رونمایی از ائتلاف جدید 1+4

دیپلماسی ایرانی: آلکس فیشمن، خبرنگار ارسالی روزنامه عبری یدیعوت احرونوت فاش کرد که توافقی سری برای ایجاد هم پیمانی جدیدی در منطقه با عنوان "4+1" درحال شکل گیری است که شامل عربستان، اردن، امارات متحده عربی و حکومت خودگردان فلسطینی که عربی هستند به علاوه ترکیه به عنوان تنها کشور غیر عربی، می شود.

به گزارش روزنامه لبنانی السفیر، ایالات متحده امیدوار است که بعدا بتواند به جمع این کشورها یک کشور دیگر غیر عربی یعنی اسرائیل را نیز اضافه کند.

فیشمن می گوید که این پیمان جدید "محور فشار" نامیده می شود که در حقیقت ماحصل تلاش های بسیار جان کری، وزیر امور خارجه و چاک هیگل، وزیر دفاع ایالات متحده است. هدف از تشکیل این هم پیمانی قبل از هر چیز ایجاد یک مجموعه همکاری میان این کشورها در تمامی زمینه های امنیتی، تبادل اطلاعات، ارزیابی و دیدارهای فی مابین است.

این کارشناس اسرائیلی همچنین می نویسد تا کنون به اطلاعاتی دست نیافته که نشان دهد آیا دیداری در سطح امنیتی میان اسرائیل و عربستان صورت گرفته است یا خیر، اما کاخ سفید تلاش می کند که تلاویو و ریاض را به هم نزدیک کند. کری و هیگل قرار است در آینده سفرهای متعددی به منطقه داشته باشند تا این نزدیکی را موجب شوند.  

در این میان ایهود باراک، وزیر سابق دفاع اسرائیل تلاش می کند تا یک خط دفاعی منطقه ای را برای کاخ سفید و بنیامین نتانیاهو، نخست وزیر اسرائیل تعریف کند. این خط دفاعی بر روی سامانه های دفاعی و هشدار دهنده ضد موشک های بالستیک کار خواهد کرد. این طرح تاکید دارد که تلاویو باید از سامانه های راداری موجود در خاک بحرین، عربستان و ترکیه اطلاعات دریافت کند و کشورهای همسایه آن مثل اردن نیز نیز به حمایت هوایی از طریق موشک ها و جنگنده های خود مبادرت ورزند. اگر چنین چیزی تحقق یابد آن گاه دیگر نیاز به انتشار موشک های پاتریوت امریکایی در خاک اردن برای رویارویی با موشک های هوا به زمین سوریه نخواهد بود. باراک این فکر خود را به اطلاع اردنی ها و عربستانی ها رسانده است. اما نه تنها در امان و ریاض از آن استقبال نشده بلکه در تلاویو نیز توجه چندانی به این فکر نشده است.

در همین رابطه اخباری منتشر شده است مبنی بر این که اردن اقدام به آموزش مخالفان سوری کرده و این مساله باعث شده تا مصالح اسرائیل در همکاری با اردن افزایش یابد. از این رو پیش بینی می شود که نتانیاهو در آینده نزدیک دیدارهای سری بیشتری را به امان، پایتخت اردن انجام دهد.

در این میان تصور می شود که همکاری میان اسرائیل با عربستان بسیار سخت باشد. فیشمن در این باره می نویسد: اما مشخص است که در پشت پرده تحرکات عمیقی در حال انجام است که به زودی نمایان می شوند. این چیزی است که از دیدار غیر عادی وزرای دفاع اسرائیل و عربستان در فوریه سال جاری میلادی در برلین برداشت می شود. امیر سلمان بن عبدالعزیز آل سعود، ولیعهد و وزیر دفاع عربستان در حالی که با شماری از مشاوران و معاونان و محافظان خود در حال عبور از دالان منتهی به محل برگزاری نشست بود، با وزیر دفاع وقت اسرائیل، ایهود باراک، رو به رو شد و ناگهان دست خود را به سوی او دراز کرد و با حرارت دست او را فشرد و به خوش و بش پرداخت. این برخورد حتی محافظان دو طرف را شوکه کرد اما این گونه برداشت کردند که شاید آنها از قدیم با یکدیگر آشنا بوده اند. بعد از دقایقی چند و پس از مصافحه و خوش و بش هر دو به طرفی رفتند و از هم دور شدند.

فیشمن می نویسد، کاخ سفید احساس می کند که می توان امکان گفت وگوی میان عربستان و اسرائیل را فراهم کرد، مساله ای که می تواند نتانیاهو را جادو کند، برای این که ایجاد چارچوب کاری با کشورهای عربی در راس آنها عربستان سعودی اهمیت بسیاری برای امنیت اسرائیل دارد. کما این که این همکاری با اردن و روابط متبادل با امارات متحده عربی به اسرائیل این اجازه را می دهد که به عمق استراتژیکی برسد که پیش از این نداشته است و این مساله می تواند بسیاری از خطرهای امنیتی را از آن دور کند.

فیشمن تصور می کند  که حل این مشکل با ترکیه آسان تر باشد برای این که دو طرف در گذشته ای بسیار نزدیک با یکدیگر همکاری های امنیتی، اقتصادی و دیپلماتیک داشتند، کما این که مصالح اقتصادی سبب شد که دو طرف روابط اقتصادی خود را نیز حفظ کنند و حتی آن را گسترش دهند و تهدیدهای مشترکی که از سوی ایران و سوریه احساس می کردند را بدون واسطه با یکدیگر مطرح کنند.

بدیهی است که این هم پیمانی بزرگ تا این لحظه یک غایب بزرگ عربی دارد، و آن هم مصر است که تحت حکومت اخوان المسلمین در آمده است و با کشورهای 4+1 که هر دو نگرانی هایی مشترکی در قبال ایران و افراط گرایی اسلامی دارند، تفاوت دارد. امریکایی ها امیدوارند که مصری ها صرف نظر از رئیس جمهور، به حفظ رابطه با ارتش که در بسیاری مسائل استقلال عمل دارد ادامه دهند و ارتش مصر بتواند همچنان توافقات امنیتی را حفظ کند. امریکایی ها اعتراف می کنند که این هم پیمانی در درون خود تناقضاتی نیز دارد اما امیدوارند که بتوانند بر این تناقضات غلبه کنند. آن چه برای آنها ضرورت دارد حمایت از مصالحشان در منطقه است که می تواند فرصت های حل پرونده اسرائیل و فلسطین را تقویت کند.

تحریریه دیپلماسی ایرانی

انتشار اولیه: یکشنبه 8 ازدیبهشت 1392/ باز انتشار: پنجشنبه 12 اردیبهشت 1392