غرب باید روند دقیق لغو تحریم ها را بدون ابهام مشخص کند

نویسنده: پیتر کنیون*

بسیاری بر این باورند که نتیجه تلاش ها برای کسب اطمینان از دست نیافتن ایران به سلاح هسته ای یا احتمال بی نتیجه ماندن کل مذاکرات، در سال 2015 مشخص خواهد شد. با این حال کارشناسان در آغاز سال 2014 نیز پیش بینی مشابهی در این زمینه داشتند، اما دو مهلت تعیین شده برای دستیابی به توافق جامع هسته ای گذشته و اختلاف نظرها در این زمینه هنوز پایان نیافته است.

امضای توافق نامه اولیه هسته ای در سال 2013 در ژنو نگرشی مثبت را به کل روند دستیابی به توافقی جامع در پی داشت؛ اما ایران به تدریج دریافت لغو تحریم ها علیه ان کشور به کندی صورت می گیرد.

در واقع ایران امیدوار بود با رسیدن مهلت تعیین شده برای دستیابی به توافق نهایی و جامع هسته در ماه ژوئیه سال 2014، تحریم های اعمال شده علیه این کشور لغو شوند. اما تحریم ها لغو نشدند و این مسئله به زنگ خطری برای تحلیلگران مخافظه کار در ایران تبدیل شد و از سوی دیگر حسن روحانی رئیس جمهور ایران مورد انتقاد قرار گرفت.

اگرچه حسن روحانی این انتقادها را بی پاسخ نگذاشت و در واکنش به آنها تصریح کرد: «برخی افراد در تلاشند از طریق دروغ و سفسطه چینی، دولت را از مسیر خود خارج کنند و این مسئله با منافع ملی ایران منافات دارد و مغایر با دستورات مقام معظم رهبری است.»

وی همچنین تاکید کرد ایران (در گفتگوهای هسته ای) هیچ امتیازی قائل نخواهد شد که به ضرر ملت باشد.

اما واقعیت این است که نگرانی منتقدان محافظه کار در ایران بیهوده و بی اساس است. دو مهلت تعیین شده برای دستیابی به توافق گذشتند و مشکلی پیش نیامد.

در این میان، آیت الله سید علی خامنه ای رهبر معظم انقلاب ایران فهرستی از اصطلاحات فنی برنامه گسترده تولید سوخت هسته ای را در پایگاه اینترنتی خود به نمایش گذاشت که حاکی از ابعاد صنعتی برنامه غنی سازی اورانیوم بود.

علی انصاری، استاد رشته تاریخ ایران در دانشگاه سینت اندروز، با اشاره به این فهرست تصریح کرد، انتظار پذیرش ابعاد صنعتی غنی سازی اورانیوم، انتظاری غیر واقعی است.

در حالی که ایران در توافق اولیه موفق شد موافقت غرب را برای محافظت از حق غنی سازی اورانیوم در خاک این کشور جلب کند، مطرح کردن جنبه صنعتی غنی سازی اورانیوم می توانست دستیابی به توافق نهایی را مشکل سازد.

انصاری در این خصوص گفت: «با مرور تاریخچه برنامه هسته ای در ایران حتی در دوران پیش از انقلاب اسلامی، می بینیم که هیچگاه حق ایران برای داشتن غنی سازی اورانیوم در خاک این کشور به طور رسمی پذیرفته نشده بود و می توان گفت ایران با موفقیت در کسب این امتیاز سعی کرد امتیازات بیشتر هسته ای به دست آورد.»

علی واعظ، کارشناس امور ایران در گروه بین المللی بحران، در این باره تصریح کرد، اگر قرار باشد توافق هسته ای در سال 2015 حاصل شود، ایران احتمالا مجبور خواهد شد در خواسته های خود در زمینه غنی سازی اورانیوم تجدید نظر کند.

وی افزود یک راه حل برای دستیابی سریع تر به توافق جامع هسته ای می تواند این باشد که ایران برنامه های خود را برای غنی سازی در مقیاس صنعتی به تعویق اندازد. در مقابل گروه پنج به علاوه یک نیز می تواند انعطاف بیشتری در زمینه گسترش کمی و یا کیفی برنامه غنی سازی ایران نشان دهد.

یکی دیگر از مسائل حائز اهمیت برای ایران مسئله لغو تحریم هاست و این در حالی است که آمریکا اعلام کرده لغو تحریم ها در مراحل اولیه اجرای هیچ توافقنامه ای در زمینه هسته ای، صورت نخواهد گرفت.

واعظ بر این باور است که حسن روحانی رئیس جمهور ایران که پیشتر ملت این کشور را به لغو تحریم ها امیدوار کرده بود، اکنون باید انتظارات خود و ملت ایران را در این زمینه کاهش دهد.

واعظ گفت: «در خصوص کاهش تحریم ها علیه ایران، فکر می کنم تهران باید بپذیرد که لغو تحریم ها در مراحل اولیه توافق، غیر ممکن است؛ در مقابل، واشنگتن و متحدانش باید روند مشخصی از مراحل لغو تحریم ها را به ایران ارائه کنند تا هیچ ابهامی در این زمینه باقی نماند.»

جان کری وزیر امور خارجه آمریکا این ماه در واشنگتن اعلام کرد مذاکره کنندگان اول ماه مارس را به عنوان مهلت دستیابی به توافقی سیاسی در خصوص توافقنامه نهایی و و اول ماه ژوئن را به عنوان مهلت نهایی برای دستیابی به توافق جامع در نظر گرفته اند.

جان کری تصریح کرد: «اگرچه مهلت تعیین شده برای دستیابی به توافق جامع هفت ماه در نظر گرفته شده است، اما هدف ما دستیابی به توافق در سه یا چهار ماه آتی یا حتی زودتر از آن است.»

با این وجود، مذاکره کنندگان می بایست در ابتدا برای جبران فرصت ها و کندی روند اقدامات مربوطه در سال 2014 راه حلی بیابند تا بتوانند این مرتبه در مهلت تعیین شده به توافق نهایی برسند.

* پیتر کنیون گزارشگر بین المللی شبکه ملی رادیو (npr) مستقر در شهر استانبول در ترکیه است. کنیون پیش از همکاری با شبکه ملی رادیو، به مدت پنج سال در قاهره تحولات در خاور میانه و شمال آفریقا را از سوریه گرفته تا مغرب، پوشش خبری داد.

منبع: نشنال پابلیک ریدیو / مترجم: طلا تسلیمی

انتشار اولیه: یکشنبه 7 دی 1393 / انتشار مجدد: شنبه 13 دی 1393