مذاکرات دوحه، آب سردی بر آتش تحولات لبنان

عصر چهارشنبه 14 می، گویی ورق در لبنان برگشت. اتفاق تازه­ای افتاد. دشمنان سه­شنبه 13 می لبنان عصر چهارشنبه به فکر در آمدن از در دوستی بر آمدند. این اتفاق به اندازه­ای ناگهانی بود که کارشناسان جملگی انگشت تعجب بر لب، تنها نظاره­گر وقایع بعد بودند.

 

این در حالی است که کارشناسان مسائل خاورمیانه اغلب به سفر کمیته وزیران امور خارجه اتحادیه عرب به لبنان بدبین بودند و آن را شکست خورده می­پنداشتند. شاید هم حق با آنها بود، بیشتر فاکتورها و قرائن خبر از شکست خوردن مذاکرات می­داد.

 

عربستان سعودی از سفر این کمیته به لبنان ناخرسند بود زیرا آن را به دعوت از جریان 8 مارس می­دید و بر این باور بود که این سفر که با ریاست قطر یکی از کشورهای مهم اتحادیه عرب که تلویحا از سوریه و حزب الله حمایت کرده بود، گزینشی عمل خواهد کرد و تنها به فکر منافع این جریان گام خواهد برداشت.

 

مصر، اردن، یمن، امارات متحده عربی، بحرین و کویت نیز مشابه همین دیدگاه را داشتند و در جبهه عربستان قرار می­گرفتند.

 

علاوه بر آن رهبران سیاسی لبنانی بویژه در جریان 14 مارس نیز وضعیت را چندان مساعد نمی­دانستند و گمان می­کردند، این سفر شکست خورده باشد.

 

مثلا سمیر جعجع، رهبر فالانژهای لبنان و از رهبران جریان 14 مارس، قبل از رسیدن نمایندگان عرب به لبنان گفته بود:" خبرهایی درباره سفر وزیران امور خارجه عرب به بیروت به گوش من رسیده که چندان امیدوار کننده نیست. امیدوارم دروغ باشد."

 

حزب الله لبنان آنچنان موضعی علیه دولت اتخاذ کرده بود که گمان می­رفت، دولت لبنان به سادگی از موضع خود کنار نیامده و به اشکال­تراشی خود علیه جریان مقاومت ادامه دهد.

 

در کنار این مسائل باید مشاجره لفظی وزیر امور خارجه عربستان سعودی با نماینده سوریه در اتحادیه عرب در قاهره و پایان نه چندان موفق آن نشست را نیز افزود.

 

اما ظاهرا قدم وزیران امور خارجه عرب به بیروت خیر بود. ساعاتی از حضورشان در بیروت نگذشته بود که خبر از توافق­های تازه برای برون رفت از بحران کنونی و خارج شدن از فاز نظامی مخابره شد.

 

بر اساس توافق جدید، دولت لبنان پذیرفت از خواسته­های خود منصرف شده و در ازای بازگشت آرامش به لبنان، سپردن امور امنیتی به ارتش و برچیده شدن مظاهر شبه نظامی در شهرهای کشور  وفیق شقیر، رئیس برکنار شده فرودگاه بین­المللی بیروت، را به منصب خود بازگرداند و به حزب­الله لبنان نیز اجازه دهد با نظارت ارتش اقدام به راه­اندازی تاسیسات مخابراتی ویژه برای خود کند.

 

همچنین رهبران گروه­های لبنانی اعم از حامیان دولت و مخالفان آن پذیرفتند به دوحه آمده و با شرکت در یک سری جلسات فشرده درباره انتخاب رئیس جمهوری یعنی میشل سلیمان که همگی بر آن توافق دارند، اصلاح قانون انتخابات و تشکیل دولت وحدت ملی با حضور وزیران امور خارجه کمیته اتحادیه عرب بحث و تبادل نظر کرده و به نتیجه نهایی برسند.

 

در همین حال بلافاصله پس از آن ارتش لبنان اقدام به بازگشایی مسیرهای اصلی بیروت کرد و پاکسازی خیابان از مظاهر نظامی آغاز شد. ظرف 24 ساعت گویی اتفاقی در لبنان نیافتاده بود. انگار نه انگار پنج روز پیش خیابان­ها شاهد زد و خورد بوده و کشور تا مرز جنگ داخلی پیش رفته بود.

 

این خبرها به اندازه­ای غیر مترقبه، پشت سرهم و عجیب بود که بیشتر کارشناسانی که با شبکه­های خبری العربیه، الجزیره، الحره، ال_­بی­سی و ... گفت و گو می­کردند، نمی­توانستند تعجب خود را از تحولات ناگهانی لبنان مخفی دارند.

