توافق با ایران چگونه خواهد بود؟

دیپلماسی ایرانی: هر کسی با تماشای رقص دیپلماتیک ایران و ایالات متحده که به مکالمه بی سابقه رئیس جمهور اوباما و رئیس جمهور روحانی شد باید بپرسد که آیا ما شاهد بازسازی مجددی از سال 1972 خواهیم بود؟ امریکا و چین بعد از چندین دهه دشمنی، در آن سال دست به مصالحه ای زدند که دنیا را تغییر داد. آیا تهران و واشنگتن بر دهه دشمنی با یکدیگر قفل زده اند و در آستانه تغییر رویه مشابهی هستند؟در یک کلمه، نه.

دشمن مشترک قدرتمندترین نیرو در روابط بین الملل و عاملی بود که ایالات متحده و چین را به یکدیگر نزدیک کرد. چین در اواخر دهه 1960 اتحاد جماهیر شوروی را به عنوان مشکلی برای اصول امنیت ملی خود می دید و ایالات متحده فرصت را برای ساخت یک موضوع مشترک با پکن فراهم دید. در حال حاضر چنین دشمن مشترکی که تهران و واشنگتن را به یکدیگر نزدیک کند وجود ندارد.

اما یک شباهت وجود دارد. چین در اوایل دهه 70 در پایین ترین نقطه از نظر اقتصادی قرار داشت. اقتصاد ایران هم به واسطه اعمال تحریم های سخت مورد حمایت ایران و در کنارش تامین سلاح و پول برای نظام در حال جنگ بشار اسد در سوریه حال و روز خوبی ندارد. به علاوه مقامات تهران می دانند که هنوز نارضایتی های در لایه های عمیق اجتماع ایران وجود دارد.

می دانیم که تغییر در روابط ایالات متحده و چین در سال 1972 به طور اجتناب ناپذیری به این منجر شد که چین به قدرت اقتصادی امروز تبدیل شود؛ کشوری ثروتمند، بر اساس بازار و باز به روی دنیا. اما این راه 40 سال پیش حداقل برای خود چینی ها هم قابل رویت نبود. حتی پس از سال 1972، نظام مائو زدونگ که کاملا کمونیست و ضد غرب بود بر سر کار آمد. بعد از مرگ مائو سالها درگیری داخلی و هرج و مرج بوجود آمد و سپس به طور غیر قابل پیش بینی دنگ ژیائوپنگ، معمار نوین مدرنیزاسون چین که پایه گذار تحولات عظیمی در کشورش بود قدرت را در دست گرفت. آیت الله خامنه ای ، رهبر عالی ایران از نظر مخالفت با غرب شبیه مائو است . دیدگاه های روحانی هر چه باشد وی نمی تواند ماهیت نظام ایران را عوض کند.

در حقیقت مثال بهتری که برای مقایسه روابط ایران و ایالات متحده می توان در نظر گرفت نشست دیگری است که در سال 1972 میان ریچارد نیکسون و لئونید برژنوف، رهبر اتحاد جماهیر شوروی در مسکو انجام شد. این برای اولین بار بود که یک رئیس جمهور امریکا در یک سفر رسمی از اتحاد جماهیر شوروی بازدید می کرد و نتیجه این سفر اغاز تنش زدایی بود از جمله برداشتن گام هایی برای کاهش اثرات جنگ سرد و فرصتی برای روابط بهتر. در حال حاصر این می تواند بیشترین چیزی باشد که برای روابط ایران و امریکا مورد انتظار است.

تنش زدایی با ایران هنوز امکان پذیر است و ارزش پیگیری دارد. خطوط کلی آن می تواند به این شکل باشد: ایران به محدود کردن غنی سازی اورانیوم تا 5 درصد موافقت می کند؛ در این مرحله حرکت از برنامه هسته ای صلح آمیز به برنامه هسته ای نظامی بسیار سخت و زمان بر است. ایران در حال حاضر مقادیری از اورانیوم را تا 20 درصد غنی سازی کرده است که بسیار راحت و به سرعت می تواند به سوخت در سطح تسلیحات هسته ای تبدیل شود. این ذخایر اورانیوم باید به خارج از کشور انتقال یابدو ایران اخیرا این پیشنهاد را رد کرده است اما در سال 2010 پیشنهاد مشابهی را پذیرفته بود. اگر ایران اجازه یابد تا اورانیوم مورد نیاز برای مقاصد پزشکی خود را در اختیار داشته باشد شاید دوباره با این پیشنهاد موافقت کند.

همچنین دو تاسیسات هسته ای، یکی در نزدیکی قم و دیگر در اراک وجود دارد که متخصصان را نگران کرده است. اولی یک سایت زیرزمینی است که در برابر حملات هوایی هم مقاوم است و دومی یک راکتو آب سنگین است که زمانی که کامل شود می تواند پلوتونیوم که راه دیگری برای دستیابی به بمب هسته ای است تولید کند. اسرائیل درخواست دارد که هر دو این راکتورها تعطیل شوند. این برای ایرانی که ادعا می کند این دو برای مقاصد صلح آمیز است شروع خوبی نیست. راه حل این موضوع می تواند انجام بازرسی های سر زده از این تاسیسات باشد.

ما باید بدانیم که هر کشوری با پایه علمی مناسب – که ایران در حال حاضر آن را دارد- می تواند برنامه صلح آمیز هسته ای خود را به برنامه هسته ای نظامی تبدیل کند. ایران این را می داند به همین دلیل است که این کشور مهارت های فنی عمیق و گسترده ای را در این زمینه ایجاد کرده است. حتی اگر ممکن باشد، این مهارت ها برگشت پذیر نیستند. هدف جامعه جهانی باید این باشد که چنین گسستی در برنامه هسته ای ایران ایجاد نشود. نظارات دقیق می تواند کمک کند تا اطمینان پیدا کنیم هر گونه تغییر مشکوکی شناسایی شود. به امید اینکه ایران به اندازه باهوش باشد که سیاست نفوذ و ضمانتی را دنبال کند که این توافق برایش به همراه دارد به جای تسلیحات هسته ای که می تواند این کشور را به یک کره شمالی دیگر تبدیل کند که احتمال اقدام نظامی علیه آن وجود دارد.

توافق هسته ای به کنار، ایران ملت و تمدنی بزرگ است. غم انگیز است که این کشور از نظام جهانی منزوی شده و خارج شود. این اتفاق تا حد زیادی محصول اقدامات انجام شده توسط این کشور است. با این حال واشنگتن باید از هر فرصتی استفاده کند و هر گونه تلاشی را انجام دهد تا ببینیم که آیا مذاکرات هسته ای گشایشی جدید را ایجاد کند. احتمال کمی وجود دارد که روزی از سال 2013 به عنوان سال بازگشت ایران به جامعه جهانی یاد کنیم.

منبع: تایم / ترجمه: محمدرضا عسگری

انتشار اولیه: شنبه 13 مهر 1392/ باز انتشار: سه شنبه 16 مهر 1392