پذیرش طرح عنان پیش شرط دعوت تهران به ژنو 2 است

دیپلماسی ایرانی: معادلات میان تهران – واشنگتن تغییر شکل داده است. تغییر شکلی که به مذاق بسیاری از تندروهای امریکایی اعم از نمایندگان کنگره یا سنا و البته لابی رژیم اسرائیل در این کشور خوش نیامده است. از متن سخنان باراک اوباما رئیس جمهور ایالات متحده در مجمع عمومی سازمان ملل که در آن چندان از تهدیدهای پیشین ایران خبری نبود تا گفتگوی تلفنی وی با حسن روحانی رئیس دولت یازدهم ایران که تابویی 30 ساله را شکست. از دیدار 20 دقیقه ای محمدجواد ظریف با همتای امریکایی اش در حاشیه جلسات مجمع عمومی سازمان ملل تا خبر دیدارهای محرمانه میان تهران – واشنگتن در کشوری ثالث که البته وزارتخارجه ایران آن را تکذیب می کند. انتظار عادی سازی رابطه میان تهران – واشنگتن که عمر خصومت ورزی انها به بیش از 3 دهه می رسد نه عاقلانه است و نه امری محتمل اما تنش زدایی از این رابطه می تواند در حل بسیاری از بحران های منطقه ای و البته پایان دادن به  ماراتن مذاکرات هسته ای ایران با غرب نقش بسزایی ایفا کند. توماس پیکرینگ که سابقه فعالیت دیپلماتیک ش به بیش از 4 دهه پیش بازمی گردد در دومین گفتگوی اختصاصی خود با دیپلماسی ایرانی تاکید می کند که هنوز برای موفقیت خواندن تلاش های دیپلماتیک باراک اوباما برای پایان دادن آرام به بحران هسته ای ایران بسیار زودهنگام است . این مقام آمریکایی که  سفیر ایالات متحده در روسیه، هندوستان،رژیم صهیونیستی ، السالوادور، نیجریه ،اردن  و سازمان ملل بوده تاکید می کند که انچه در این مرحله بسیار مهم است وفای به عهد طرفین به تعهداتی است که در قالب برنامه اقدام مشترک به یکدیگر داده اند. آنچه در زیر می خوانید متن گفتگوی اختصاصی با پیکرینگ است که در فاصله سالهای 1997 تا 2000 هم عنوان معاون وزیر امور خارجه در امور بین الملل را در اختیار داشته و عنوان Career Ambassador  که عالی رتبه ترین مقام در دستگاه دیپلماسی امریکا به حساب می آید را نیز به خود اختصاص داده است:

شما از طرفداران توسل باراک اوباما رئیس جمهور ایالات متحده به دیپلماسی در برابر ایران هستید. آیا می توان توافقنامه ژنو 3 را پیروزی این استراتژی بر شعار " جنگ ؛ جنگ " تندروهای خواهان افزایش تهدیدها و تحریم ها خواند؟

هنوز برای این ادعا که این توافقنامه پیروزی برای دیپلماسی بود بسیار زود است . ما باید منتظر مانده و ببینیم که آیا دو طرف به تعهداتی که در قالب برنامه اقدام مشترک به یکدیگر داده اند عمل خواهند کرد یا خیر؟ البته به نظر می رسد که هر دو طرف در اجرایی کردن مفاد این توافقنامه بسیار جدی هستند. بنابراین من فکر می کنم که این میزان جدیت در طرفین برای نیل به توافق نهایی را می توان فرایندی بسیار مثبت دانست و البته همین مساله که امضای این توافقنامه خطر تقابل های بیشتر را دفع کرد از اهمیت فوق العاده ای برخوردار است . من فکر نمی کنم هیچ کس در ایالات متحده که نگاهی جدی و تحلیل وار به مسائل بین المللی داشته باشد خواهان تماشای جنگی دیگر در این منطقه باشد .

در چندماه اخیر ما شاهد اختلاف های بسیار جدی میان کاخ سفید با کنگره و مجلس سنا در خصوص پرونده هسته ای ایران بوده ایم. به نظر شما نگاه رادیکال های امریکایی و لابی اسرائیل به این توافقنامه چگونه است ؟

به نظر من هردو طیف دست از انتقادهای اولیه و تند و تیز خود در خصوص این توافقنامه برداشته اند. این بهانه گیری ها در خصوص ایده آل های مد نظر این طیف که باید در متن توافقنامه لحاظ می شد بسیار اغراق آمیز و خارج از واقعیت بود. به نظر من این طیف در خصوص آنچه که می توانست دستاورد نخستین توافق با تهران در قالب 1+5 باشد بسیار اغراق می کنند. البته بهتر است که دیگر در خصوص فردا صحبت کنیم تا انچه که دیروز گذشت.

