رهبری به دیپلماسی روحانی کمک کرد

دیپلماسی ایرانی: سخنان مقام معظم رهبری در جمع فرماندهان سپاه به خصوص در مورد دیپلماسی و سیاست خارجی ایران بازتاب بسیار زیادی در رسانه های غربی داشته است. بسیاری از تحلیلگران این سخنان را به عنوان یک چرخش در سیاست خارجی ایران و کمک به دیپلماسی دولت جدید در ایران تحلیل کرده اند. در مورد این سخنان با دکتر علی بیگدلی، استاد دانشگاه و تحلیلگر سیاست خارجی ایران گفتگو کرده ایم که در زیر می خوانید:

سخنان مقام معظم رهبری در جمع فرماندهان سپاه به خصوص در مورد دیپلماسی و سیاست خارجی ایران بازتاب بسیار زیادی در رسانه های غربی داشته است. آیا می توان این سخنان را تغییری در جهت گیری های کلی جمهوری اسلامی ایران در سیاست خارجی دانست؟

بله. قطعا همینطور است. آیت الله خامنه ای در سخنان خود در جمع فرماندهان سپاه به نکاتی اشاره کردند که می توان آن ها را جدید دانست. به خصوص اشاره ایشان به این که «عرصه دیپلماسی، عرصه لبخند و درخواست مذاکره و مذاکره است» می تواند به نقد و نفی رویکرد سیاست خارجی تهاجمی دولت گذشته و تایید سیاست خارجی دولت جدید در مورد تلاش برای مذاکره معنی شود. از سوی دیگر استفاده رهبری از عبارت «نرمش قهرمانانه» که عبارتی بود که ایشان 44 سال پیش در مورد صلح امام حسن به کار برد می تواند به این معنا باشد که کلیت نظام جمهوری اسلامی به دنبال صلح با جهان است. از سوی دیگر این که ایشان به صراحت اشاره کردند که «ضرورتی ندارد که سپاه در عرصه سیاسی فعالیت و پاسداری کند» نکته مهمی بود که می تواند تغییری مهم در سیاست های داخلی کشور ایجاد کند. به هر حال در سالهای گذشته به تبع فضای امنیتی در منطقه و رویکردهای دولت گذشته نقش سپاه پاسداران در سیاست های داخلی گسترده شده و این سخن رهبری می تواند به معنای نگاه ایشان به تغییر این روند باشد. کاهش فعالیت نهاد نظامی چون سپاه پاسداران در عرصه نظامی می تواند به تغییر چهره بیرونی ایران نیز کمک کند و به کاهش فشارها بر ایران منجر شود.

آیا این سخنان می تواند در آستانه سفر آقای روحانی به نیویورک کمکی به دیپلماسی دولت در عرصه بین المللی محسوب شود؟

بله، حتما منظور نظر ایشان همین بوده است. شما اگر به سخنرانی های رئیس جمهور و مقام رهبری در جمع سران سپاه توجه کنید می بینید که هر دو آنها به نکات مشابهی اشاره کردند به خصوص در مورد این که سپاه نباید وارد عرصه سیاسی شود. این مشابهت نشان دهنده نوعی هماهنگی بین رهبری و رئیس جمهور است. قطعا سخنان مقام معظم رهبری در این مورد و در مورد مذاکره و دیپلماسی می تواند کمکی به دیپلماسی جدید ایران در زمینه تعامل با غرب باشد. به هر حال مقامات جمهوری اسلامی ایران درک دقیق و درستی از شرایط کشور به خصوص وضعیت اقتصادی دارند و به دنبال کاهش فشارها بر کشور هستند. جمهوری اسلامی ایران شرایط کنونی در منطقه را درک می کند و بر لزوم کاهش مشکلات با غرب تاکید دارد و در این مسئله اجماعی بین همه ارکان قدرت در جمهوری اسلامی وجود دارد.

آیا این تغییر استرات‍‍ژیکی است یا تاکتیکی؟

به نظر من این تغییر استراتژیک است چرا که ایران دیگر نمی تواند از این مسیر برگردد. اگر کسی تصور می کند که می تواند با دست زدن به یک تغییر تاکتیکی مسائل را حل کند اشتباه می کند. قطعا این تغییر  اید جزو سیاست های استراتژیک ما باشد. در سالهای گذشته که ما از فضای بین المللی کنار افتادیم و به نوعی منزوی شدیم در همه مسائل حتی از کشورهای منطقه و همسایه مان عقب افتادیم. الان این عقب افتادگی ها باید جبران شود و به سرعت با توجه به امکانات بالقوه ای که در اختیار داریم به جایگاه اصیل خود در منطقه و جهان باز گردیم. برای این کار باید ما باید به تغییر در نگاه خود به مسائل داخلی و منطقه ای و بین المللی اقدام کنیم. ما به یک سیاست منطقه ای و بین المللی روشن تر و مصالحه جویانه تر احتیاج داریم.

