تلافی روسیه با کارت نفتی ایران

دیپلماسی ایرانی: رسانه ها از امضای بزرگترین قرارداد نفتی ایران خبر می دهند. قرادادی به ارزش 20 میلیون دلار که در مقابل آن ایران کالا دریافت می کند. یک معامله تهاتری که بر اساس ماهانه 15 میلیون بشکه نفت از ایران به روسیه صادر می شود.  گرچه این اتفاق به نوعی موجب افزایش صادرات نفت می شود اما به همان میزان نیز وابستگی ایران به واردات را افزایش می دهد. در عین حال نکته اینجاست که روسیه خود یکی از بزرگترین صادرکننده نفت بوده و نیازی به نفت ایران ندارد. اما میان نفت ایران و نفت روسیه تفاوت وجود دارد. پیش از تحریم ها نفت ایران علاوه بر کشورهای آسیای شرقی به برخی کشورهای اروپایی از جمله اسپانیا، ایتالیا و یونان صادر می شد. اما پس از اعمال تحریم ها صادرات نفت نیز متوقف شد. البته باید توجه داشت به دلیل ساختار پالایشگاه های این کشورها و سازگاری آنها با نفت سنگین شاید نفت روسیه نتواند جایگزین نفت ایران در پالایشگاه این کشورها باشد. برخی معتقدند یکی از دلایل احتمال امضای چنین قراردادی، تحریم های انرژی است که ممکن است با توجه به بحران اوکراین متوجه روسیه شود. ایران و روسیه دو شریک استراتژیکی که سعی می کنند در شرایط بحرانی یکدیگر را با روش های اقتصادی حمایت کنند. یو اس نیوز ورد ریپورت در گزارشی می نویسد: روسیه سومین تولیدکننده نفت در جهان است و تحریم های آمریکا یا اتحادیه اروپا علیه روسیه به طور چشمگیری از عرضه جهانی نفت خواهد کاست، و در نتیجه، بهای جهانی نفت افزایش خواهد یافت. افزایش ناگهانی بهای نفت، انگیزه ای خواهد شد تا برخی از کشورها اجرای تحریم ها را نادیده بگیرند و از ایرانی که نقدینگی کافی ندارد نفت بخرند. با این حال زمزمه های امضای چنین قراردادی واکنش آمریکا را در پی داشته است. برخی بر این باورند که دولت ایالات متحده این اقدام را به نوعی دور زدن تحریم ها می داند. با این تصمیم دولت ایران مقدار قابل توجهی از نیاز وارداتی خود را که در خلال سال های اخیر به واسطه تحریم متوقف شده بود یا به کندی و با هزینه های زیاد صورت می گرفت، تامین می کند. دولت ایالات متحده در شرایط مذاکره با ایجاد روش های جدید که بتواند شرایط ایران را در مذاکره تغییر دهد، مخالف است و باید گفت این قرارداد قدرت چانه زنی ایران را به شدت در موضع هسته ای بالا می برد. درباره اهمیت این قرارداد با دکتر نرسی قربان کارشناس و تحلیل گر اقتصاد انرژی گفت وگوی کوتاهی داشتیم که در ادامه می خوانید:

تهاتر نفت در برابر کالا و غذا آخرین پیشنهادی بود که قبل از توافق ژنو توسط تهران و مسکو مورد بررسی قرار گرفته است. قراردادی به ارزش 20 میلیون دلار که البته هنوز مورد تایید یا تکذیب ایران و روسیه قرار نگرفته است. با این حال اهمیت این قرارداد در چیست که آمریکا را وادار به واکنش کرده است؟

درمورد قراردادی که امضا نشده و جزییات آن نیز مشخص نیست نمی توان اظهارنظر کرد.اما آمریکا سعی می کند تحریم های ایران را پابرجا نگه دارد و تا آنجایی که بتواند بر سر میز مذاکره امتیازهای بیشتری از ایران بگیرد. ایران هم سعی می کند تحریم ها را سست کرده و بر سر میز مذاکره از قدرت بیشتری برخوردار شود.

طی سال های گذشته نفت ایران تحریم بود، عمدتا نفت ایران هم به کشورهای شرق آسیا صادر می شد. حرکت برای صادر نفت به سمت روسیه چه اهمیتی دارد؟

باید در نظر داشته باشید که روسیه خواهان نفت ایران نیست. روسیه خود صادر کننده عمده نفت است.

