از استاد دانشگاه تا کشاورز، همه عضو داعش

دیپلماسی ایرانی: متزلزل بودن زیربناهای اجتماعی، کوتاهی در برابر طبقات فرودست و بی اعتنایی به آنها، تحقیر انسان ها و بی اعتنایی به ساده ترین مطالبه حیاتی آنها، بی کاری و نبود سرپناه و وضعیت معیشتی بسیار نامناسب از جمله دلایل اصلی سرکشی نسل های جدید در کشورهای غربی که عمدتا از میان مهاجرین هستند و نتوانسته اند با ضوابط اجتماعی و فرهنگی کشورهای میزبان هماهنگ شوند، محسوب می شود. مساله ای که باعث می شود از جوامع عمدتا مسیحی و لائیک غربی سرخورده شوند و به سمت گروه های جهادی و تندرو کشیده شوند. آنها می خواهند دنیایی که آن را نامناسب می دانند و به تعبیر آنها جهنمی و ظالمانه است، دگرگون کنند و با جنگی بی پایان که مکان و زمان نمی شناسد با دنیای ایده آل خود تغییر دهند.

در کنار شهرهای بزرگ در سراسر دنیا از کشورهای کوچک اروپایی مثل بلژیک و اتریش گرفته تا محله های پیرامونی نیویورک، جامعه ای در حال رشد است که می خواهد با خشونت و به هر قیمتی شده به بی عدالتی ای که احساس می کند دامنگیرش شده است، پایان دهد. فشارهای اجتماعی، نژادپرستی و مقاومت در برابر جذب شدن در جامعه ای که در آن به سر می برند عمده ترین دلیل رشد این جامعه است. برای همین می بینیم که در میان گروه های تندروی جهادی افرادی از قومیت های مختلف عربی و اسلامی، رنگین پوست ها، آفریقایی ها، سیاه موها به وفور دیده می شوند. افرادی که به صراحت می توان گفت افراد سرخورده جوامعشان هستند. این جامعه را می توان خاستگاه گروه های افراطی جهادی نظیر داعش دانست.

در مارس 2011 زمانی که حوادث سوریه آغاز شدند و کشور می رفت تا شدیدترین نوع بحران تاریخ خود را ببیند، حکومت سوریه اقدام به آزادی زندانیانی کرد که عضو دولت اسلامی در عراق بودند. آنها کسانی بودند که سازمان النصره را تشکیل داده بودند، کسانی که سازمان امنیت سوریه آنها را زندانیان القاعده می دانست. به فاصله کمی پس از آن ابوبکر البغدادی جبهه النصره را تشکیل داد و اعلام کرد که شاخه نظامی دولت اسلامی در عراق است. وی بعد از آن اسم النصره را حذف کرد و اسم جدید تشکیلات خود را "دولت اسلامی در عراق و شام" نامید. هم زمان اختلاف ها میان دکتر ایمن الظواهری، جانشین اسامه بن لادن در شبکه القاعده با رهبر دولت اسلامی در عراق و شام نیز آغاز شد. اختلاف ها تا آن جا پیش رفتند که طرفداران دو طرف علیه یکدیگر دست به جنگ مسلحانه زدند. پس از آن جبهه النصره راه خود را جدا کرد و با ایمن الظواهری بیعت کرد در حالی که دولت اسلامی در عراق و شام همچنان اصرار داشت که این جبهه در زیر چتر آن فعالیت کند. در استان رقه سوریه بود که یکی از فعالان دولت اسلامی در عراق و شام نام این گروه شبه نظامی تروریستی را خلاصه کرد و با استفاده از کلمات اول این گروه آن را داعش نامید. بعد از آن داعش فراخوان جهانی داد تا اتباع سنی جهان به جمع آنها در سوریه بپیوندند.