شما فکر می کنید که این دسته از مخالفان سیاست های کاخ سفید در قبال ایران در بازه زمانی تعیین شده 6 ماه سکوت اختیار خواهند کرد و یا ما بازهم شاهد تشدید فشارها بر ایران خواهیم بود ؟

نمی توانم در این خصوص پیش بینی خاصی انجام دهم. اما زمزمه هایی وجود دارد دال بر اینکه تلاش هایی برای اعمال تحریم های بیشتر که قرار است با نیم نگاهی به متن توافق جامع هم باشد در حال شکل گیری است . اما به گمان من این حرکت کنگره که بخواهد دست قوه مجریه در روند مذاکره با هرکشوری را ببندد کار بسیار نادرستی است .

به نظر شما دستاوردهای بین المللی و منطقه ای ایران از این توافقنامه چه بود؟

به نظر من این توافقنامه از اهمیت فوق العاده ای برخوردار است چرا که پروسه تضمین ثبات ، عقلانیت و برخورد منطقی با مسائل در خاورمیانه را جایگزین نگرانی های عمیق و بیم های جدی از توسعه تسلیحات هسته ای و یا توسل به خشونت برای پایان دادن به بحران ها می کند. بنابراین به نظر من این توافقنامه می تواند گام نخست در این مسیر باشد البته اگر دو طرف در عمل به تعهدات خود راسخ باشند.

برخی تحلیل گران بر این باورند که پس از سه دهه خصومت میان ایران و امریکا، اکنون کاخ سفید به این نتیجه رسیده است که یک پای تمام مشکلات این کشور در منطقه نبود رابطه با ایران است . آیا با چنین تفسیری موافق هستید؟

من فکر می کنم که امریکا در منطقه با مشکلات بسیاری روبه رو است و البته که ایران مهم ترین این مشکلات است. مساله ایران در تمام این سال ها ذهن بسیاری از روسای جمهوری امریکا را به خود مشغول داشته است . این مساله که این روند به تن دادن به مذاکره و نه توسل به زور منتهی شده به خودی خود نشانه مثبتی به حساب می آید . ما باید همچنان در مسیر مذاکره ای که جرقه ان زده شده است گام برداریم.

چرا اسرائیلی تا این اندازه از توافقنامه ژنو 3 آشفته شدند؟

پنانسیل برنامه هسته ای ایران برای تولید تسلیحات هسته ای در تمامی مذاکراتی که تاکنون با ایران در خصوص برنامه هسته ای این کشور انجام شده مورد بحث و بررسی قرار گرفته است. به نظر من نخستین دور از مذاکرات آغازکننده پروسه به تصویر کشیدن تلاش ایران برای همکاری با غرب در ازای تعدیل هایی در تحریم ها بود. در این توافقنامه اصول و عقایدی گنجانده شده است که استقاده از فعالیت های هسته ای جهت تولید سلاح هسته ای را سخت تر می کند. به نظر من این گام ، مبدا مناسبی برای ادامه کار است .

به نظر می رسد که باراک اوباما در دومین دور از حضور خود در کاخ سفید تلاش می کند به نوعی یارگیری های سنتی امریکا در منطقه مانند ائتلاف  بی چون و چرا با کشوری مانند عربستان را دستخوش تغییر و تحولات کند. آیا این رویکرد در دستگاه دیپلماسی امریکا ماندگار خواهد شد و یا صرفا به دلیل حضور رئیس جمهوری دموکرات است که ما شاهد چنین تلاشی هستیم؟

خیر. به نظر من باید در این نتیجه گیری که ما شاعد تغییرات رادیکال گونه و بسیار جدی در سیاست های امریکا در قبال عربستان سعودی و یا دیگر کشورهای عربی حاشیه خلیج فارس هستیم اندکی با تعلل صحبت کنیم. این برداشت صحیح نیست. به نظر من عربستانی ها در موضع گیری های خود در خصوص این توافقنامه بسیار محتاط برخورد کردند. در حقیقت آنها تاکید کردند که اگر این توافقنامه به خوبی پیش رود می تواند گام مثبتی در اعتمادسازی در این خصوص باشد که خاورمیانه در آینده از تسلیحات هسته ای مصون خواهد بود. به نظر من در این قبیل پرونده ها باید از قضاوت هایی که توسط افرادی که به دلایل رویکردهای شخصی موافق یا مخالف توافقنامه هستند ، حذر کرد.

