وقتی که معادلات منطقه‌ای دگرگون می‌شوند

دیپلماسی ایرانی: در سال 1979 ایالات متحده ایران را از دست داد و مصر را به دست آورد. اما امروز امریکا می رود تا مصر را از دست بدهد در حالی که هیچ تضمینی وجود ندارد که دوباره ایران را به دست آورد. منطقه شاهد سیل تحولات سیاسی ای است که نمی توان هیچ سرنوشتی را برای حوادث پیش بینی کرد. در عین حال حرف هایی شنیده می شود مبنی بر این که روسیه قرار است مصر را به جای سوریه که به ناچار در آخر آن را از دست خواهد داد، به دست آورد. ولادیمیر پوتین، رئیس جمهوری روسیه تلفنی با بشار اسد، رئیس جمهوری سوریه صحبت کرده در حالی که قرار است به زودی سرگئی لاوروف و سرگئی شویگو وزرای دفاع و امور خارجه روسیه در قاهره با همتایان مصری خود نبیل الفهمی و ژنرال عبدالفتاح السیسی دیدار کنند، دیداری که قاهره درباره آن گفته است که "پیام سیاسی مهمی برای همه جهان دارد."

آیا عقب نشینی امریکا از منطقه زمینه را برای پر کردن خلاء نبود آن توسط روسیه فراهم خواهد کرد یا این که توازن جدیدی در دنیای امروز به وجود می آید که باعث می شود امریکا در طبقه بندی اولویت های خود در مورد قضایای مختلف منطقه ای تجدید نظر کند، به گونه ای که منطقه خاورمیانه دیگر آن اهمیت را برای امریکا که در گذشته باعث می شد بخواهد همه نیازهای نفتی خود را از آن تامین کند، ندارد؟ دو روز پیش اعلام شد که ایالات متحده امریکا برای نخستین بار از سال 1995 تا کنون توانسته میزان تولید نفت خود را به بیش از میزان وارداتش از خارج برساند. این بدان معنا است که تجدید نظری جدی در محاسبات استراتژیک امریکا در اولویت اهمیت دادن به منطقه خاورمیانه رخ داده است. در حالی که چنین وضعیتی یک یا دو دهه پیش وجود نداشت.

این فقط روسیه نیست که تلاش می کند جای خالی امریکا را در منطقه پر کند، فرانسه نیز تلاش دارد با عرص اندام بسیار بیشتر از امریکا در خاورمیانه یا افریقا نقش آفرینی کند، تلاش های فرانسه در این زمینه را از مالی تا سوریه که در راس کشورهای توجیه کننده حمله نظامی به آن در ماه سپتامبر بود و همچنین مخالفت با رسیدن به توافق هسته ای میان غرب و ایران می توان دید. به گونه ای که اکنون به روشنی می بینیم که فرانسه به اسرائیل نزدیک تر از امریکا شده و این چیزی است که برای دهه ها سابقه نداشته است.

راجر کوهن، نویسنده و روزنامه نگار روزنامه نیویورک تایمز در این باره می نویسد که به نظر می رسد تبادلی در نقش ْآفرینی کشورها به وجود آمده است، در حالی که به نظر می رسد "همه قطعه پنیر" در کاخ سفید است اما قدرت نمایی بیشتر از پاریس مشاهده می شود.

این فقط روسیه و فرانسه نیستند که می خواهند جای خالی امریکا را در منطقه پر کنند، بلکه قدرت های بسیاری در منطقه هستند که هر کدام می خواهند ضلعی از اضلاع بازسازی قدرت منطقه را به دست آورند، با علم بر این که موفقیت در این زمینه الزاما به معنای موافقت همگان با تصاحب قدرت آنها نیست بلکه ممکن است با شورش و مخالفت دیگر کشورهای مدعی نیز همراه شود.

شاید با درک همین واقعیت ها است که واشنگتن با روسیه به تفاهم رسیده است تا قضایای بزرگ منطقه ای را به کمک یکدیگر حل کنند و مادامی که سوریه موضوعی برای مذاکره باشد، کنفرانس ژنو – 2 را به ابزاری برای گروکشی سیاسی و چانه زنی های خود تبدیل کنند. با افزایش تنش ها در روابط امریکا – اسرائیل که با وجود پیش زمینه های چالش ها در مذاکرات اسرائیلی ها با فلسطینیان و توافق هسته ای با ایران نمود دارد، باراک اوباما، رئیس جمهوری امریکا بیشتر قانع شده است که باید فورا از خاورمیانه عقب نشینی کند.

منبع: النهار/تحریریه دیپلماسی ایرانی/11