موضع تند ایران، به نفع تندروهای آمریکایی است

دیپلماسی ایرانی: بحران سوریه بعد از بیش از 3 سال جنگ داخلی در این هفته وارد مرحله جدیدی می شود. استفاده از سلاحهای شیمیایی علیه مردم غیرنظامی دستاویزی شد که آمریکا بحث مداخله نظامی در این کشور را به صورتی جدی دنبال کند. مقامهای بلند پایه آمریکا به دنبال حمله شیمیایی به مواضع غیرنظامیان به انتشار شواهدی، دولت بشار اسد را مسئول حملات دانستند و قصد داشتند همراه با دو کشور متحد خود، فرانسه و انگلستان، ماجراجویی نظامی جدیدی را آغاز کنند. استقرار ناوهای جنگی و آرایش نظامی در منطقه همگی گویای آغاز جنگ جدیدی در منطقه بود. ممانعت مجلس عوام انگلستان از مداخله نظامی دولت این کشور در سوریه یکی از مهمترین دلایلی بود که جبهه متحدین را تضعیف کرد و به دنبال آن اوباما اعلام کرد برای مداخله نظامی در سوریه تلاش خواهد کرد تا از کنگره آمریکا مجوز بگیرد. شرایط داخلی آمریکا نیز به گونه ای است که دولت اوباما را نیازمند دریافت چنین مجوزی می کند. اقتصاد آمریکا تازه تا حدی توانسته از صدمات ناشی از جنگ آمریکا در عراق و افغانستان رهایی یابد. از طرف دیگر تجربه نه چندان موفق آمریکا در این دو کشور نگرانی های زیادی ایجاد می کند. به گونه ای که نظرسنجی ها نشان می دهند بیش از 60 درصد مردم آمریکا مخالف اقدام نظامی این کشور در سوریه هستند. دولت آمریکا تلاش کرد با پیش کشیدن دریافت مجوز از کنگره تاحدی چنین فضایی را تعدیل کند.

اوباما با ارجاع مسئله حمله به سوریه به کنگره دست به اقدامی متهورانه زد. در صورت عدم دریافت مجوز، آمریکا اعتبار و وجهه خود را در منطقه و جهان از دست می دهد و مواضع سوریه، روسیه و ایران به شدت تقویت خواهد شد. اما اگر مجوز دریافت کند به معنای آن است که با اجماع داخلی کاملی دست به حمله نظامی زده است و این مسئله در شرایطی که متحدان اصلی آمریکا، به ویژه همراه همیشگیش انگلستان، دچار تردید شده اند بسیار حائز اهمیت و حیاتی است. علاوه بر هزینه مالی هزینه های سیاسی اقدام یک جانبه نظامی آمریکا بدون مجوز شورای امنیت برای این کشور بسیار بالاست و درگیریها و مخالفتهای داخلی در آمریکا نیز می تواند این شرایط را برای آمریکا سختتر کند.  

دولت اوباما بر این امر تاکید دارد که نمی خواهد بوسیله حمله نظامی دولت اسد را سرنگون کند. این گفته در صحنه عمل به نظر چندان قابل قبول نیست. هر نوع حمله ای دولت سوریه را تضعیف می کند و در شرایطی که جنگ داخلی ادامه دارد به تقویت موضع طرف مقابل می انجامد که نتیجه آن حتی می تواند کاهش توان دولت سوریه در مقابله با شورشیان باشد. چنین شرایطی زمینه برای سقوط دولت را فراهم می کند. این روند در مورد لیبی نیز قابل مشاهده بود.