 

اوج این شگفتی زمانی بود که حزب الله اعلام کرد، از مذاکرات کمیته عربی حمایت می­کند و هر تصمیمی که گرفته می­شود مورد تایید این جنبش است. لحن رهبران 14 مارس نیز عوض شده بود.

 

سمیر عطاءالله، کارشناس مسائل خاورمیانه، در گفت و گویی با شبکه العربیه گفت:" رفتار سیاسی یک هفته اخیر آنچنان در لبنان تعجب­آور بود که آدم را به یاد آب و هوای بهار می­انداخت. ابرهای تیره در هفته گذشته آنچنان رگبار خشم را بر لبنان سرازیر کردند که همه گمان کردیم بزودی لبنان را سیل جنگ فرا می­گیرد. اما بلافاصله ابرهای تیرگی با آمدن کمیته عربی کنار رفتند و آفتاب داغ صلح بر لبنان تابیدن گرفت. امیدوارم این آفتاب داغ میوه نارس صلح و ثبات را رسیده کند."

 

ادامه گفت و گوها در دوحه  

پنج شنبه و جمعه رهبران گروه­های مخالف لبنانی به همراه هیات عربی در پاسخ به دعوت امیر قطر راهی دوحه شدند تا در هتل شرایتون دوحه مذاکرات صلح را برای بازگشت آرامش به کارزار سیاسی لبنان آغاز کنند.

 

گرچه رهبران لبنانی با هواپیمای قطر ایر ویز از بیروت به دوحه رفتند اما رهبران 14 مارس و 8 مارس هیچ کدام با یکدیگر برخورد نکرده و گفت و گویی بینشان صورت نگرفت. گرچه برخی از رهبران 14 مارس همچون سعد حریری و فواد سنیوره با هواپیمای ویژه به دوحه آمدند.

 

جلسه مذاکرات عصر جمعه 16 می با سخنرانى محمد بن خليفه آل ثانى امير دوحه آغاز شد.

 

امير قطر در جريان افتتاح این نشست گفت:" قطر در تلاش است زمينه را برای افزايش حسن نيت بين احزاب لبنانى براى انجام مذاکرات جدى و مفيد فراهم کند. لبنان مستحق انجام تلاش‌هايى است که اين کشور را از بحران موجود رها سازد. از این رو شما کار سخت و دشوارى را پيش رو داريد."

 

در اين جلسه فواد سنيوره، نخست وزير لبنان، سعد حريرى، رهبر اکثريت پارلمان، امين جميل، رييس‌جمهوری سابق آن کشور، سمير جعجع، رييس شوراى اجرايى نیروهای عملگرای لبنانی موسوم به فالانژها، ولید جنبلاط، رهبر دروزی­های لبنان و جبران توینی، مدیر مسئول روزنامه النهار و عضو کمیته مرکزی طرفداران دولت حضور دارند که همگی آنها وابسته به جریان 14 مارس هستند.

 

از جریان 8 مارس نیز نبيه برى، رييس پارلمان، ميشل عون، رهبرى مارونى‌ها و رهبر جریان میهنی آزاد، محمد رعد، رييس فراکسيون حزب‌الله در پارلمان و محمد فنيش، وزير مستعفى حزب الله در کابينه، حضور دارند.

 

علاوه بر شخصيت‌هاى لبنانى، عمرو موسى، دبير کل اتحاديه عرب و اعضاى کميته وزارتى اين اتحاديه که براى حل بحران سياسى لبنان تشکيل شده نيز شرکت دارند.

 

پس از سخنان افتتاحیه امیر قطر مقرر شد تا جلسه­های ویژه­ای از صبح شنبه 17 می در همان مکان برگزار شود تا راه­های برون رفت مورد بررسی قرار گیرد. در پایان نخستین روز مذاکرات گروه­های لبنان توافق کردند، کمیته­ای ویژه برای بررسی قانون جدید انتخابات تشکیل شود.

 

پس از آن برای نخستین بار پس از مدتی طولانی نبیه بری، فواد سنیوره و سعد حریری به اتفاق امیر قطر بدون آن که با یکدیگر مصافحه کنند، عکس یادگاری انداختند.

 

کنفرانس دوحه چهارمين تلاش خارجى براى حل بحران سياسى اين کشور محسوب مى‌شود. پيش از اين اواسط سال گذشته نشستى با هدف انجام مذاکرات لبنانى‌ها در فرانسه برگزار شد.

