تنش سياسى ايران و عربستان؛ پرنس فیصل چه می گوید؟

 

روابط ايران و عربستان به عنوان دو کشور تاثير گذار بر تحولات منطقه خاورميانه پيرو اوج گيرى بحران در لبنان ، دچار تنش شده است که يادآور فرازو فرودهاى ديپلماتيک دو طرف در طول سال هاى پس از انقلاب است.

 

ايران پس از اوج گيرى بحران لبنان، علاوه بر تاکيد بر عدم دخالت در امور داخلى کشورها، رايزنى با عربستان سعودى را براى بررسى اوضاع ناآرام لبنان در دستور کار قرار داد و در شرايطى که هنوز اين رايزنى ها به اتمام نرسيده است، خبرها حاکى از هشدار عربستان به ايران در خصوص اوضاع لبنان است.

 

روز سه شنبه 24 ارديبهشت ماه ، سعود الفيصل وزير امور خارجه عربستان به ایران هشدار داد که روابط این کشور با جهان عرب، تحت تاثیر حمایت ایران از کودتای حزب الله در لبنان قرار می گیرد.

وى همچنين از تمام کشورهای خاورمیانه خواسته تا به استقلال لبنان احترام گذاشته و از دخالت در اوضاع داخلی این کشور خودداری کنند.

 

روزنامه لبنانى الاخبار نيز با انتشار مذاکرات وزيران خارجه کشورهاى عضو اتحاديه عرب ، نوشت که که مشاجرات لفظى شديدى بين وزير امور خارجه عربستان سعودى و "يوسف احمد" نماينده سوريه در اتحاديه عرب درگرفت که با دخالت عمرو موسى، دبيرکل اين اتحاديه فيصله يافت.

 

سعود الفيصل در اين جلسه با اشاره به نقش ايران در ناآرامى هاى لبنان گفته که اين ايران است که جنگ فراگير در لبنان را مديريت مى‌کند و حزب‌الله هم مى‌خواهد حکومت ولايت فقيه را بر لبنان حاکم کند اما وظيفه ما اين است که هر آنچه را در توان داريم به کار ببنديم تا جلوى اين جنگ را بگيريم."

 

اين اظهارات وزير امور خارجه عربستان تنها با اين واکنش از سوى رئيس جمهور ايران مواجه شد:" امیدوارم این حرف ها درست نباشد و از روی عصبانیت مطرح شده باشد.وى افزود که به احترام ملک عبدالله، پادشاه عربستان، پاسخی به سخنان سعود الفیصل داده نخواهد شد."

 

از زمان روى کار آمدن نظام جمهورى اسلامى ايران، روابط ايران و عربستان دستخوش تحولات و نوسانات مختلفى شده است که به نوعى منجر به کم رنگ شدن امکان اتحاد همه جانبه اين دو کشور موثر منطقه شده است.

 

مهمترين حادثه در تيرگى روابط ايران و عربستان پس از انقلاب، کشتار جمع کثيرى از حجاج ايرانى در مکه بود که از سوى نيروهاى ارتش عربستان و بواسطه برگزارى مراسم "برائت از مشرکين" که از سوى امام خمينى پايه گذارى شده بود، صورت گرفت.

 

اين حادثه که منجر به اخراج مهدى کروبى رئيس وقت مجلس شوراى اسلامى از عربستان شد که بعنوان يکى از حجاج در مکه به سر مى برد، بدنبال اين حادثه، روابط دو کشور به اوج تيرگى رسيد و روابط يپلماتيکى عملا بين طرفين برقرار نبود.

 

اين تيرگى در کنار مسائل اختلاف برانگيزى چون وهابيت، بحث هاى مطرح در ارتباط با مذاهب شيعه و سنى( نگرانى عربستان از نفوذ شيعيان در اين کشور که اغلب در مناطق نفت خير سکونت داشتند) همکارى عربستان با ساير متحدان عراق در حمله به ايران و مسائلى از اين دست، بعنوان ارث به دولت هاشمى رفسنجانى رئيس جمهور وقت ايران پس از جنگ ايران و عراق رسيد.

 

دولت آقای هاشمی رفسنجانی  در طول 8 سال رياست جمهورى خود همچنان با اين تيرگى روابط بين دو کشور مواجه بود و گاه گاهى روزنه اميدى در بهبود روابط پديدار مى شد که چندان قوت نداشت.

 

در اواخر دولت  اکبر هاشمى رفسنجانى با دعوت پادشاه عربستان از وى براى حضور در مراسم حج، به نوعى روابط بسوى بهبود سوق پيدا کرد اما عملا فرصتى براى پاسخ به اين دعوت از سوى رئيس جمهور وقت باقى نمانده بود و وى پس از دوران رياست جمهورى خود و در مقام رياست مجمع تشخيص مصلحت نظام، به همراه اکثر اعضاى هيات دولت سابق خود براى انجام مراسم حج راهى عربستان شد.

