آغاز فصل جدایی حزب بعث از داعش

دیپلماسی ایرانی: نطق جدید عزت ابراهیم الدوری به اعتقاد بسیاری از تحلیلگران بسیار فراتر از آن چیزی بود که یک رهبر بعثی فراری بیان کرده باشد. این نطق بیان کننده مانیفست جدید حزب بعث بود که به نظر می رسید می خواهد از اشتباهات گذشته درس بگیرد و از فرصت رسیدن دوباره به حکومت نهایت استفاده را ببرد. نطقی بود که رویکرد آشتی جویانه با همه طرف ها و کشورهایی داشت که در گذشته آنها را تا رتبه دشمن قسم خورده بالا برده بود.

عزت ابراهیم الدوری که الآن دبیر کلی حزب منحل شده بعث را یدک می کشد به مناسبت شست و هشتمین سال تاسیس حزب بعث سخنرانی ای کرد که در رسانه های محلی عراقی و کشورهای دیگر بازتاب داشت. بازتاب این بیانیه سبب شد تا اظهارنظرهایی در میان بعثی های داخل عراق به خصوص کسانی که با فشار و تحت پیگرد قرار گرفتن اعضای حزب بعث و پاک سازی آنها مخالفت می کنند، صورت بگیرد و برخی از ناظران سیاسی آن را مواضعی تازه و تکان دهنده بدانند.

الدوری که موفق شده است از 9 آوریل 2003 تا کنون مخفی بماند و در خفا و به طور سری رهبری حزب بعث را با وجود تحت پیگرد بودنش توسط نیروهای امریکایی و حکومت جدید عراق دنبال کند، عقاید سرسختانه خود را علیه شیعیان که آنها را "صفوی" می نامد و سنی های تندرو که آنها را تکفیری توصیف می کند، تکرار کرده و هر دو را یک محور برای ویرانی امت عربی بر شمرده است. البته مواضع حزب بعث همیشه روشن بوده است، شیعیان را همیشه وابسته به ایران می دانسته و همچنان از زمان آغاز جنگ عراق و ایران در سال 1980 تا کنون آنها را با استفاده از صفات "صفویه" و "فارسی" توصیف کرده است. عزت ابراهیم الدوری در نطق اخیر خود آنها را در کنار سنی های تندرو که در حال حاضر شبکه داعش را هدایت می کنند، قرار داده و ادعا کرده است هر کدام آنها به طور جداگانه تلاش دارند که علیه عروبیت و اسلام توطئه کنند!

الدوری در حالی این اظهارات را بیان می کند که یک ماه بعد از آن که موصل به دست داعش سقوط کرد، در نطقی سقوط دو استان نینوا و صلاح الدین به دست تروریست های داعش را «جزئی از حرکت مقاومت عراقی» دانسته بود. اظهاراتی که موجی از انتقادها را به دنبال داشت و نشان می داد که چه ارتباطات تنگاتنگی میان داعش با حزب بعث وجود دارد. اظهارات آن موقع الدوری حتی در داخل حزب بعث نیز بحث و جدل به راه انداخت و ایجاد دو دستگی کرد. یک دسته از دوری می خواستند که مواضعی قاطع علیه داعش اتخاذ کند و می گفتند که حزب بعث حزبی سکولار است و موافق اعتقادات تند دینی نیست، در حالی که دسته دوم این اظهارات دوری را تاکتیکی از سوی او برای نجات حزب بعث و رهبران آن می دانستند. به ویژه که برخی از رهبران و کادری های مهم آنها مثل سیف المشهدانی در شمال استان صلاح الدین توسط داعش دستگیر شده بودند و نیروهای داعش آنها را به موصل فرستاده بودند. از اواخر ماه ژوئن هیچ خبری درباره سرنوشت این افراد وجود نداشت.

در اظهار نظری درباره نطق اخیر الدوری، ابو یعرب، یکی از رهبران حزب بعث می گوید: «شبکه داعش وجهه حقیقی خود در دشمنی با بعث و نیروهای ملی و اسلامی به ویژه سنی را بعد از این که موصل و تکریت و بخش هایی از استان الانبار و دیالی و کرکوک را به کنترل خود در آورد، نشان داد. در طول این مدت داعش تلاش کرده است به تنهایی کنترل خود را بر این مناطق مستولی کند.»

