بازگشت مصر از نیمه راه دموکراسی

دیپلماسی ایرانی: غلامعلی خوشرو سخنان خود را با بررسی "انتخابات مصر در چالش اسلام گرایی، مردم سالاری و نظامی گری" آغاز کرد و برای استناد سخنان خود به جدولی که تهیه کرده بود، اشاره کرد و در آن به مقایسه محمد مرسی، رئیس جمهوری دوران اخوان المسلمین با عبدالفتاح السیسی، رئیس جمهوری پیروز انتخابات ریاست جمهوری اخیر مصر پرداخت.

وی گفت: «مرسی متعلق به سنت های دیرپای فعالیت های اسلامی در مصر با سابقه مبارزات سیاسی، مدنی و پارلمانی است. او همه این مراحل را از سر گذرانده است. یعنی این که راه طولانی ای را طی کرده بود تا به ریاست جمهوری رسید. اما عبدالفتاح السیسی متعلق به نظامیان مصر است که اساسا تحت نظام فرمانداری و فرمانبری و برخورداری از ویژگی های کامل نظامی گری فعالیت داشته است. مرسی و جریانی که او را حمایت می کرد به دنبال الگویی از مردم سالاری دینی مبتنی بر آموزه های اخوانی بودند. آنها تلاش می کردند میان نقش شریعت و نقش مردم تعادلی ایجاد کنند. اگر در نظر بگیریم جنبش های سکولاری یا افراطی یا صرفا دینی وجود داشته است، آنها نقش وسط را داشته اند. اما نظامی که آقای السیسی به دنبال آن است، نظامی گری غیر ایدئولوژیک و خودکامه است.»

وی در ادامه افزود: «انتخاباتی که در زمان مرسی برگزار شد انتخاباتی آزاد و مشروع بود که در اثر مبارزات مردمی شکل گرفت. در حالی که انتخابات اخیر با برکناری دولت دموکراتیک و مردمی و توسط فرمانده ارتش شکل گرفت و هدفش بیشتر مشروعیت سازی برای رفتارهای دیکتاتوری یا کودتا است. در انتخابات گذشته امید به رای دموکراتیک و انقلابی و چشم اندازی برای آینده نمود خاص داشت. اما این انتخابات با تکیه بر قدرت نظامی و امنیتی است. برای همین می بینیم که جامعه مصر بسیاری از راه نرفته را در حال بازگشت است. انتخابات دوران مرسی در زمان آزادی های بی نظیر تاریخ مصر برگزار شد در حالی که این انتخابات پس از یک سرکوب شدید و صدور احکام فله ای اعدام و دستگیری و ضبط و شدت و خشونت علیه افراد مدنی برگزار شد. برای همین موقعیتی که انتخابات در آن شکل گرفت کاملا متفاوت بود. انتخابات مرسی بدون پشتوانه کشورهای عربی و منطقه ای بود و علی رغم حمایت آنها از گذشته اتفاق افتاد. اما پول و امکانات این انتخابات از عربستان آمد. از آن جا که عربستانی ها اخوان را تهدیدی برای خود می دانند السیسی را تشویق به این کودتا کردند. انتخابات دوران مرسی شفاف و ملی و با حضور نیروهای اسلامی و ملی و حتی وابستگان به رژیم سابق برگزار شد. برای همین آرا در آن انتخابات پراکنده بود. در حالی که این انتخابات غیررقابتی بود و با پررنگ کردن برنامه های السیسی توسط شبکه های عربی به عنوان منجی مصر برگزار شد و با تحریم اسلام گراها و لیبرال ها مواجه شد. انتخابات قبلی غیر قابل پیش بینی بود در حالی که انتخابات جدید نشان از بازگشت به دوران انتخابات های بالای نود درصد داشت که فقط یک نوع ظاهرسازی را یدک می کشد. در انتخابات گذشته نشاط انتخاباتی و حضور مردمی و وجود فضای نقد و نظر و فعال شدن جامعه مدنی را شاهد بودیم در حالی که این بار چنین چیزی نبود.»

خوشرو تاکید کرد، با این حال در هر دو انتخابات مشارکت پایین بود. در این انتخابات علی رغم این که فشارها به مردم برای شرکت در انتخابات بالا بود و حتی برای کسانی که رای نمی دادند جریمه نقدی تعیین کردند و زمان برگزاری انتخابات را یک روز تمدید کردند، مشارکت عمومی به زحمت به 45 درصد رسید که البته آقای الصباحی همان را هم قبول ندارد و می گوید که دروغ است. در انتخابات گذشته به رغم آن که در آن جا هم تنها 52 درصد در انتخابات شرکت کرده بودند، مشارکت طبقه پایین دست جامعه بیشتر بود در حالی که در این انتخابات حضور آنها کمتر است.