در این راستا چه اتفاقی باید رخ دهد؟

اولین اتفاقی که باید بیفتد ما باید فضای امنی را بین خودمان و غرب ایجاد کنیم. غرب یک سری خواسته از ایران دارد که بتواند به ایران درر بحث هسته ای اعتماد کند. تقاضای اول آنها بازرسی از سایت هایی است که ایران اجازه بازرسی دائم آنها را نمی دهد. تقاضای دوم کاهش سطح غنی سازی از 20 درصد به 3 درصد است. خواست سوم این است که از مقدار کیک زردی که در اختیار داریم  بکاهیم؛ که ما 240 کیلو کیک زرد داشته ایم که حدود 100 کیلوی آن را قبلا به میله تبدیل کرده بودیم. آقای صالحی چند روز پیش گفته بود که 140 کلیو دیگر را هم به میله تبدیل کرده ایم. اگر این اظهار نظر درست باشد ما به بخش عمده ای از خواست های 1+5 جواب داده ایم بنابراین آقای روحانی با دست پر وارد مذاکره با غرب می شود. در مقابل آنها هم باید بعضی تحریم های خارج از قطعنامه ها را بردارند. البته به قول آقای روحانی پنجره هایی به سمت ما باز کرده اند و گام هایی برداشته اند ولی این اقدامات باید صریح تر باشد؛ به خصوص در مورد برداشتن تحریم ها. بنابراین هر دو طرف با نیت سازندگی وارد مذاکره می شوند. امیدوار هستیم که آن سیاست گام به گام یک قدم به جلو و یک امتیاز بتواند موفقیت در مذاکرات را رقم بزند. یعنی وقتی ما غنی سازی 20 درصد را متوقف کنیم آن ها هم یکی از تحریم های علیه ما به خصوص در حوزه فروش نفت و یا بانک مرکزی را بردارند.

آیا به مذاکرات نیویورک خوش بین هستید؟

بله. هرچند حجم مذاکرات در این سفر بسیار سنگین است؛ چرا که باب مذاکرات مفتوح نشده است. پیش بینی ها این است که بار این مذاکرات خیلی سنگین است و شاید آقای روحانی سفر خود را به نیویورک را  تمدید کند و یکی دو روز بشتر بماند چرا که تقاضا برای مصاحبه با ایشان بسیار زیاد است همه اینها می تواند این خوش بینی را ایجاد کند که در نتیجه سفر آقای روحانی گشایشی در مشکلات مردم ایران ایجاد شود.

در فضای داخلی نیز به نظر می رسد که تغییراتی رخ داده است این تغییرات تا چه اندازه می تواند به آقای روحانی در دیپلماسی کمک کند؟

قطعا این اتفاق می تواند موثر باشد چرا که این دو فضا قابل تفکیک نیست. من بسیار امیدوار بودم که پیش از سفر آقای روحانی به نیویورک حصر دو کاندیدای ریاست جمهوری انتخابات پیشین برداشته شود تا این مسئله به یک نکته منفی در سفر ایشان تبدیل نشود. خوشبختانه در روزهای گذشته تعدادی از زندانیان سیاسی در ایران آزاد شدند و این نشان می دهد که جمهوری اسلامی ایران به خوبی می داند که برای این که بتواند فضای بین المللی ایران را بازسازی کند باید در فضای داخلی نیز دست به گشایش بزند. به تبع این اتفاقات می توانیم ببینیم که درفضای اقتصادی جامعه هم نوعی ارامش مشاهده می کنیم وشاهد کاهش قیمت سکه و ارز بوده ایم. از سوی دیگر در فضای اجتماعی مردم نیز نوعی انبساط خاطر در خلق و خوی مردم می بینیم. این ها همه ناشی از تغییری است که دراثر انتخابات در ایران رخ داده است و همه می تواند به عنوان ابزار دیپلماسی آقای روحانی استفاده شود.

تهیه کننده: تحریریه دیپلماسی ایرانی/16

انتشار اولیه: شنبه 30 شهریور 1392/ باز انتشار: چهارشنبه 3 مهر 1392