در چند سال اخیر امریکایی ها بسیار از استراتژی انتقال تمرکز خود از خاورمیانه به شرق آسیا سخن گفته اند. به نظر شما کاخ سفید تا چه اندازه در این امر جدی است ؟

به نظر من این بسیار طبیعی است که ایالات متحده به عنوان کشوری بزرگ چندین نقطه تمرکز کاری در جهان داشته باشد. البته من اعتقاد دارم که واژه " انتقال " تمرکز چندان صحیح نباشد. برخی از عبارت هایی نظیر چرخش محور و یا بازتعادل بخشی در این خصوص استفاده کرده اند. به نظر من امریکا امروز به این نتیجه رسیده است که زمان توجه ویژه به آسیای شرقی فرا رسیده است . این اقدام می تواند بسیار مفید باشد اما نباید برای توجه به این منطقه از سایر مناطق مهم و کلیدی بخصوص خاورمیانه که قلب التهاب های بین المللی، ناآرامی ها  و تقابل هایی است که نیاز امریکا را می طلبد ، غافل شد.

در پرونده امحای تسلیحات شیمیایی سوریه ما شاهد همکاری بی سابقه ای میان مسکو – واشنگتن بودیم. آیا می توان اینگونه نتیجه گیری کرد که پس از تحولات جهان عرب بر وزن سیاسی روسیه در منطقه افزوده شده است ؟

خیر. من فکر می کنم که در خصوص پرونده سوریه ، روس ها متاسفانه روند طرح موضوع در شورای امنیت را در چند مرحله بسیار مهم و کلیدی وتو کردند. البته در برخی موارد شاهد چرخش موضع روس ها هم بوده ایم و البته همکاری امریکا با روسیه در خصوص سوریه از اهمیت فوق العاده ای برخوردار است. بر همین اساس می توان گفت که امریکایی ها به دنبال تقسیم راهکار نیستند بلکه تلاش می کنند در قالب تلاشی مشترک با روس ها مانند تعاملی که با این کشور در خصوص امحای تسلیحات شیمیایی داشتند به بحران سوریه هم پایان دهند.

تطویل بحران در سوریه و نبود صدای واحد در میان مخالفان بشار اسد به ضرر کشورهایی تمام شده است که از ابتدا بر طبل جنگ در سوریه می کوبیدند. اکنون با وجود تمام انتقادهایی که از ایران در خصوص بحران سوریه می شود ، آیا فکر نمی کنید که به نوعی تهران توانست نقش جدی خود به عنوان بازیگری قابل توجه در سوریه را به جهان اثبات کند؟

خیر. به نظر من ایران هنوز نه به شکل شفاعی و نه تلویحی حمایت خود را از طرح عنان در خصوص سوریه اعلام نکرده است . به نظر من گام برداشتن در مسیر آن طرح می توانست بسیار مثبت باشد و البته می توانست در بر سر میزمذاکره کشاندن تهران هم مثمرثمر باشد. اکنون بر همگان مشخص است که طرح کوفی عنان مبنای مذاکرات صلح در سوریه است .

به نظر شما بهترین سناریو امریکا برای سوریه امروز چست ؟

بهترین سناریو تداوم تلاش های سناتور جان کری برای یافتن راهکاری سیاسی برای پایان دادن به بحران در سوریه است . هیچ گونه راهکارنظامی برای این بحران وجود ندارد و شرایط هم در این کشور هر روز وخیم تر و رادیکال تر شده و به انتقال بی ثباتی به کشورهای دیگر هم منتهی می شود. این وضعیت به نفع هیچ کس نیست ، نه ایران ، نه روسیه ، نه امریکا و نه خود سوری ها.

آیا امریکا از ایران برای حضور در ژنو 2 دعوت به عمل خواهد آورد؟
به نظر من ایران حداقل در نگاه امریکایی ها هنوز طرح عنان را نپذیرفته است . اگر ایران بتواند در ان مسیر حرکت کند برای امریکایی ها هم فرصت دادن به تهران برای ایفای نقش مثبت و کمک کننده در پایان دادن به بحران سوریه آسانتر خواهد بود.

*برای مطالعه نخستین گفتگوی دیپلماسی ایرانی با توماس پیکرینگ اینجا را کلیک کنید.

انتشار اولیه: چهارشنبه 20 آذر 1392 / باز انتشار: یکشنبه 24 آذر 1392