پشت پرده مذاکرات رجب طیب اردوغان در تهران

بیش از 18 سال از امضای نخستین قرارداد صادرات گاز ایران می گذرد. زمانی که نجم الدین اربکان، رییس دولت اسلام گرای ترکیه بود و اکبر هاشمی رفسنجانی میانه رو، دولت سازندگی ایران را اداره می کرد. دو گانه اربکان - هاشمی چنان تعمیق شده بود که در سال 1996 میلادی، بستر امضای مهمترین قرارداد اقتصادی تهران- آنکارا شود.

در سال 1997 دولت نجم الدین اربکان توسط ارتش لاییک کشورش سرنگون شد. 23 می همان سال (دوم خرداد 1376)، هاشمی رفسنجانی قدرت را از طریق انتخابات به رییس جمهور جدید، سید محمد خاتمی، واگذار کرد. "میراث دو رییس" اما، پا بر جا ماند. آن سال ها هنوز گازی از میدان پارس جنوبی ایران استخراج نمی شد. بر اساس قراداد 25 ساله صادارت گاز ایران به ترکیه، مقرر شد روزانه 30 میلیون متر مکعب گاز ایران به ترکها فروخته شود. بهمن سال 1380 وزیر انرژی ترکیه به مرز "بازرگان" آمد تا با همراهی بیژن نامدار زنگنه شیرهای خط لوله صادراتی گاز ایران را باز کنند.

خط لوله صادرات گاز ایران به ترکیه برغم حوادث مختلف، دریچه روابط آنکارا و تهران را  باز نگه داشته است. حتی زمانیکه نخست وزیر ترکیه بدنبال حدف بشار اسد از حکومت سوریه است و ایران بعنوان یکی از متحدان اصلی بشار، پشت دولت سوریه ایستاده است. در یک تقابل تمام عیار باز هم " صادرات گاز" است که می تو اند رجیب طیب اردغان اسلام گرا را به تهران بیاورد و در کنار حسن روحانی معتدل بنشاند. اردوغان با همراهی وزیر انرژی اش هشتم بهمن جاری وارد تهران شد و فردایش با رییس جمهور روحانی دیدار کرد. "در سفر آقای اردوغان به ایران، یکی از موضوعات اصلی مورد بحث، ارائه پیشنهاد افزایش صادرات گاز ایران به ترکیه از سوی آقای روحانی بود." اینرا علی ماجدی، معاون بین الملل وزارت نفت می گوید. وزیر انرژی ترکیه هم بیست و دوم بهمن در مراسم گرامیداشت پیروزی انقلاب ایران در آنکارا شرکت کرد و با تاکید بر ادامه واردات گاز از ایران گفت: "ما در مورد افزایش واردات گاز از ایران به میزان 20 میلیارد مترمکعب و ساز و کار قیمت گذاری آن مذاکره کرده ایم."

ترکیه ایران را به دادگاه داوری برده است تا قیمت گاز صادراتی را کاهش دهد.  ترکها مدعی اند "قیمت هر 1000 متر مکعب گاز وارداتی از ایران ۴۹۰ دلار برایشان تمام می شود در صورتی که واردات گاز از جمهوری آذربایجان به ازای هر هزار متر مکعب ۳۳۵ دلار برایشان هزینه دارد و برای همین میزان گاز به روسیه ۴۲۵ دلار می پردازند. این ارقام را روزنامه زمان چاپ ترکیه منتشر کرده است. "روزنامه آسمان" از معاون بین الملل وزرات نفت می پرسد:

اقای  ماجدی، ترکها خواهان کاهش قیمت گاز صادراتی ایران به میزان قیمت گاز وارداتی از روسیه شده اند در حالی که ایران پیشنهاد داده است تا صادرات گازش به ترکیه افزایش یابد. این دو مقوله در شرایطی که شرکت بوتاش شرکت گاز را به دادگاه داوری برده است چگونه قابل جمع است؟

" ایران و ترکیه می توانند در این باره وارد مذاکره شوند. ایران خواهان آنست که سهمش در بازار گاز ترکیه به اندازه سهم روسیه باشد.  ترکها می گویند این مساله منوط به این است که قیمت گاز ایران با قیمت گاز صادراتی روسیه به ترکیه قابل مقایسه باشد. ظاهرا ترکها 5/2 تا سه برابر ایران از روسیه گاز می گیرند. درباره موضوع اختلاف شرکت بوتاش با شرکت گاز هم مسوولین دولتی دو کشور طرفین را به مذاکره تشویق می کنند. ما اگرچه با ترکیه اختلافاتی داشته ایم و در موضوع گاز اختلافاتی هم داشته ایم اما ترکیه در مجموع مشتری خوب گازی ایران بوده است و شرکت بوتاش هم می تواند مشتری خوبی باشد.