 

اما در دوران رياست جمهورى سيد محمد خاتمى اوضاع بگونه اى ملموس تغيير يافت و از آنجا که سياست تنش زدايى به عنوان يکى از اصول سياست خارجى دولت اصلاحات معرفى شده بود، عملا تنش هاى سياسى و ديپلماتيک بين ايران و عربستان به ميزان قابل توجهى کاهش يافت و اين روند تا بدانجا سريع طى شد که حتى پادشاه عربستان در سفر سيد محمد خاتمى رئيس جمهور وقت به کشورش در رياض نقشه حمله آمريکا به ايران را که در اختيار عربستان قراررداشت، به نشانه دوستى و برقرارى روابط حسنه بين دو کشور، در اختيار ايران قرار داد.

 

بدنبال همين روابط حسنه ، ايران و عربستان در طول دوران کارى دولت هاى هفتم و هشتم به "دو بال جهان اسلام" معروف شده و پيمان هاى سياسى، امنيتى، نظامى و اقتصادى ميان دو طرف منعقد شد.

 

اما در شرايط کنونى و دوران فعاليت دولت نهم، روابط ايران و عربستان ابعادى جديد به خود گرفته است. در واقع با وجود اينکه در ظاهر روابط ديپلماتيک در قالب سفرهاى مقامات دو طرف به کشورهاى يکديگر و هم فکرى و همکارى براى امور منطقه اى، برقرار است اما در عمل نگاه عربستان به فعاليت ها و نقش آفرينى هاى ايران در منطقه نگاهى منفى و همراه با نگرانى است.

 

گرچه مقامهای رسمی ايران و عربستان سعودی علاقه ای به فاش کردن اختلافات خود ندارند اما اظهارنظرهای غيررسمی دو طرف شائبه وجود اختلافات سياسى پشت پرده را تقويت مى کند.

 

عربستان سعودى در راس نگرانى هاى خود، فعاليت هاى هسته اى ايران را مورد نظر دارد. در واقع اين کشور برنامه هسته ای ايران را علامت ديگری از بلند پروازيهای منطقه ای دولت تهران ارزيابى مى کند و با چنين تصويری ، سعوديها و متحدان آنها تصور می کنند که ايران به کمک سوريه در صدد تسلط بر دولتهای عراق، لبنان و فلسطين است تا بدين وسيله موقعيت برتری در خاورميانه به دست آورد.

 

به نظر مى رسد در راستاى همين ديدگاه است که عربستان تحرکات حزب الله در لبنان را بخشی از استراتژی دولت ايران برای گسترش نفوذ خود در خاورميانه مى داند.

 

از سوى ديگر عربستان سعودى بواسطه اتحاد استراتژيکى که با ايالات متحده در منطقه دارد از احتمال حمله نظامى آمريکا به ايران نيز بيم دار چراکه در صورت وقوع اين حمله خاورميانه را وارد بحرانی تازه شده و در اين ميان عربستان سعودی نيز خسارات زيادى را متحمل مى شود.

 

بطور کلى مى توان دريافت که اکنون عواملى چون حوادث موجود درعراق و وجود احتمال حمايت ايران از گروه هاى شبه نظامى داخل اين کشور ، اوضاع ناآرام لبنان و موضوع هميشه مطرح سرزمينهای فلسطينی ، روابط ايران و عربستان را دچار زوال و تيرگى کرده است.

 

اين در حالى است که اگر مبناى اوج گيرى تيرگى روابط ايران و عربستان را در شرايط کنونى ، اوضاع بحرانى لبنان قلمداد کنيم؛ ايران خود را از اتهامات وارده در اين خصوص مبرا مى داند و هرگونه نقش آفرينى در اين بحران را تکذيب مى کند.

 

محمود احمدی نژاد در نشست مطبوعاتى خود با خبرنگاران که روز گذشته( سه شنبه بيست و چهارم ارديبهشت ماه) اظهار داشت که "جمهوری اسلامی تنها کشوری است که در لبنان دخالت نمی کند."

 

وى در پاسخ به اتهامات ايالات متحده به ايران در خصوص دخالت در اوضاع لبنان، خطاب به مسئولين اين کشور گفت که " آمریکا به نصیحت های ما گوش نمی کند و هر جا کم می آورد، دیگران را متهم می کند.این روش دولت آمریکا است که دیگران را متهم کند."

 

با اين وجود به نظر مى رسد در شرايط کنونى، ايران و عربستان در وضعيتى مطلوبى از بعد مناسبات سياسى قرار ندارند. بايد هرچه سريع تر براى جلوگيرى از افزايش تنش ها و ورود مجدد روابط دو کشور به دوران تيرگى و زوال ، سياستى اتخاذ شود چراکه بر اساس بسيارى از تحليل ها که از سابقه نگرانى عربستان از برترى ايران در منطقه حکايت مى کنند؛ نبايد بيش از اين زمينه تقويت نگرانى اين کشور از جايگاه و تحرکات ايران افزايش يابد و در غير اين صورت بديهى است تحول منفى مناسبات ايران و عربستان بر روابط ايران با ساير کشورهاى عربى منطقه اى نيز سايه مى اندازد.