اهرم تحریم بر ایران کارساز نبود

دیپلماسی ایرانی: در آستانه دور بعدی مذاکرات هسته ای در ژنو، ناظران و سیاستگذاران به شدت در مورد نقش تحریم های اقتصادی، دچار اختلاف نظر هستند. آنهایی که می خواهند به مذاکرات یک شانس بدهند، مانند باراک اوباما رئیس جمهور آمریکا و جان کری، وزیر امورخارجه وی، بر این گمانند که واشنگتن و متحدان اش باید در مقابل همکاری ایران، تحریم ها را تعدیل کنند. آنهایی که همچنان در مورد اهداف ایران دچار تردید هستند، مانند اغلب اعضای کنگره، می خواهند آمریکا تحریم های مضاعفی علیه ایران اعمال کند تا تهران درخواست های جامعه بین المللی را اجرا کند.

تجربه تاریخی نشان می دهد ، زمانی که تحریم ها اعمال می شوند، قول لغو تحریم ها در مقایسه با تلاش برای شدت بخشیدن به آنها، کارآمد تر است. جای تردیدی وجود ندارد که فشار تحریم ها از جمله عوامل موثر در رقم زدن پیروزی حسن روحانی، در انتخابات ریاست جمهوری 24 خرداد بود. اما تحریم ها تنها دلیل بازگشتن ایران پای میز مذاکره نبود. پنجره مذاکره زمانی گشوده شد که محمد احمدی نژاد، که دیگر مورد اعتماد نبود، با چهره ای مورد اعتماد تر جایگزین شد. با این حال سیاست های داخلی در ایران و ایالات متحده نقش تعیین کننده ای در باز ماندن یا بسته شدن این روزنه، ایفا می کنند. روحانی باید برای باز نگاهداشتن این پنجره به رای دهندگان ایرانی نشان دهد که می تواند وضعیت معیشتی را بهبود بخشد. و در ایالات متحده، کنکره باید دست اوباما را باز بگذارد تا از انعطاف نشان دادن در برابر تحریم ها به عنوان یک ابزار تعاملی با ایران استفاده کند.

موارد موفق اعمال تحریم ها

در طول تاریخ، تحریم ها به ندرت کشوری را ناگزیر به تسلیم کرده است. من و همکارانم در موسسه پترسون ، 204 نمونه از تحریم ها در قرن بیستم را بررسی کردیم. ما به این نتیجه رسیدیم که تحریم ها می توانند در یک سوم موارد به بخشی از اهداف خود دست یابند. در واقع اغلب نمونه های موفق شامل مصالحه است. تنها در 12 مورد تحریم ها مستقیما به نتیجه های مورد نظر، منجر شدند.

در نهایت ، به این نتیجه رسیدیم محتمل ترین زمان موثر واقع شدن تحریم ها زمانی است که تحریم کننده در اهداف خود میانه روی داشته باشد، دولت هدف تحریم ها تا حدودی دمکراتیک باشد و ورابط بین تحریم کنندگان و دولت های مورد تحریم پیش از اعمال تحریم ها، بیش از اینکه خصمانه باشد، دوستانه باشد. از سوی دیگر هزینه های اقتصادی ناشی از تحریم ها باید با اهداف همخوانی داشته باشد. در نهایت، زمانی که تحریم ها هدفمند باشند، موفقیت آنها به همکاری تمامی متحدان و سازمان های بین المللی بستگی دارد.

متاسفانه برای واشینگتن، موضوع ایران شامل این شروط نمی شود. هدف تعلیق برنامه های هسته ای ایران در حالی مطرح می شود که این مساله با نگرانی های امنیت ملی جمهوری اسلامی در ارتباط است. همچنین روابط ایران و آمریکا پیش از اعمال تحریم ها نیز خصمانه بوده است.

بنا بر اطلاعاتی که در گزارش اخیر کنگره وجود دارد، تحریم ها، صادرات نفت ایران را به نصف رسانده است. این صادرات، 80 درصد کل صادرات نفت ایران، 50 درصد درآمد دولت و 20 درصد اقتصاد کشور را شامل می شود. حتی محافظه کارانه ترین گزارش ها نیز حاکی از آن است تحریم های نفتی اروپا ، پیامدهای مخربی برای اقتصاد ایران به همراه داشته است. پیامدهای تحریم ها برای ایران در صدر فهرست 204 موردی قرار دارد که ما روی آن تحقیق کردیم.

با این حال هزینه های اقتصادی ، تضمینی برای نتایج سیاسی به شمار نیم رود. هزینه تحریم ها در عراق در سال های 1990، ده ها برابر هزینه هایی بود که هم اکنون بر اقتصاد ایران تحمیل می شود. اما در نهایت این تحریم ها به عقب نشینی دولت صدام حسین منجر نشد. علاوه بر این، پیامدهای انسانی تحریم ها، حمایت سیاسی از آنها را کاهش می دهد.

زمان مذاکره

آنهایی که در واشینگتن برای اعمال تحریم ها یبیشتر علیه ایران تلاش می کنند، خواستار به صفر رساندن صادرات نفتی ایران هستند. اما باید گفت که در این صورت مردم ایران بیش از مقامات تحت فشار قرار می گیرند. در حال حاضر نیز جمهوری اسلامی با اشاره به پیامدهای انسانی تحریم ها، سعی در ایجاد شکاف در نظام تحریم ها دارد. در عراق نیز تصویر کودکان گرسنه و بیماران که هر روز توسط رسانه ها منتشر می شد، حمایت سیاسی از تحریم ها را کاهش داد.

یک مشکل مرتبط این است که تحریم های آمریکا هم اکنون تمامی مبادلات مالی و تجاری ایران به غیر از موارد بشردوستانه را شامل می شود. به بیان دیگر، سیاستگذاران آمریکایی می توانند تنها در صورتی فشار را بر ایران حفظ کنند که کشورهای ثالث نیز حاضر به همکاری با آمریکا در جهت اعمال تحریم ها باشند. در صورتی که نگره به تلاش برای اعمال فشار بر ایران ادامه دهد، این ریسک وجود دارد که کشورهای اروپایی و دیگر متحدان از همکاری با رژیم تحریم ها علیه ایران، خودداری کنند.

در حال حاضر برخی ادعا می کنند مذاکره با ایران، زمان لازم برای پیشرفت برنامه های هسته ای جمهوری اسلامی را در اختیار تهران قرار می دهد. این در حالی است که گزینه جایگزین آنها یعنی تحریم های بیشتر نیز برای اثر گذاری به زمان نیاز دارد. البته مذاکره با ایران آسان نخواهد بود و شاید یک توافق مورد پذیرش، خیلی دور از دسترس باشد. اما باید احتمال تعدیل تحریم ها را مطرح کرد تا شانسی برای موفقیت وجود داشته باشد. در صورتی که کنگره به درخواست دولت توجه نکند و تحریم های بیشتری را علیه ایران اعمال کند، تهران بیش از هر زمان دیگری در می یابد که به سلاح هسته ای نیاز دارد. تحریم های کنونی علیه ایران، پنجره دیپلماسی را گشوده اند. اکنون پرسش اینجاست که آیا ایالات متحده و شرکای اش به باز تر شدن این پنجره کمک می کنند یا اینکه با دست خود آن را می بندند.

منبع: فارن افرز/ تحریریه دیپلماسی ایرانی / 10

انتشار اولیه: 15 آبان 1392/ انتشار مجدد: 19 آبان 1392