چرا تولید گاز ایران افزایش پیدا نکرد؟

دیپلماسی ایرانی: براساس تفاهمنامه صادرات گاز ایران به عمان بنا بر این است که روزانه یک میلیارد فوت مکعب گاز ایران از طریق دریا به مدت 25 سال به عمان صادر شود. این خط لوله صادرات گاز ایران به عمان از طریق دریا احداث می شود، در واقع این اولین خط لوله صادراتی دریایی ایران محسوب می شود و براساس این تفاهمنامه باید تیم های کارشناسی ایران و عمان هرچه زودتر چگونگی احداث و پیمانکاران را مشخص کنند،انتخاب پیمانکار و هزینه احداث و زمان احداث در جلسه ای که به زودی بین دوطرف برگزار می شود معین خواهد شد.ایران دومین کشوری است که دارای منابع گاز طبیعی در دنیاست.  این ذخایر غالباً در میدان گازی، کلاهک های نفتی و یا همراه با نفت در میادین نفتی هستند.

اولین مشتری صادرات گاز ایران را می توان کشور ترکمنستان دانست که خرید گاز از ایران را از سال ۱۹۹۷ آغاز کرد. دومین مقصد صادرات گاز ایران کشور ترکیه بوده که طرح احداث خط لوله گاز بین دو کشور در سال ۲۰۰۲ به پایان رسید و صادرات گاز به این کشور آغاز شد.ارمنستان سومین وارد کننده گاز از ایران است که از سال ۲۰۰۹ دست به این اقدام زده است. پاکستان و هند دو مشتری احتمالی گاز ایران خواهند بود. با دکتر نرسی قربان کارشناس مسائل نفت و گاز در خصوص این قرارداد و مشکلات پیش روی صنعت گاز ایران گفتگویی داشتیم که در زیر می خوانید:

میان ایران و عمان قرارداد گازی برای ۲۵ سال و با ارزشی بالغ بر ۶۰ میلیارد دلار بسته شده است. به طور معمول قراردادهای گازی برای طولانی مدت بسته می شود، آیا ذخایر گازی ایران از پس این میزان قراردادهای طولانی مدت برخواهد آمد؟

آنچه میان ایران و عمان امضا شده توافقنامه است که بر مبنای آن قرارداد طولانی مدت بسته می شود. منابع گازی ایران پس از روسیه بزرگ ترین منبع گازی جهان است. اگر ایران بتواند تولید خود را افزایش دهد، برای تمامی سال ها به میزان کافی منابع گازی وجود دارد.

رابطه ای که میان مصرف و ذخایر گازی ایران وجود دارد بیش از ۱۰۰ است، بدین معنا که ۳۳ ترلیون مترمکعب ذخایر گازی ایران است در صورتی که مصرف گاز در سال بیش از150   تا 200 میلیارد مکعب نیست. البته باید به این نکته نیز اشاره کرده که وجود ذخایر گازی در زیرزمین به معنای دسترسی فوری به آنها نیست بلکه باید برای توسعه آنها سرمایه گذاری شده و به بهترین نحو از آنها بهره برداری شود تا به نتیجه مطلوب دست پیدا کنیم. بنابراین در وجود ذخایر گازی مساله ای وجود ندارد و  بهره برداری  از این منابع  مساله مهمی است.

صادرات گاز ایران چه میزان است؟

صادرات گاز ایران حدودا کمتر ۱۰ میلیارد مکعب در سال است. در همین حدود یا کمی بیشتر از ترکمنستان گاز وارد می شود. بنابراین اگر بالانس صادرات و واردات را  بررسی کنیم کمتر از ۱۰ میلیارد خواهد بود بدین معنا که گاهی ۲ یا ۳ میلیارد مثبت و یا همین میزان منفی است.

صحبت از این بوده که در طول چند سال اخیر به واسطه تحریم ها و مشکلات بینیادین دیگری همچون عدم مدیریت صادرات نفت ایران کاهش پیدا کرده است، آیا این مساله در مورد صادرات گاز هم صادق است؟

ابتدا باید یادآوری کنم که صادرات نفت و گاز به هم مربوط نمی شود، به دلیل آنکه میزانی از گاز که در اثر تولید نفت به وجود می آید زیاد نیست که تاثیرگذار باشد. ممکن است تولید بیشتر نفت سبب افزایش تولید گاز شود اما بیشتر ذخایر گازی ایران ذخایر مستقلی هستند که از آنها بهره برداری می شود، همانند پارس جنوبی، کنگان،وراوی، پارسیان، گلشن و … که به شکل مستقل از آنها بهره برداری می شود.

اما در خصوص سوال شما باید بگویم که صادرات گاز کاهش نداشته بلکه افزایش هم پیدا کرده است با بهینه کردن سیستم ها و بهره بردای از ذخایری که به آنها دسترسی وجود داشته توانسته اند تولید گاز را افزایش دهند. مساله ایران در دوره گذشته این بوده که حوزه های جدیدی به بهره برداری نرسیده بود. به عنوان مثال فازهای 10 به بعد پارس جنوبی هیچ کدام در مدار نیستند در صورتی که همچنان ۱۰ فاز دیگر در مرحله اجرا وجود دارد. در نتیجه تولید گاز کاهش پیدا نکرده بلکه عدم بهره بردای از حوزه هایی که در دست اجرا بوده سبب شده تا این تولید افزایش پیدا نکند. بنابراین به دلیل آنکه از آنها به موقع بهره برداری نشده صادرات هم افزایش نداشته است، چرا که بنا بود در طول 53 ماه این حوزه ها بهره برداری شده و از گاز تولیدی آنها استفاده شود اما این مدت سپری شده و برنامه های از پیش تعیین شده عملی نشد.

بیژن زنگنه وزیر نفت صحبت از این کرده بود که جایگاه ایران در اوپک تضعیف شده به نظر شما چه راهکارهایی پیش روی دولت جدید است تا در اوپک نفتی و گازی جایگاه خود را قوی تر کند؟

اوپک گازی عبارت اشتباهی است و استفاده از آن هم معنایی ندارد، چراکه اوپک مخفف انگلیسی سازمان کشورهای صادر کننده نفت است و زمانی که گفته می شود اوپک گازی معنایی در بر نخواهد داشت بلکه عبارت دیگری است به عنوان سازمان کشورهای صادرکننده گاز. اینکه صحبت از اوپک گازی شده منظور این است که سازمانی همانند اوپک است.

نفوذی که در سازمان کشورهای صادرکنندگان نفت وجود دارد بر اساس تولید است یعنی به هر میزان که کشوری تولید بیشتری داشته باشد میزان بیشتری از نفت تولیدی اوپک را تامین می کند و در نتیجه حرف بیشتری برای گفتن دارد.

اینکه از نفوذ ایران در اوپک کاسته شده به دلیل آن است که تولید نفت ایران کاهش پیدا کرده است. در حال حاضر تولید نفت ایران به مراتب کمتر از ۸ سال گذشته است. اگر ایران تولید خود را افزایش دهد بالتبع صادرات هم افزایش پیدا خواهد کرد.

 تحریریه دیپلماسی ایرانی/14