یکشنبه، روز سرنوشت‌ساز توافق هسته‌ای است؟

نویسنده: جان هادسون

دیپلماسی ایرانی: در واپسین روزهای مهلت دستیابی به توافق سیاسی در گفتگوهای هسته ای ایران، فیلیپ هاموند وزیر امور خارجه بریتانیا ابراز اطمینان کرد اگر مصالحه ای حاصل شود، مذاکره کنندگان قادر خواهند بود توافقنامه ای را ارائه نمایند که دو موضوع حساس و کلیدی را شامل باشد: توافقنامه نهایی برای چه مدت زمانی اجرایی خواهد بود و تا چه اندازه ای فاصله ایران را با دستیابی به غنی سازی اورانیوم در سطح مورد نیاز برای تولید سلاح هسته ای (گریز هسته ای) افزایش خواهد داد.

هاموند روز جمعه در اقامتگاه سفیر انگلیس در گفتگو با خبرنگاران تصریح کرد: «فکر می کنم بتوانیم در مورد گریز هسته ای کاملا شفاف عمل کنیم.» طبق گزارش های فاش شده از مذاکرات، توافق برای مدت زمانی بین 10 تا 15 سال اجرایی خواهد بود و مدت زمان گریز هسته ای به یک سال افزایش می یابد.

راضی کردن تهران به پذیرفتن برخی مفاد خاص در متن توافقنامه برای متقاعد ساختن قانونگذاران آمریکایی و جلوگیری از تصویب لایحه ای جدید برای اعمال تحریم علیه ایران در سنا و یا به رای گذاشتن توافق نهایی، ضروری است. کاخ سفید پیشتر در انتقاد از این لوایح پیشنهادی اعلام کرد بررسی این لوایح می تواند به فروپاشی مذاکرات حساس و شکننده 1+5 با ایران منجر شود. اما جمهوری خواهان و شمار قابل توجهی از دموکرات ها به کاخ سفید اعلام کردند خودداری تهران از اعطای برخی امتیازات تا مهلت ماه مارس نشانه این است که ایران قصد طولانی کردن روند گفتگوها را دارد و همچنین نشان دهنده لزوم اعمال فشار بیشتر علیه ایران از طریق تصویب لوایحی علیه این کشور در کنگره است.

مشکل مذاکره کنندگان این است که سیاست های داخلی در ایران این کشور را در مسیری دیگر قرار می دهد. آیت الله سید علی خامنه ای رهبر معظم ایران پیشتر اعلام کرد به جای توافق بر سر چارچوب توافقنامه تا مهلت 31 ماه مارس و دستیابی به توافق نهایی در تابستان امسال، خواستار حصول یک توافق واحد در پایان گفتگوهاست. این مسئله توافق بر سر جزئیات را در گفتگوهای کنونی دشوار ساخته و این مسئله ای است که هاموند نیز روز جمعه به آن اشاره کرد. وزیر امور خارجه انگلیس گفت: «چالش پیش رو این است: به محض اینکه شروع به متن توافق کنید، می بایست به همه مسائل بپردازید.» با این حال هاموند تصریح کرد اگر 1+5 توافقنامه ای را ارائه کنند، قادر خواهند بود محاسن توافقنامه نهایی را به جهانیان اثبات کنند.

وی گفت: «ما فکر کردیم که می توانیم یک بیانیه ارائه کنیم. این بیانیه می تواند به صورت بیانیه ای سیاسی و شاید بیانیه سیاسی مشترک 1+5 با ایران باشد که زمان کافی را برای شفاف سازی مسائلی که اکنون اهمیت بیشتری یافته اند، فراهم آورد و آنگاه برای دستیابی به توافق نهایی به جزئیات خواهیم پرداخت.» اگرچه چنین بیانیه ای احتمالا بیشتر ناظران بین المللی را راضی خواهد کرد، اما احتمالا متقاعد کردن کنگره آمریکا برای پذیرش این بیانیه دشوار خواهد بود.

قانونگذاران مخالف توافق در آمریکا خواستار حصول توافقی هستند که برای مدت زمانی بیش از 10 سال اعتبار اجرایی داشته باشد و بر مبنای آن شمار سانتریفیوژهای فعال در ایران و میزان ذخایر هسته ای در این کشور کاهش یابد. احتمال اینکه در توافق بر سر چارچوب توافقنامه نهایی به جزئیات در مورد شمار سانتریفیوژها و یا ذخایر هسته ای پرداخته شود، بسیار اندک است. همچنین احتمال اینکه در تلاش برای دستیابی به توافق کنونی در مورد فعال ماندن سانتریفیوژها در تاسیسات زیرزمینی فردو ایران گفتگو شود، کم است؛ در این حال، انتشار خبری از سوی اسوشیتدپرس در این باره که آمریکا احتمالا با ادامه فعالیت در این تاسیسات پس از حصول توافقنامه نهایی موافقت خواهد کرد، روز پنجشنبه نگرانی شماری از قانونگذاران آمریکایی را برانگیخت.

همچنین این احتمال وجود دارد که توافقی حاصل نشود. هاموند روز جمعه تصریح کرد: «هنوز در برخی موارد اختلاف نظر میان دو طرف شدید است. لازم است ایرانی ها برای تطابق با خط قرمزهای ما (مواضع غیرقابل تغییر) اقدامی قابل توجه انجام دهند.»

با این حال می توان گفت دستیابی به توافق نزدیک است چرا که وزرای امور خارجه اعلام کردند اگر مذاکره کنندگان به توافقی که تاریخی محسوب می شود دست یابند، مقدمات پرواز به لوزان سوئیس فراهم شده است. روز یکشنبه روزی سرنوشت ساز محسوب می شود؛ سرگئی لاورف وزیر امور خارجه روسیه برای سفر به لوزان از روز جمعه تا روز یکشنبه برنامه ریزی کرده است و جان کری وزیر امور خارجه آمریکا نیز روز دوشنبه لوزان را به مقصد بوستون ترک خواهد کرد.

هاموند تصریح کرد: «ما امیدواریم که در 48 ساعت آینده پیشرفت های بیشتری حاصل شود و من آماده سفر هستم، در روزهای شنبه و یکشنبه، هر زمانی که به حضور من نیاز باشد.»

منبع: فارن پالسی / مترجم: طلا تسلیمی