با وجود این که ابوبکر البغدادی رهبر داعش محسوب می شود اما کسی دقیقا نمی داند که دیگر رهبران داعش چه کسانی هستند. تنها چیزی که از این گروه شناخته شده این است که افراد از طبقات زیرین این شبکه ناگهان صعود می کنند و جزء فرماندهان اصلی می شوند. اما اعضای آن را عموما افراد سلاح به دستی از کشورهای مختلف عربی، آفریقایی، مهاجران چچنی، اروپای غربی و اروپای شرقی تشکیل می دهند. حتی در میان آنها افرادی از ایالات متحده امریکا نیز به چشم می خورند. همچنین اتباع تونسی و لیبیایی که به آرزوهای خود در بهار عربی نرسیدند نیز به جمع این گروه پیوسته اند به این امید که شاید رویای خود را بتوانند به کمک آن تحقق بخشند.

اما سوری هایی که به داعش پیوسته اند عموما از اهالی روستاها و مناطق اطراف شهرهای بزرگ هستند، بسیاری از آنها کشاورزانی هستند که طی سال ها زمین های زراعی شان خشک شده است یا مانعی برای رفتن به سرزمین اصلی شان وجود دارد. بر اساس گزارش هیئت وزیران سوریه که در سال 2010 اعلام شد، شمار آورگانی که از مناطق شمال شرقی سوریه به اطراف دمشق و حلب سرازیر شدند به دو میلیون نفر می رسید که اکثر آنها کسانی بودند که خشکسالی آنها را از درآمدهای کشاورزی شان محروم کرده بود. عمده آنها به داعش پیوستند به این امید که بتوانند درآمدی کسب کنند و امرار معاش خانواده های خود را تامین کنند. بسیاری از این افراد کسانی هستند که خشکسالی سبب شده تا صدها متر از اراضی شان را از دست بدهند و برای امرار معاش به واکس زدن کفش ها، کارگر مغنی یا باربری روی آورند و از آن جا که این شغل ها نه درآمد در خور توجهی برای آنها دارد و نه جایگاه اجتماعی مناسبی به آنها می دهد، به گروه های تروریستی مثل داعش جذب می شوند تا پول بیشتری به دست آورند.  

درباره اعضای عراقی داعش نیز باید گفت، اکثر آنها بازماندگان ارتش منحل عراق هستند که بعد از سقوط صدام حسین متحمل سختی های بسیاری به دلیل سابقه بدشان شده اند. همچنین بقایای شوراهای بیداری که در گذشته در کنار دولت عراق در برابر القاعده جنگیدند و بعدا رهبران آنها یا کشته شدند یا خود یا بسیاری از دوستان و نزدیکان آنها به زندان افتادند و عموما افراد سنی غرب عراق را شامل می شوند نیز از دیگر افراد عضو داعش به حساب می آیند. همچنین بسیاری از عشایر سنی که عقاید افراطی دارند یا از اعضای حزب بعث هستند یا کشاورزان و دامدارانی که در طول جنگ خانه و کاشانه و زمینشان را از دست دادند دیگر اتباع عراقی داعش را تشکیل می دهند.

با وجود خواستگاه های اجتماعی بسیار متفاوتی که اعضای داعش دارند، بسیاری از آنها در گذشته نخبگان فکری یا سیاسی یا نظامی ای بوده اند که فضای بسته و دیکتاتوری عربی یا شرقی مانع از رشد آنها شده اند. آنها حکومت های حاکم بر کشورهای مسلمان و عربی را دست نشانده های غرب می دانند که می خواهند با اندیشه های غربی بر جوامع عربی مسلمان حکومت کنند. بسیاری از آنها خود مستشرق هستند و شمار بسیاری نیز در گذشته استاد دانشگاه، پژوهشگر، مخترع، شاعر، هنرمند، روزنامه نگار و آموزگار بوده اند در حالی که اکنون به سر بریدن و آدم کشتن روی آورده اند. این افراد با این هدف به جمع داعش پیوسته اند که دنیای رویایی خود را متفاوت با آن چه غرب ترویج می کند، ایجاد کنند. با این تفاوت که اعتقادی به راه های مسالمت آمیز ندارند و تنها راه رسیدن به هدف را خشونت آن هم بدترین نوع آن می دانند.

منبع: العرب

انتشار اولیه:دوشنبه 26 خرداد 1393/ باز انتشار : جمعه 30 خرداد 1393