آیا درباره افزایش میزان صادرات گاز ایران در سفر آقای اردوغان به تصمیم قطعی رسیده اید؟

"اصول مذاکرات کلان گازی بین ایران و ترکیه از جانب دو طرف قابل قبول است. اما این مسائل نیاز به کار کارشناسی دقیقی دارد. ما می توانیم در یک دوره میان مدت بصورت تدریجی صادرات گازمان به ترکیه را دو برابر کنیم.  

اما ایران همین الان در تامین گازی داخلی مشکل دارد. چطور می توانید صادرات گاز به ترکیه را دو برابر کنید؟

" این افزایش صادرات در دوره 4 یا پنج ساله و از سال 2015 تا 2018 اتفاق خواهد افتاد. تا آنموقع هم فازهای جدید پارس جنوبی به بهره برداری خواهد رسید. ضمن اینکه ما تا الان بیش از 90 درصد نیاز خانگی گاز کشور را برطرف کرده ایم.

اگر ترکها با سهم برابر واردات گاز از ایران و روسیه موافقت کنند ایران با تعدیل قیمت گاز صادراتی اش به ترکیه موافقت خواهد کرد؟

"اگر سهم ما در بازار گاز ترکیه معادل سهم روسیه در این بازار باشد قیمت هم می تواند رقابتی باشد. البته ما به شرطی می توانیم گاز بیشتری به ترکیه صادر کنیم که تحریم ها برداشته شود."

مایلم نظرتان را درباره صادرات گاز به اروپا از خاک ترکیه بپرسم. آیا در افزایش صادرات گاز به ترکیه، صادرات به اروپا از خاک این کشور را هم مدنظر قرار داده اید؟ فکر می کنید با وجود تحریمها این هدف گذاری اساسا هدف گذاری درستی است؟

اولا یکی از خواسته های اروپا همواره این بوده که از ایران گاز بخرد. ثانیا همانظور که ملاحظه کردید وقتی محصولات پتروشیمی ایران را می خواهند تحریم اش صادراتش را لغو می کنند. شخصا اعتقاد دارم به موضوع صادرات گاز ایران به اروپا در قدم های بعدی با نگاه مثبت تری نگاه خواهد شد. چرا که مساله گاز برای اروپا از نفت مهمتر است. ثالثا بخاطر مشکل تامین گاز خط لوله صادراتی نوباکو، این پروژه عملا کنار گذاشته شده است. ترکمنستان هم بخشی از گازش را به چین صادر می کند. . البته برای ارسال گاز به اروپا نیاز به سرمایه گذاری های تازه در ایران و ترکیه برای ساخت خطوط لوله جدید داریم.

ترکها از ایران خواسته اند تا قیمت گاز ایران هم سطح قیمت گاز وارداتی از روسیه باشد. همانطور که گفتید ایران هم می خواهد سهم مساوی روسیه از بازار گاز ترکیه داشته باشد. با توجه به محرمانه بودن قیمت ها، چگونه می خواهید از قیمت روسها مطوئن شوید؟

"البته قیمت گاز در قرادادها ثابت نیست و وابسته به قیمت نفت است. در قرارداد فقط بحث قیمت هم مطرح نیست. میزان برداشت گاز از طرف ترکیه هم مطرح است. ما به ترکها گفته ایم که باید از قیمت گاز روسیه مطمئن شویم تا قیمت ها ارزانتر نباشد."

روابط ترکیه و ایران بخاطر اختلاف نظر شدید در سوریه همراه با تنش است. واقعا فکر می کنید در این فضا می توانید مذاکرات افزایش صادارت گاز ایران را پیش ببرید؟

"ما باید در سیاست خارجی این درک و فهم را داشته باشیم که نمی توانیم با هیچ کشوری در تمام موارد همسو باشیم. البته بهتر است تا حد امکان با مذاکره، نقاط اختلاف را به هم نزدیک کنیم.  در دنیا هر کشوری بدنبال منافع خود است. در مورد سوال شما هم می توانم بگویم اوضاع سوریه مثل شش ماه گذشته نیست. اگر یخی در روابط ایران و ترکیه وجود داشته باشد مذاکرات گازی دو کشور می تواند این یخ را آب کند."

منبع: روزنامه آسمان