داعش، ایران و عربستان را متحد هم می‌کند؟

دیپلماسی ایرانی: چند هفته پیش، شبکه داعش شناخته شده نبود مگر در برخی از مناطق سوریه، اما امروز به دلیل وجود آن دنیا در یک وضعیت هشدار حقیقی قرار گرفته است از ترس این که مبادا تهدیدهای این شبکه بعد از آن که تا عراق امتداد یافت و به مرزهای ترکیه و اردن و عربستان رسید به دیگر نقاط جهان نیز سرایت کند. به دلیل تبلیغات و پیروزی های میدانی ای که گروه نظامی وابسته به آن به سرعت به دست می آورد و روز به روز نیز بر تعدادش افزوده می شود و از 5 هزار نفر به 50 هزار نفر رسیده است، این شبکه می تواند هم کشورهای منطقه و هم دنیا را مورد تهدید جدی قرار دهد.

ایالات متحده سازمان های خود را در وضعیت هشدار قرار داده است. همچنین بازرسی ها را از سر گرفته و مراقبت های سخت امنیتی از مسافران هوایی را به شدت افزایش داده است. کشورهای عضو اتحادیه اروپا نیز زنگ خطر را به صدا در آورده اند و هر کسی که با گروه های جهادی در سوریه مرتبط باشد را تحت پیگرد قرار می دهند و هر کسی را که به نوعی به دعوتی های جهادی در سوریه پاسخ دهد را بازداشت می کنند.  

پرسشی که در حال حاضر مطرح است و به ذهن کسی پیش از این نمی رسیده این است که آیا داعش می تواند به همه اعلام جنگ دهد و آیا در پی آن دشمنان می توانند علیهش متحد شوند؟ مثلا آیا ایران و عربستان دو کشور اصلی رقیب در شرق جهان عرب می توانند با یکدیگر توافق کنند که با همکاری با یکدیگر علیه داعش و دیگر گروه های وابسته به القاعده وارد عمل شوند؟

دشمنی ها همیشگی نخواهند بود و اشاره هایی که اخیرا از سوی ایران برای همکاری با عربستان در زمینه های عراق و غیره مشاهده می شود، بیانگر آن است که دولت ایران نیز به دلایل مختلف حاضر به همکاری با عربستان است. رقابت و حتی مبارزه عربستان و ایران در بعدهای نظامی و دیپلماتیک و رسانه ای و دینی بر کسی پوشیده نیست. ایران توانسته در طول سالیان گذشته تحت پرچم خود و به کمک حکومت بشار اسد در سوریه و حزب الله در لبنان و حماس در فلسطین و نوری مالکی در عراق بسیاری از مناطق جهان عرب را به زیر پرچم خود بیاورد. اما اکنون وضعیت فرق کرده است. اکنون لاجرم باید برای آرامش منطقه و بازگشت آرامش به لبنان و فلسطین و عراق و دیگر کشورهای عربی نوع تازه ای از همکاری ها میان قدرت های بزرگ منطقه ای به ویژه ایران و عربستان به وجود آید.

ایران وضعیت جدید را درک کرده، واقعیت سیاسی جدیدی در حال شکل گیری است که می تواند بر امنیت و ثباتش تاثیر بگذارد، طوفان های منطقه ای تازه ای پیش رو است که می تواند تر و خشک را با هم بسوزاند. ایران می تواند به سلامتی مرزهایش اطمینان یابد، در امنیت منطقه ای مشارکت داشته باشد و از نیروهای وابسته به خود حمایت کامل کند. همه اینها از طریق همکاری های قدرت های اصلی منطقه و قبول وضعیت جدید و تاریخ جدید منطقه امکان پذیر است. در این صورت سنی ها و علوی ها و شیعیان همگی با هم می توانند در کنار هم زندگی کنند و دوره تازه ای از دوستی و اخوت را تجربه کنند و طوفان های جدیدی منطقه را در بر نگیرد.

بعضی ها بر این اعتقادند که عربستان ید طولایی در حمایت از گروه های تروریستی و در زیر سایه آن شکل گیری منطقه شرق عربی دارد، در حالی که این حرف چندان هم صحیح نیست، عربستان خود در معرض تهدید داعش که هم از یمن و هم از عراق به مرزهایش نزدیک شده است، قرار دارد. داعش و دیگر گروه های اسلام گرای تندرو می توانند هر منطقه ای را که در آن خلا سیاسی وجود داشته باشد، ویران کنند، یا این که خاک آن منطقه را مورد تاخت و تاز منازعات نظامی قرار دهند، مثل افغانستان، سومالی، یمن، سوریه و استان های سنی نشین در عراق. این شبکه شبکه ای است که می توان از آن برای گسترش آشوب و تعمیق بحران استفاده کرد. می تواند تهدیدی برای امنیت داخلی عربستان باشد، همان طور که در گذشته القاعده بود، اما عربستان نمی تواند با استفاده از گروهی مثل داعش خود امنیت خود را مورد تهدید قرار دهد.

آشوب و مخاطره ها می توانند فرصتی برای همکاری با هدف بازگشت ثبات به منطقه و پایان جنگ سرد میان ایران و عربستان فراهم آورند تا دامنه حریق بیش از این گسترش نیابد.

سرمقاله الشرق الاوسط/تحریریه دیپلماسی ایرانی/11