وی همچنین می گوید: «حزب بعث تلاش بسیاری کرد که با رهبران داعش از طریق میانجی ها رابطه بگیرد و آنها را راضی کند که بعثی هایی که دستگیر کرده است، آزاد کند، اما هیچ کدام از این تلاش ها به نتیجه نرسیدند چرا که داعشی ها اصرار داشتند که باید حزب بعث و نیروهای مقاومت مشابه مثل نقشبندی ها با ابوبکر البغدادی، رهبر این شبکه بیعت کنند. در حالی که چنین چیزی برای حزب غیر ممکن است.»

ابو یعرب در ادامه می افزاید: «ما در حزب، در راس همه رفیق ابو احمد – لقبی که بعثی ها با اشاره به دوری استفاده می کنند – بر حفظ سلامتی رفقایمان اصرار داریم. ما برای آزادی آنها خیلی تلاش کردیم و میانجی گری های فراوانی کردیم اما در عین حال هر گونه بیعت یا همکاری با داعش را با قاطعیت رد می کنیم برای این که روش و رویکرد و فرهنگ ما با این شبکه که همه را کافر می داند، متفاوت است.»

رعد المحمود، استاد سابق علوم سیاسی در دانشگاه بغداد که در حال حاضر در ترکیه مقیم است، در این باره می گوید: «آن چه در نطق جنجالی اخیر دوری مورد توجه است محکومیت حمله به حلبچه با سلاح شیمایی در نیمه های مارس 1988 است که حکومت سابق متهم به انجام آن است. دوری بدون هیچ گونه اغماض یا کنایه ای صراحتا عملیات حمله شیمیایی به حلبچه را محکوم کرد. این نشان می دهد که حزب بعث شجاعت تغییر رویکرد و بازنگری در رفتار خود را پیدا کرده است. علاوه بر آن تلاش دارد تا با احزاب و رهبران کرد نیز پل ارتباطی برقرار کند.»

وی سپس می گوید: «نطق های سابق دوری در ژوئن 2013 را به یاد آورید وقتی که عملیات اشغال کویت در اگوست 2009 را محکوم کرد و نسبت به وقوع آن ابراز انزجار کرد و گفت که به تحریک اداره های خارجی آن اتفاق افتاد. در آن موقع این موضع نقطه تحولی در شیوه حزب بود. تا پیش از آن تا قبل از این که عراق اشغال شود حزب بعث همواره علیه کویت و رهبران آن بود.»

محمود که در دانشگاه های بغداد تا پایان دهه شست میلادی فعالیت می کرد، همچنین گفت: «عزت دوری می خواهد نقشه راه جدیدی برای حزب بکشد و می خواهد که مفاهیم سیاسی جدیدی را تعریف کند که با مواضع سابق حزب بعث، زمانی که در قدرت بود تعارض دارد. برای این که درک می کند همه این مفاهیم به آینده سیاسی عراق و روابطش با قدرت های محلی و کشورهای عربی و منطقه ای خارجی ارتباط دارد. او درک می کند که نیاز به مواضع آرامی دارد برای همین در طول سه سال گذشته هموار شعار همراهی کشورهای عربی را خواستار شده نه وحدت عربی آن طور که در قبل از اشغال عراق سر می داد. حالا او دعوت به برقراری رابطه حسنه با عربستان سعودی و کشورهای عربی حوزه خلیج ]فارس[ از جمله کویت بر خلاف سیاست های رئیس جمهوری سابق، صدام حسین می کند.»  

ناظران بر این اعتقادند که الدوری در نطق خود رویکرد حزب بعث را به سمتی برده که به اشتباهات سابق حزب اعتراف کند. روشن است که او به عنوان یکی از طرف های فعال در کادر رهبری سابق حزب بعث به خود جرات داده که به اشتباهات سابق اعتراف کند و دعوت به بازنگری در ساختار حزب بعث به دور از فردگرایی و تسلط خانواده یا عشایر یا مناطق خاص بر آن می کند و همچنین خواستار تجدید نظر در اصول قومی آن، صرف نظر از رویکرد وحدت گرایی شده است. همچنین خواستار پیروی از روش سکولاریسم در راستای هم زیستی با همه طیف ها و قومیت های دینی و احترام به آنها شده، به خصوص که حرف هایی زده می شود مبنی بر این که رهبر فعلی حزب در ماهیت شخصی و تاریخی خود فردی «صوفی» است.

منبع: العرب / ترجمه: سید علی موسوی خلخالی