر اثبات شود که ایران با حسن نیت در مذاکرات شرکت کرده است. بنابراین با گذشت زمان انزوای ایران کاهش خواهد یافت به ویژه در شرایطی که کنگره آمریکا توافق هسته ای را به هم بزند که در این صورت گناه شکست مذاکرات به گردن آمریکا خواهد افتاد. در واقع این بدترین احتمال ممکن است زیرا ایران برنامه هسته ای خود را گسترش خواهد داد و فشارهای بین المللی علیه ایران نیز به تدریج کاهش خواهد یافت.

نرسیدن به توافق هسته ای، تنش نظامی با ایران را نیز افزایش خواهد داد. در ایران، موضع مخالفان مذاکره که معتقدند امریکا هیچ علاقه واقعی به مذاکرات ندارد در برابر طرفداران مذاکره تقویت خواهد شد و این باعث افزایش تلاش های ایران برای تاثیرگذاری در عراق، سوریه و نیز حمایت از حزب الله خواهد شد. حزب الله و اسرائیل فعلا علاقه ای به درگیری با هم ندارند ولی تحولات در مرزهای سوریه و اسرائیل و یا محاسبات جدید ممکن است به یک درگیری بین دو طرف منجر شود. در شرایط گسترش برنامه هسته ای ایران، اسرائیل برای حفظ پرستیژ خود، احتمالا به هر حمله موشکی از سوی حزب الله واکنشی بسیار تند نشان خواهد داد و این می تواند به سرعت به یک درگیری مرزی منجر شود.

سرانجام این که در صورت گسترش برنامه هسته ای ایران و نزدیک شدن به وضعیتی که اسرائیل آن را خط قرمز اعلام کرده، تهدیدات نظامی اسرائیل علیه تاسیسات هسته ای ایران افزایش خواهد یافت. از سوی دیگر، برخی کشورهای منطقه نیز احتمالا به تلاش های خود برای دستیابی به توان هسته ای خواهند افزود.