خوشرو سپس گفت: «اگر دولت قبلی با بحران های اقتصادی و نیازهای مدنی و مطالبات سیاسی مواجه بود پیش بینی می شود دولت السیسی با مشکل رشد مقاومت اسلامی و بی ثباتی سیاسی مواجه شود. ما در حال حاضر با کشوری روبه رو هستیم که دو رئیس جمهور در کمتر از سه سال در آن سرنگون شدند. از لحاظ اقتصادی نیز السیسی با مشکلات گسترده فساد اقتصادی، نرخ بیکاری بالا، تورم بالا، کسری بودجه 19 میلیارد دلاری و سوبسید انرژی دست به گریبان است. همچنین به سرمایه گذاری خارجی و توریسم نیاز دارد که مستلزم هر دوی آنها ثبات اقتصادی است. در دوره مرسی مصر و ترکیه برای تقویت اخوان و مداخله در امور سوریه با یکدیگر متحد بودند در حالی که در دوران السیسی مصر و عربستان با هم متحد هستند و تلاش دارند برای مقابله با نفوذ ایران و مبارزه اخوان رابطه نزدیکی با هم داشته باشند. آقای مرسی با اتهام سوء استفاده از قدرت و بی لیاقتی در مدیریت اقتصادی مواجه شد در حالی که آقای السیسی مساله عمده خود را بر تمرکز بر ثبات و امنیت تعریف کرده است.»

وی سپس به اشتباهات محمد مرسی، نخبگان مصر و عبدالفتاح السیسی اشاره کرد و گفت: «مرسی در ایجاد تعادل در روش های دموکراتیک و ارزش های دینی و همچنین نیازهای اقتصادی و ساختار امنیتی – سیاسی ناتوان بود. این مساله برای او مخمصه ای ایجاد کرد که نتوانست از آن خارج شود. به نظر من تلاش برای براندازی حکومت سوریه و دخالت در امور این کشور و اشتباه در محاسبه معادلات سوریه وضعیت مرسی را در مصر بسیار تضعیف کرد. به عبارت دیگر محمد مرسی بیشتر وقت خود را صرف این کار کرد در حالی که عملا هیچ نتیجه ای از آن نگرفت. برای همین سقوط وی باعث شد تا کمر معارضه سوریه بشکند. از این رو بعد از سقوط مرسی ما شاهدیم که معارضه سوریه به شدت دچار اختلاف شده در حالی که نقش میدانی ارتش بسیار بالاتر شده است. ناتوانی در جذب نیروهای ملی و مستقل، بدنه اجتماعی و نخبگان به دلیل مسائل سیاسی به تدریج از مرسی فاصله گرفتند. در این میان نخبگان مصر نیز اشتباهات بسیاری را مرتکب شدند. اول از همه آنها توقعات سیاسی را بالا بردند. در حالی که در گذشته آن رکود شدید سیاسی بر مصر حاکم بود، نخبگان محدودیت ها را در نظر نگرفتند و توقعات سیاسی خود را بالا بردند. این مساله سبب شد تا دست حکومت برای اداره کشور عملا بسته شود. مرسی می بایست با ارتش تعاملی می کرد اما به محض این که با ارتش وارد تعامل می شد می گفتند که او با ارتش ساخت و پاخت کرده و ارتش هم زیر نظر امریکایی ها است پس مرسی هم با امریکایی ها ساخته است تا در قدرت بماند. نخبگان همچنین با بالا بردن سطح توقعات اقتصادی – اجتماعی مردم تلاش کردند این گونه وانمود کنند که رویه مرسی برای اداره کشور اشتباه بوده است. از آن مهمتر این که نخبگان دولت انتخابی را با نیت تقویت دموکراسی تضعیف کردند ولی نتیجه آن حاکم شدن یک دولت استبدادی و نظامی بود. در این میان بسیاری از افراد جامعه نخبه مصر در اقدامی حیرت آور به حمایت از السیسی که مورد حمایت عربستان است، برخواسته اند.»

وی در ادامه افزود: «حالا اشتباه السیسی چه بود؟ او تلاش کرد با اتکا به قدرت نظامی مشکلات مصر را حل کند. این کار شدنی نیست. شاید بتوان مشکلات را پنهان کرد و گفت چیزی نیست اما با پنهان کاری نمی توان آنها را حل کرد. مشکلات سیاسی مصر مشکلات ساختاری گسترده ای است که ارتش نمی تواند آن را حل کند. وارد کردن ارتش مصر که می توانست نهاد مستقل خوشنام باقی بماند به منازعات سیاسی یکی از اشتباهات فاحش السیسی است. از سوی دیگر تکیه به حمایت های مالی کشورهایی مثل عربستان و امارات متحده عربی برای حل مشکلات امنیتی و اقتصادی جواب گو نیست. او با هم دستی اماراتی ها و عربستانی ها سرکوب اخوان مصر را در دستور کار قرار داده است. در حالی که اخوان سرکوب می شود ولی از بین نمی رود. اشتباه دیگر السیسی ایجاد اختلال در فرایند مردمسالاری یا مشروعیت مردمی و سوق دادن قهری جامعه مصر به سمت افراطی گری است. یعنی تشدید قطبی شدن جامعه توسط السیسی و بازگشت طولانی جامعه مصر از مسیر دموکراسی خواهی است. یعنی جامعه مصر باید برای مدت ها فعلا در این فضا دست و پا بزند. یعنی آقای السیسی یک اقدام بسیار ناروایی در به کار بردن نیروی نظامی در جامعه مصر انجام داده است. به نظر من از حالا به بعد تازه مشکلات و بحران های جامعه مصر سرباز خواهد کرد.»

تحریریه دیپلماسی ایرانی/11