با توجه به این مساله چرا این اظهارات مطرح شده که قرار است قرارداد نفتی منعقد شود؟

اینکه چرا این اظهارات مطرح شده را باید از خودشان پرسید اما تنها می توان گفت که روسیه صادرکننده نفت است و به نفت ایرانبرای مصارف خود احتیاجی ندارد. به طور کلی هر نوع قراردادی که در مقابل آن کالا دریافت می کنید حال چه از هند، چین وژاپن باشد چه از امریکا و اروپا باشد بنفع ایران نیست زیرا شما حق انتخاب از بازار جهانی را ندارید. زمانی که در مقابل فروش نفت نقدا پول داده شود می توانید هرچه بخواهید خرید کنید اما وقتی کالا می دهند، باید کالا را با قیمتی که آنها می دهند، دریافت کنید. به طور کلی معاملات تهاتری در دراز مدت از لحاظ اقتصادی به نفع ایران نیست. البته شاید از لحاظ سیاسی مقبولیت داشته باشد. اخیرا با کاهش صادر نفت مواجه بودیم. برخی این اقدام را همکاری استراتژی روسیه با ایران برای افزایش صادرات نفت وضمننا تامین نیازهای داخلی ایران در شرایط تحریم های مالی می دانند.

 روسیه از یک طرف با تحریم ها از طرف سازمان ملل علیه ایران موافقت کرده و در گروه 1+5 در مذاکره با ایران شرکت دارد و از طرف دیگر با این قرارداد تحریم ها را سست می کند. نمی دانم واقعا نقش روسیه چیست و می خواهد چه کار کند چیزی که مشخص است که همانند هر بازیگر عاقل بر مبنای علائق ملی خود گام بر می دارد.

یکی از منابع وزارت خارجه گفته است که قرارداد نفتی می تواند اقدام و اتفاق بسیار خوب بلکه تاثیری بر روابط اقتصادی ایران و روسیه داشته باشد. پیامد تجاری انرژی ایران و روسیه با توجه به اینکه هر دو آنها صادرکننده نفت هستند، چه خواهد بود؟

گفتید که این اقدام به این منظور است که ایران مقداری نفت از دایره تحریم ها خارج و به فروش برسد و در مقابل هم مقداری کالاها مستقیم و غیرمستقیم به دست بیاورد. پیامدهای منطقه ای آن چیزی نخواهد بود. پیامدهایی دارد که در مورد 1+5 مهم است و ممکن است بر مذاکرات خللی وارد شود.

ما رقیبی به اسم عربستان داریم که ممکن است نسبت به این توافق واکنش نشان دهد. نسبت به اینکه ایران بتواند صادرات نفتش را افزایش دهد.

ایران صادرات نفت را به بازاری افزایش می دهد که عربستان در آن بازار نیست. ولی به هر حال حرف شما تا حدودی درست است. چون روسیه نفت ایران را نمی خواهد، این نفت را بنحوی در همان بازارها به فروش می رساند. بر اساس تحریم ها ایران بازار خود در اسپانیا، ایتالیا و یونان را از دست داد به همین دلیل شاید روسیه اگر از لحاظ کیفیت امکان پذیرباشد نفت خود را در این بازارها بفروشد و نفت ما را برای خود مصرف کند.

نفت روسیه که به دلیل سبکتر بودن با پالایشگاه های این کشورها مناسب نیست.

بله شاید نفت روسیه برای پالایشگاه های آنها ساخته نشده باشد و بیشتر پالایشگاه ها نتوانند استفاده کنند. این موضوع هم مسایل فنی هم سیاسی و هم اقتصادی دارد؛ موضوع آسانی نیست و فکر می کنم که هنوز مکانیزمی برای آن در نظر گرفته نشده است.

این ادعا که مرکز ثقل نفت جهان در حال انتقال از خاورمیانه به نیم کره غربی یا به طور دقیق تر آمریکای شمالی و در خاورمیانه هم تنها عراق است. حال ایران چه اقداماتی می تواند انجام دهد تا همچنان در موازنه قدرت انرژی در هر نقطه از جهان باقی بماند؟

ایران یا باید با جهان در تعامل باشد، درهایش را به روی بهترین شرکت های جهان باز کند و ذخایر خود را توسعه دهد، یا به همین روال ادامه دهد که در این صورت نمی تواند ذخایر خود را به نحو مطلوب و مطابق جایگاه واقعی ایران توسعه دهد. اگر نتوانیم بهترین و بیشترین سرمایه ها و فناوری را وارد کنیم، این مشکل را در دراز مدت خواهیم داشت که کشورهای دیگر منطقه از دید تولید نفت و ایجاد ثروت از ایران پیشی بگیرند.  

آیا امضای این قرارداد در صورت تایید بر قیمت جهانی نفت تاثیرگذار خواهد بود؟

در صورتی که این عملکرد با رقابت جدی سایر تولید کنندگان نفت های مشابه مواجه نشود، تا ثیری نخواهد داشت

منافع روسیه در امضای چنین قرادادی چیست؟ آیا این اقدام به دلیل این است که احتمال دارد به دلیل رویدادهای اوکراین روسیه نیز مورد تحریم انرژی قرار گیرد؟

روسیه بزرگترین صادر کننده گاز جهان و یکی از بزرگترین صادر کنندگان نفت جهان است و منافع این قرارداد برای روسیه این نیست که ممکن است مورد تحریم انرژی قرار گیرد.

انتشار اولیه:یکشنبه 24 فروردین 1393/ باز انتشار: جمعه 29 فروردین 1393