 

صبح شنبه 17 می راس ساعت 11 صبح با نیم ساعت تاخیر رهبران گروه­های لبنانی با حضور وزیران امور خارجه کمیته عربی تشکیل جلسه دادند. جلسه­ای طولانی که تا بعد از ظهر آن روز ادامه یافت.

 

در پایان جلسه روز نخست، لبنانی­ها پذیرفتند یک گروه چهارجانبه برای بررسی قانون جدید انتخابات تشکیل دهند که در نهایت مقرر شد این گروه تا شش جانبه ارتقا یابد. پیش­بینی می_­شود این گروه متشکل از علی حسن خلیل از جنبش امل، جبران باسیل از جریان میهنی آزاد، طاشناق اغوب بقرادونیان نماینده ارمنی از مخالفان دولت، جرج عدوان از نیروهای عملگرای لبنانی به همراه دو نفر دیگر از نمایندگان حزب سوسیالیست و جریان المستقبل شود.

 

گروه اکثریت پارلمان و مخالفان دولت نیز پذیرفتند، موضوع سلاح حزب­الله نیز بطور مفصل مورد نقد و بررسی قرار گیرد.

 

منابع ديپلماتيک عرب به روزنامه‌ الشرق الاوسط گفتند:" انتظار مى‌رود در جلسات نشست احزاب لبنانى با کميته‌ وزارتى اتحاديه عرب بندهاى طرح اتحاديه عرب و در راس آن موضوع انتخاب ميشل سليمان، فرمانده ارتش لبنان به عنوان رييس‌جمهوری توافقى و دولت وحدت ملی به عنوان دولت جديد و وضع قانون انتخابات مورد بررسى قرار گيرد تا طرفين موافق و مخالف دولت بتوانند ضمن حل اختلاف­ها به بحران سياسى حاکم بر اين کشور پايان دهند."

 

اظهار نظرها  

وليد جنبلاط پيش از ترک لبنان تصريح کرد: هيچ تناقضى بين طرح دولت قدرتمند و طرح مقاومت وجود ندارد و مشکلات موجود بايد با آرامش و در جريان مذاکرات حل و فصل شود.

 

وى افزود:" ما بايد براى جلوگيرى از ايجاد فتنه و آشوب و تداوم همزيستى مسالمت‌آميز، انعطاف‌پذيرى‌هايى از خود نشان دهيم و واقف باشیم که در حالى راهى اين مذاکرات می­شويم که لبنان از جراحت سياسى بزرگى رنج مى‌برد."

 

سنيوره نيز پيش از ترک بيروت اظهار داشت: براى مذاکره به دوحه مى‌رويم و اميدواريم تا به توافقى مناسب دست يابيم و اين فرصت به ما کمک کند از تجارب تلخ گذشته درس بگيريم.

 

جعجع نيز بار ديگر مدعى شد، مشکل ما سلاح حزب‌الله و نحوه همکاری با آن است.

 

وى افزود:" در جريان اين نشست طرحى را در خصوص حزب الله و رابطه‌اش با دولت ارايه خواهم داد."

 

منابع لبنانى و آمريکايى نيز اعلام کردند، ديدار جورج بوش، رييس جمهوری آمريکا و سنيوره که قرار بود 18 ماه مه در شرم الشيخ مصر برگزار شود، به هیچ وجه انجام نخواهد شد.

 

از سوى ديگر پيش از برگزارى نشست دوحه وليد معلم، وزير امور خارجه‌ سوريه، در تماس تلفنى با حمد بن جاسم بن جبر آل ثانى و همتاى قطرى‌اش حمايت سوريه را از تلاش‌هاى در حال جريان براى حل بحران سياسى لبنان اعلام کرد.

 

وى ضمن تقدير از رايزنى‌ها و تلاش‌هاى کشورهاى عربى براى حل بحران لبنان ابراز اميدوارى کرد احزاب سياسى اين کشور بتوانند در دوحه در خصوص طرح پيشنهادى اتحاديه‌ عرب به توافق برسند.

 

سعود الفيصل، وزير امور خارجه عربستان، نيز در يک کنفرانس مطبوعاتى در رياض آمادگى کشورش را براى حمايت از تلاش‌هاى کميته‌ وزارتى اتحاديه عرب برای حل و فصل بحران سياسى لبنان اعلام کرد.

 

وى بر ضرورت پايبندى به قانون اساسى و توافق‌نامه طايف در جريان حل و فصل بحران لبنان تاکيد کرد و گفت:" اميدواريم تلاش‌ها برای حل مشکلات لبنان و اتخاذ تدابيرى همچون گشايش فرودگاه، بندر و راه­هاى بيروت تداوم داشته باشد تا اوضاع اين کشور به وضعيت طبيعى باز گردد."

