تهران نمی‌گذارد بغداد و دمشق از دست بروند

دیپلماسی ایرانی: دولت خلافتی که در عراق و سوریه تشکیل شده است و تلاش دارد نفوذ خود را از الجزایر تا پاکستان گسترش دهد، محاسبات ایران را تحت تاثیر قرار داده است. افراد مسلح وابسته به داعش توانستند تا دروازه های بغداد برسند و امنیت پایتخت عراق را نیز تهدید کنند. فروپاشی دهشتناک ارتش عراق ایرانی ها را بسیار نگران و آزرده خاطر کرد. نه عراق و نه ارتش آن برای ایران غریب نیستند، اما تحمل مسئولیت امنیت کشوری مثل عراق که ترکیب پیچیده طایفه ای دارد، کار چندان آسانی نیست. سه سال بعد از جنگ فرسایشی در سوریه جمهوری اسلامی ایران بیش از هر زمانی خود را ملزم به حمایت از حکومت بشار اسد به دلایل گوناگون و در خور توجه دارد. تهران معتقد است که انتخاب این گزینه گریزناپذیر است و باید برای حفظ منافعش از حکومت بشار اسد حمایت کند.

بر اساس معیارهای ایران، حکومت اسد هم پیمانی اساسی برای آن محسوب می شود که دروازه حضور و نفوذ آن به دریای مدیترانه و محیط پیرامونی آن و حزب الله در لبنان است. اما هزینه این حمایت در سه سال اخیر بسیار بالا بوده و ایران مجبور شده است که پول ها و امکانات بسیاری را برای حمایت از او صرف کند و حتی به چالش های سیاسی با دیگر کشورهای منطقه بر بخورد. علاوه بر آن متحمل اتهام های بسیاری بر سر حمایتش از بشار اسد و حکومت او شده است.

اما این وضعیت در مورد عراق فرق می کند. عراق شیعی در حقیقت امتداد مذهبی طبیعی جمهوری اسلامی ایران است و هر گونه اتفاق ناگواری در آن تاثیرات شگرف و سختی بر آن می گذارد، بنابر این طبیعی است که نسبت به آن نگران باشد و خود را برای حفظ آن از مخاطرات مسئول بداند. علاوه بر آن عراق یکی از شرکای تجاری مهم ایران در منطقه محسوب می شود. برای همین بحرانی شدن آن برای ایران خطرناک محسوب می شود و اگر پیچیده تر شود نیاز به پایبندی بیشتری برای حفظ آن حتی بیشتر از سوریه دارد.  

هم در سوریه و هم در عراق مصالح ایران بسیار زیاد و باارزش است، ایران بر روی آینده سیاسی هر دوی این کشورها سرمایه گذاری کرده است. اما بر خلاف سوریه، تجزیه عراق و لغزیدن آن به آشوب و ناآرامی تاثیرات مستقیم بر داخل ایران می گذارد. ایران مرز طولانی ای با عراق دارد که در صورت افزایش بحران در آن در صورتی که عراق نتواند از امنیت خود دفاع کند و بحران ها را از سر بگذارند تهدیدی مستقیم برای جمهوری اسلامی ایران خواهد بود.

تا کنون ایران بر حفظ بشار اسد تاکید داشته و هر آن چه در توان داشته را برای حفظ او صرف کرده است. هم زمان روسیه نیز مسئولیت پرداخت هزینه های سیاسی را تقبل کرده و خود را ملزم به حفظ ترکیب فعلی حکومت سوریه کرده است. و در عراق نیز تلاش دارد تا بحران را از این کشور دور کند. در عراق ایران تلاش دارد در کنار روسیه صف اسلام گرایان تندروی "دولت اسلامی" را بشکند و از نوری مالکی و ارتش عراق برای گذشتن از جهادی های تروریست حمایت کامل نظامی و سیاسی می کند. مردان قدرتمند ایران خود شخصا وارد میدان شده اند و اداره امور را در دست دارند.

گزارش های رسانه ها حاکی از آن است که جنگنده های ایرانی مواضع اسلام گرایان تندرو را بمباران می کنند. اخیرا نیز تشییع یکی از شهدای حوادث عراق در ایران برگزار شد.  

حقیقت این است که تهران ناگهان خود را در برابر دو جبهه دید: یکی جبهه سوریه که هزینه های بسیار سیاسی و مالی برای آن در بر داشت اما در نهایت بشار اسد را در قدرت حفظ کرد اگر چه هنوز جنگ در آن به پایان نرسیده است، و دیگری جبهه عراقی که در پرتگاه جنگ طایفه ای می لغزد و می تواند باعث استهلاک بیشتر توانایی هایش شود. در هر دو کشور ایران مشکلات فراوانی را پیش روی خود می بیند و برایش آسان نیست که هر دو نبرد را هم زمان پیش ببرد، کما این که بسیار سخت است که بخواهد از آنها کوتاه بیاید، به ویژه که با صبر و طمانینه در هر دو کشور سرمایه گذاری های مهمی انجام داده است. شاید بحران غزه و افزایش سقف مطالبات در مذاکرات هسته ای از طرفی تلاشی برای حفظ دستاوردها در سوریه و عراق باشند. ایران همواره طرف های غربی را متهم کرده است که زمینه را برای گسترش اسلام گرایان تا مرزها و مناطق تحت نفوذش تسهیل کرده اند. شاید این بار از این طریق بخواهد آنها را وادار کند که برای گسترش نفوذ اسلام گرایان اقداماتی انجام دهند.

منبع: النهار/تحریریه دیپلماسی ایرانی/11