بدنبال تلاش برای کسب مجوز از کنگره، دولت آمریکا شواهدی را در اختیار کنگره قرار داد و مذاکراتی را با اعضا آغاز کرد. با این حال شواهد ارائه شده نقایضی را نشان می دهد. حتی سخنرانی جان کری در جلسه استماع کمیته روابط خارجی سنا نتوانست همه ابهامات را بر طرف کند. اما در هر صورت این کمیته به مداخله نظامی رای مثبت داد و حالا این مسئله باید در سنا و مجلس نمایندگان به رای گذاشته شود. بسیاری از کارشناسان نگران این هستند که جنگ بیش از چیزی که دولت آمریکا تصور می کند ادامه یابد و بنابراین هزینه های آن برای اقتصاد لرزان آمریکا قابل تحمل نباشد. در این رابطه دولت آمریکا علنا اعلام کرده که هزینه های نظامی را متحدین عرب این کشور در منطقه بر عهده می گیرند. با این توجیه که در حملات هوایی در لیبی نیز کمکهای آنها قابل توجه بود. نگرانی دیگر این است که با تضعیف دولت اسد گروههای تندروی منتسب به القاعده قدرت بگیرند و امنیت آمریکا و متحدانش را در منطقه به خطر اندازند. چنین پیامدی برای منافع آمریکا بسیار اسف بار خواهد بود. کری به گونه ای دور از انتظار با پاک کردن صورت مسئله تلاش کرد تا نشان دهد این گروهها نفوذی در سوریه ندارند. در حالی که فعالیت آنها در جنگ داخلی سوریه غیر قابل انکار است. اعضای تندروتر در کنگره آمریکا با حملات محدود به سوریه نیز مخالفند و خواهان راهبردی وسیعتر در جنگ با سوریه هستند. هر چند که اختلافها در کنگره زیاد است و مباحث داغی در بین اعضای کنگره و نمایندگان دولت ادامه دارد، دو طرف در مورد یک مسئله اتفاق نظر دارند و آنهم نقش ایران در سوریه است.

در واقع، در کنار تمامی مسائل مرتبط با حمله نظامی به سوریه، ایران مهمترین مسئله ای است که مورد توجه دولتمردان آمریکایی قرار گرفته و به یکی از بزرگترین دستاویزهای دولت آمریکا برای حمله به سوریه تبدیل شده است. به ادعای مقامهای آمریکایی در صورتی که هیچ برخوردی با سوریه صورت نگیرد، ایران بیش از پیش برای پیشبرد برنامه تسلیحات هسته ای خود جسور خواهد شد. پیوند زدن مسئله سوریه به ایران، شرایط جدیدی را برای کشورمان ایجاد می کند. انتخاب دکتر روحانی به ریاست جمهوری موج مثبتی را ایجاد کرد که ایران می تواند از طریق گفتگو مشکلات هسته ای خود با جهان را حل کند. در واقع فرصتی بی نظیر فراهم شد تا ایران بتواند در اجماع ایجاد شده علیه خود خللی ایجاد کند و فشارهای بین المللی را اندکی کاهش دهد. با این حال و کوتاه مدتی بعد از روی کار آمدن دولت جدید، ایران با آزمونی بزرگ روبرو شده است. سوریه متحدی ارزشمند برای ایران است و در جریان جنگ داخلی این کشور، ایران همواره سیاست حمایت از دولت سوریه را در پیش گرفته است. با مطرح شدن مداخله نظامی در سوریه ایران نیز در شرایطی حساس قرار می گیرد.

در صورتی که حمایتهای ایران از دولت سوریه به سمتی تندروانه پیش برود فرصت پیش آمده برای ایران تحت الشعاع قرار می گیرد و در واقع نیروهای تندرو در داخل آمریکا با یک تیر دو نشان زده اند. پایان تعطیلات تابستانی کنگره آمریکا با بحث در مورد دو مسئله مهم همراه است: دادن مجوز به دولت آمریکا برای حمله به سوریه و بررسی تحریمهای جدید علیه ایران. نتیجه انتخابات ریاست جمهوری در ایران اجماع در کنگره و محافل سیاسی آمریکا را در تصویب تحریمهای جدید کمرنگ کرد و تندروترین جناحها ترغیب شدند تا به ایران فرصتی جدید داده شود. به همین خاطر تصویب تحریمهای جدید به بعد از تعطیلات تابستانی موکل شد. تشدید بحران سوریه با این حال نیازمند آن است که دولتمردان ایرانی در اظهارات و اتخاذ سیاستها بیش از پیش هوشیار باشند. ایران نیازمند دیپلماسی بسیار فعالانه است تا نشان دهد با هر نوع درگیری نظامی در سوریه مخالف است و خواهان یافتن راه حلی مسالمت آمیز در سوریه است. اتخاذ مواضع تند در این شرایط نمی تواند به دولت سوریه کمک زیادی کند و تنها باعث می شود فضا به سمت مقابله با ایران نیز به پیش رود. این مسئله چیزی است که جناحهای تندرو در آمریکا و اسرائیل به دنبال آن هستند. ایران نمی تواند نسبت به سرنوشت متحد مهم خود بی تفاوت باشد اما در عین حال در این بازی پیچیده باید به گونه ای رفتار کند تا فرصتهای پیش آمده برای خود را نیز نابود نسازد. /16