 

وزير امور خارجه‌ عربستان همچنین گفت:" بايد تضمينى براى عدم تکرار خشونت‌هاى مسلحانه‌ اخير در لبنان بدست آيد تا مذاکرات گروه‌هاى لبنانى نيز بتواند بدور از هر گونه اعمال فشار و يا خشونت اهداف مهمش را در حل و فصل بحران سياسى تحقق بخشد."

 

وى همچنين اجراى طرح اتحاديه عرب براى حل و فصل بحران لبنان را ضرورى دانست.

 

فيصل تصريح کرد:" رياض در کنار دولت لبنان خواهد ايستاد زيرا اين دولت، يک دولت مشروع و قانونى است و تا زمان تغيير آن از طريق انتخابات موضع عربستان نيز تغيير نخواهد کرد."

 

عمرو موسی، دبير کل اتحاديه عرب، نيز در گفت ‌و گو با روزنامه الشرق الاسط درباره امکان اعزام نيروهاى عربى و خارجى به لبنان گفت:" نتيجه‌گيرى در اين باره منوط به نتايج مذاکرات در حال جريان در دوحه است."

 

عمرو موسى در ادامه‌ اظهار داشت:" ممکن است ميشل عون در جريان مذاکرات همچنان محافظه‌کارى‌اش در خصوص متن توافق‌نامه‌ى بيروت را داشته باشد اما در صورت اجماع طرف‌هاى شرکت کننده در مذاکرات، وى هرگز در اين روند مانع‌تراشى نخواهد کرد."

 

وى تاکيد کرد:" من مطمئن هستم انصاف و توازن در جريان مذاکرات بين احزاب سياسى و ايجاد توافق‌نامه بين آنها رعايت شده است."

 

عمرو موسى خاطرنشان کرد:" مذاکرات جديد هرگز به صورت جداگانه بين گروه‌ها برگزار نمى‌شود بلکه تمام احزاب در جريان مذاکرات حضور خواهند داشت."     

 

رئیس مجلس نمایندگان لبنان نیز توافق گروه­های لبنانی برای آغاز گفت و گوی ملی خود را به منظور حل بحران سیاسی این کشور گامی مثبت توصیف کرد.

 

وی در پاسخ به این سئوال که آیا سقف زمانی جلسات گفتگو نامحدود خواهد بود، گفت:" این مسئله به نتایج گفت و گوهای دوحه بستگی دارد و امیدوارم به راه حلی سریع دست یابیم و بعد از آن به بیروت می آییم و رئیس جمهوری را که خودم ریاست جلسات گفت و گوی ملی را به عهده خواهم داشت، انتخاب می کنیم."

 

حدس و گمان­ها  

در همین حال یک منبع رسمی فرانسوی به روزنامه الشرق الاوسط گفته است:" آنچه حزب الله در روزهای اخیر بدست آورده باعث تقویت موقعیت داخلی و اقلیمی آن شد و علاوه بر آن جایگاه سوریه و ایران را نیز تقویت کرد."

 

این مقام تاکید کرده است:" حزب­الله قصد داشت تا استیلای کامل بر دولت پیش رود اما اکنون پس از اخذ این امتیازها از دولت به توصیه ایران از این خواسته خود منصرف شده است."

 

وی در ادامه افزود:" ایران به نفع خود نمی­داند اوضاع لبنان بیش از این آشفته شود از این رو طی هفته گذشته تحرکات بسیار خوبی را انجام داده­ است."

 

در همین حال روزنامه السفیر گزارش داد:" انتخاب میشل سلیمان از سوی گروه­های سیاسی حتما انجام خواهد شد، خصوصا این که جریان 14 مارس اصرار دارد هر چه سریعتر سلیمان انتخاب شود."

 

همچنین درباره تشکیل کابینه توافق شده، این کابینه شامل 30 وزیر یا 18 وزیر باشد و هر جریان یک سوم در دولت جدید سهم داشته باشد و یک سوم نیز به مستقل­ها برسد.

 

بیشترین رایزنی­ها اکنون توسط دولت قطر انجام می­شود که بطرز مارتونی در حال انجام مذاکرات متناوب است.

 

منابع قطری نیز اعلام کرده­اند، در صورتی که این نشست­ها به نتیجه­ای نرسد، دولت قطر نشست را ظرف 48 ساعت پایان خواهد داد.